Sermaye piyasasının, ''güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanması, yatırımcıların haklarının korunması için sermaye piyasasının düzenlenmesini, denetlenmesini'' amaçlayan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı, TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Tasarıya göre, halka açık olmayan anonim ortaklıklarının halka arz edilmeyen pay ihraçları, tasarı kapsamında yer almayacak.
Tasarıyla, ''izahname'', ''halka arz eden'', ''kamuyu aydınlatma platformu'', ''türev araçlar'', tanımlanırken, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik yaklaşım çerçevesinde tasarıya tabi borsaların da tanımı yapılıyor.
Sermaye piyasası araçlarının halka arz edilebilmesi veya borsada işlem görebilmesi için izahname hazırlanacak, hazırlanan bu izahname Sermaye Piyasası Kurulu'nca (SPK) onaylanacak. İzahname, ihraççıya ve ihraç edilen sermaye piyasası araçlarına ilişkin bilgiler ile bir özet bölümü de içermek üzere bir veya birden fazla belge şeklinde düzenlenebilecek.
SPK, ihraççının ve halka arz edilecek veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarının türü ve niteliğine göre izahnamede bulunması gereken asgari bilgilere, garantöre ve garantinin niteliğine, izahnameyi oluşturan belgelere, izahnamenin şekline, kamuya duyurulmasına, yayımlanmasına, ilan ve reklamlara, izahnamede önceden yayımlanmış bilgilere atıfta bulunulmasına, satış şartlarına, onaylanan izahnamede değişiklik yapılmasına ve izahname hazırlama ve yayımlanmasından kısmen veya tamamen muafiyete ilişkin usul ve esasları belirleyecek.
Kurul, izahnamede yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir ve Kurulca belirlenen izahname standartlarına göre eksiksiz olduğunun tespiti halinde izahnamenin onaylanmasına karar verecek. İzahnamenin onaylanmasına ilişkin başvuru, izahname ve gerekli diğer bilgi, belgelerin Kurula sunulmasından itibaren 10 iş günü içinde Kurul tarafından karara bağlanacak. İlk halka arzlarda, bu süre 20 iş günü olacak.
İzahname onaylandıktan sonra Kurulca belirlenecek esaslar çerçevesinde yayımlanacak, ayrıca ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi'nde ilan edilmeyecek. Ancak, izahnamenin nerede yayımlandığı, ticaret siciline tescil ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilecek.
İzahnameyle kamuya açıklanan bilgilerde, satışa başlamadan önce veya satış süresi içerisinde yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişiklik veya yeni hususların ortaya çıkması halinde durum ihraççı veya halka arz eden tarafından Kurula bildirilecek.
Değişiklik veya yeni hususların yayımlanmasından önce sermaye piyasası araçlarını satın almak için talepte bulunan yatırımcılar, izahnamede yapılan ek ve değişikliklerin yayımlanmasından itibaren 2 iş günü içinde taleplerini geri alabilecek.
İzahnamede yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgilerden kaynaklanan zararlardan; ihraççılar ile halka arz edenler, ihraca aracılık eden lider aracı kurum, varsa garantör müteselsilen; ihraççının yönetim kurulu üyeleri ise kusurlarına ve durumun gereklerine göre zararlar şahsen kendilerine yükletilebildiği ölçüde sorumlu olacak.
Halka arz edilme
İhraç olunan payların bedelleri tamamen ve nakden ödenecek. Kurul, satış süresi içinde satılamayan payların tamamının satın alınacağının ve bedellerinin ödeneceğinin ortaklığa karşı taahhüt edilmesini isteyebilecek. SPK, birleşme, bölünme, hisse değişimi ve benzeri şirket yapılandırmalarında yapılacak sermaye artırımları gibi pay bedellerinin nakden ödenmesinin zorunlu olmadığı durumları belirleyebilecek.
Kurul, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin nominal değerinin üzerinde olması halinde, ihraç olunacak payların primli fiyattan satılmasını ve yeni pay alma haklarının primli fiyattan kullanılmasını isteyebilecek. Kurul, payların piyasa fiyatı veya defter değerinin nominal değerinin altında olması durumunda, payların nominal değerinin altında bir fiyatla ihraç edilmesine izin verebilecek.
İhraççı, kamuya açıklanacak veya gerektiğinde Kurulca istenecek finansal tablo ve raporları, şekil, içerik bakımından Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde Kurulca belirlenen standartlara uygun olarak ibraz edecek.
Sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek nitelikteki bilgi, olay ve gelişmeler, ihraççılarca veya ilgili taraflarca kamuya açıklanacak.
Pay sahibi sayısı 250'yi aşan anonim ortaklıklarının hisse senetleri halka arz edilmiş sayılırken tasarıyla; payları borsalarda işlem gören ortaklıklar ile pay sahibi sayısı 500'ü aşan ortaklıkların payları halka arz edilmiş sayılacak.
