Yükleme bakılarak tespit edilebilen dolaylı tümleç diğer adı ile yer tamlayıcısı fiilin uzaklaşma ve yaklaşma bakımından tespitinde kullanılır. "e", "-de" ve "-den" ekleri kullanılarak isim ve isim soylu sözcüklerin oluşturduğu anlamlar dolaylı tümlecin ortaya çıkmasında etkilidir. Çoğu zaman cümlenin kelime ögelerine ayrılmasında kafa karıştıran ve merak uyandıran dolaylı tümleç nedir, cümlelerdeki dolaylı tümleç nasıl bulunur içeriğimizin devamından inceleyebilirsiniz.

Dolaylı Tümleç Nedir?

Hal eki alarak cümlenin yüklemine etki eden dolaylı tümleç cümleye bulunma, ayrılma ya da yönelme anlamı katan kelime ya da kelime gruplarıdır. "-e, -de, -den" eklerinden herhangi birini almayan sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç olarak tanımlanamaz. Bu sebeple herhangi bir cümlede dolaylı tümleç arıyorsanız ilk yapmanız gereken şey bu 3 hal ekinden herhangi birini alıp almadığını kontrol etmek olacaktır. Cümlenin yüklemine odaklanarak bulunabilen dolaylı tümleç her cümlede farklı bir anlama gelecek şekilde kullanılabilir.

Dolaylı Tümleç Nasıl Bulunur?

Cümlelerde dolaylı tümleç bulmak isteniyorsa ilk olarak yapılması gereken cümlenin yüklemini tespit etmek olacaktır. Yüklemi tespit ettikten sonra bu yükleme sorulacak dolaylı tümleç soruları, cümlede var olan dolaylı tümleci işaret edebilir. Türkçe derslerinden aşina olduğunuz dolaylı tümleç sorularını listeleyecek olursak;

• Nereye?
• Nerede?
• Nereden?
• Kime?
• Kimde?
• Kimden?
• Neye?
• Nede?
• Neden?

Bir örnek ile dolaylı tümleç nasıl bulunur açıklayacak olursak; "Onları annene sormalısın."

• Cümlede yüklem olan kelime "sormalısın" Bu yükleme sorulabilecek en mantıklı soru "kime sormalıyım?" olacaktır. "Annene" cevabını aldığınız anda bu kelime anne ismine eklenen -e hal ekini taşıyarak dolaylı tümlecimiz olur.

Dolaylı Tümleç Ekleri ve Örnekleri

Cümle içerisinde genellikle isimlere gelerek kolayca tespit edilebilen dolaylı tümleçler bazen kelime bazlı değil kelime grupları şeklinde çoklu da olabilir. Bu noktada yükleme sorulacak dolaylı tümleç soruları son derece önemlidir. Genel olarak farklı anlamlara gelebilen dolaylı tümleç örnekleri verilecek olursa;

• Gökyüzünden, yeryüzünden ve gözlerimden yıldırım gibi düştü. (Nereden düştü?) (-den)
• Odanın ışığını açıp saate baktı. (Nereye baktı?) (-e)
• Aradığın çorapları banyoda bulabilirsin. (Nerede bulabilirsin?) (-de)
• Kütüphanelerde yüksek sesle konuşmak yasaktır. (Nerede yasaktır?) (-de)
• Fatma'cığım dün akşam nerede kaldın? (Kalınan yeri sorguladığı için "nerede" kelimesi dolaylı tümleçtir.)
• Kapımızın önündeki ambulans hızlıca hastaneye gitti. (Nereye gitti?) (-e)
• Sinema bittikten sonra oradan ayrıldı. (Nereden ayrıldı?) (-den)

Dolaylı Tümleç Soruları

Dolaylı tümleç soruları genellikle Türkçe derslerinde kelimenin ögeleri konusunda sıkça karşınıza çıkmaktadır. Her ne kadar okul derslerine ait bir konu gibi gözükse de genel kültür ya da farklı sınav türlerinde de sıkça karşılaşacağınız dolaylı tümleç soruları için bir iki örnek vermek gerekirse;

Soru 1: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç yoktur?

a.Ayşe okuldan eve hızlıca döndü. (Nereye döndü?)

b.Artık uymaya çalış. (Neye çalış?)

c.Hayat taşlı yoldan geçilmesi gereken zorlu bir maratondur.

d.Boğaz köprüsüne bisikletle gidip döndü. (Nereye gidip döndü?)

e.Ağlayarak dönme bu eve. (Nereye dönme?)

Cevap c şıkkıdır.

Soru 2: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde dolaylı tümleç doğru işaretlenmiştir?

a.Sokaktan eve acele ile geldin. (Nereden geldin?)

b.Eşyalarını masamdan al. (Nereden al?)

c.Toprak yolun sağında inşaat çalışması var. (Nerede var?)

d.Sorularını kardeşine sor! (Kime sor?)

e.Tabak çamurdan yapılmış. (Neyden yapılmış?)

Cevap a şıkkıdır.