Payları borsada işlem görmeyen ortaklıklar ise halka açık ortaklık statüsüne kavuştuktan sonra en geç 2 yıl içinde paylarının borsalarda işlem görmesi için borsaya başvuracak. SPK, aksi durumda, bu payların borsada işlem görmesi veya ortaklığın halka açık ortaklık statüsünden çıkarılması için ortaklığın talebini aramaksızın gerekli kararları alacak.
Kayıtlı sermaye sistemini
Kurul, borsada işlem gören halka açık ortaklıkların niteliklerine göre, kurumsal yönetim ilkelerine kısmen veya tamamen uymalarını zorunlu tutmaya, getirilen uyum zorunluluğuna aykırı işlemlerin hukuka aykırılığının tespiti veya iptali için her türlü teminattan muaf olarak ihtiyati tedbir istemeye, dava açmaya, açılan davada uyum zorunluluğunun yerine getirilmesi sonucunu doğuracak şekilde karar alınmasını istemeye yetkili olacak.
Halka açık ortaklıkların ilişkili tarafları ile gerçekleştirecekleri veya ilişkili tarafları doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilecek, Kurulca belirlenecek nitelikteki işlemlere başlamadan önce yapılacak işlemin esaslarını belirleyen bir Yönetim Kurulu kararı almaları zorunlu olacak.
Halka açık ortaklıklar ile paylarını halka arz etmek üzere Kurula başvuran ortaklıklar, Kuruldan izin almak şartıyla kayıtlı sermaye sistemini kabul edebilecekler. Daha önce Türk Ticaret Kanunu'nca (TTK) bu sisteme geçen ortaklıklar için ayrıca Kurul izni aranmayacak.
Kayıtlı sermaye sisteminde yönetim kurulu, TTK'nın esas sermayenin artırılmasına ilişkin hükümlerine bağlı kalmaksızın esas sözleşmelerinde tespit edilen kayıtlı sermaye tavanına kadar sermayelerini artırmaya yetkili olacak. Bu yetki genel kurul tarafından en çok 5 yıl süreyle verilebilecek. Bu yetkinin süresi, azami 5 yıllık dönemler olarak genel kurul kararıyla uzatılabilecek.
Kayıtlı sermaye sisteminde, çıkarılan paylar tamamen satılarak bedelleri ödenmedikçe veya satılamayan paylar iptal edilmedikçe yeni pay çıkarılamayacak.
İmtiyazlı payların varlığı halinde, yapılacak esas sözleşme değişikliğine ilişkin genel kurul kararları, imtiyazlı pay sahipleri özel kurulunca TTK'nın ilgili maddesindeki esaslara göre onaylanacak. Ortaklıkların kayıtlı sermaye tavanı dahilindeki sermaye artırımlarında ayrıca imtiyazlı pay sahipleri özel kurulu kararı aranmayacak.
Yönetim kurulunun, imtiyazlı veya nominal değerinin üzerinde veya altında pay çıkarılması, pay sahiplerinin yeni pay alma haklarının sınırlandırılması konularında veya imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını kısıtlayıcı nitelikte karar alabilmesi için esas sözleşmeyle yetkili kılınması şartı aranacak. Yeni pay alma hakkını kısıtlama yetkisi, pay sahipleri arasında eşitsizliğe yol açacak şekilde kullanılamayacak.
Yönetim kurulunun, bu çerçevede aldığı kararlar aleyhine, kararın ilanından itibaren 30 gün içinde iptal davası açılabilinecek.
Kayıtlı sermaye sisteminde bulunan halka açık ortaklıklar tarafından pay ile değiştirilebilir tahvil veya paya dönüştürülebilir bir türev araç çıkarılması halinde değiştirme veya dönüştürme sonucunda verilecek paylar ile ortaklığın çıkarılmış sermayesinin toplamı kayıtlı sermayeyi aşamayacak.
Kar payı ve bedelsiz pay dağıtımı
Halka açık ortaklıklar, karlarını genel kurullar tarafından belirlenecek kar dağıtım politikaları çerçevesinde ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olarak dağıtacaklar.
Kanunen ayrılması gereken yedek akçeler ve esas sözleşmede pay sahipleri için belirlenen kar payı ayrılmadıkça başka yedek akçe ayrılmasına, ertesi yıla kar aktarılmasına ve intifa senedi sahiplerine, yönetim kurulu üyelerine ve ortaklık çalışanlarına kardan pay dağıtılmasına karar verilmeyecek. Belirlenen kar payı ödenmedikçe bu kişilere kardan pay dağıtılamayacak.
Halka açık ortaklıklarda kar payı, dağıtım tarihi itibariyle mevcut payların tümüne, bunların ihraç ve iktisap tarihleri dikkate alınmaksızın eşit olarak dağıtılacak.
Halka açık ortaklıklar tarafından bağış yapılabilmesi veya pay sahibi dışındaki kişilere kardan pay dağıtabilmesi için esas sözleşmede hüküm bulunması şartı aranacak.
Yapılacak bağışın sınırı halka açık ortaklık genel kurulunca belirlenecek.
Ayrılma hakkı
Halka açık ortaklıklar ve kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları; yönetim, denetim veya sermaye bakımından doğrudan veya dolaylı olarak ilişkide bulundukları gerçek veya tüzel kişiler ile emsallerine uygunluk, piyasa teamülleri, ticari hayatın basiret ve dürüstlük ilkelerine aykırı olarak farklı fiyat, ücret, bedel veya şartlar içeren anlaşmalar veya ticari uygulamalar yapamayacak. İşlem hacmi üretmek gibi işlemlerde bulunarak karlarını veya mal varlıklarını azaltarak, karlarının veya mal varlıklarının artmasını engelleyerek kazanç aktarımında bulunamayacak.
Kazanç aktarımının tespiti halinde halka açık ortaklıklar, kolektif yatırım kuruluşları ile bunların iştirak ve bağlı ortaklıkları, kendilerine kazanç aktarımı yapılan taraflardan, aktarılan tutarın kanuni faiziyle birlikte mal varlığı veya kar azaltılan ortaklığa veya kolektif yatırım kuruluşuna iadesini talep edecek.
Halka açık ortaklıklar, kendi paylarını, SPK tarafından belirlenen şartlar çerçevesinde satın alabilecek ve rehin olarak kabul edebilecek.
Tasarıyla, SPK'nın yaptırım gücü de artırıyor ve yatırımcıların daha etkin şekilde korunması amaçlanıyor.
Önemli nitelikteki işlemlere ilişkin genel kurul toplantısına katılıp, olumsuz oy kullanan ve muhalefet şerhini toplantı tutanağına işleten pay sahipleri, paylarını halka açık ortaklığa satarak ayrılma hakkına sahip olacak.
SPK, izni aldıktan sonra 1 yıl süreyle faaliyette bulunulmayan kuruluşun belgesini iptal edebilecek
Yatırımcıların, yatırım kuruluşlarındaki nakit ve sermaye piyasası araçları ve mal varlığı, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
TBMM Başkanlığı'na sunulan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı'na göre, halka açık ortaklıklarda, gönüllü ya da önemli nitelikteki işlemler nedeniyle zorunlu pay alım teklifi yapılması ile ilgili usul ve esaslar, Sermaye Piyasası Kurulu'nca belirlenecek.
Halka açık ortaklıklarda yönetim kontrolünü sağlayan payların veya oy haklarının iktisap edilmesi halinde diğer ortakların paylarını satın almak üzere teklif yapılması zorunlu olacak.
Kurul, yatırım ortaklıklarının, yatırım ortaklığı niteliklerinin değiştirilmesine veya yitirilmesine neden olacak esas sözleşme değişikliklerine izin verilebilmesi için, pay alım teklifi zorunluluğu getirebilecek.
Pay alım teklifi sonucunda başka bir şekilde sahip olunan payların halka açık ortaklığın oy haklarının Kurul'ca belirlenen orana veya daha fazlasına ulaşması durumunda, paya sahip olan bu kişiler açısından azınlıkta kalan pay sahiplerini ortaklıktan çıkarma hakkı doğacak.
Ortaklıktan çıkarma hakkının doğduğu durumlarda, azınlıkta kalan pay sahipleri açısından satma hakkı doğacak. Bu pay sahipleri Kurul'ca belirlenen süre içinde, paylarının adil bir bedel karşılığında satın alınmasını oy haklarının Kurul'ca belirlenen orana veya daha fazlasına sahip olan gerçek veya tüzel kişilerden talep edebilecek.
İmtiyazlı paylar
Ortaklıkların sermaye piyasası araçlarının ilk halka arzında mevcut tüm imtiyazların şeffaf ve anlaşılır detayda kamuya duyurulması zorunlu olacak.
Kurulun belirlediği esaslar çerçevesinde, faaliyetlerinin makul ve zorunlu kıldığı haller saklı kalmak kaydıyla, mevzuata uygun olarak hazırlanmış finansal tablolarına göre üst üste 5 yıl dönem zararı eden halka açık ortaklıklarda, oy hakkına ve yönetim kuruluna aday göstermeye ilişkin imtiyazlar, Kurul kararı ile kalkacak. Söz konusu imtiyazlı payların kamu kurum ve kuruluşlarına ait olması halinde bu hüküm uygulanmayacak.
İhraççıların, ihraç edebilecekleri borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası araçlarının toplam tutarı, Kurulca belirlenecek limiti geçemeyecek. Kurul, ihracın, ihraç edilen borçlanma aracının ve ihraççıların niteliğine göre farklı limitler belirleyebilecek.
Borçlanma aracı niteliğindeki sermaye piyasası aracı ihraç yetkisi, esas sözleşme ile yönetim kuruluna süreli veya süresiz olarak devredilebilecek.
Kamuyu aydınlatma belgelerinde yer alan bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması konusunda bilgi sahibi olmadığını ve bu bilgi eksikliğinin kast veya ağır ihmallerinden kaynaklanmadığını ispatlayan kişiler sorumlu olmayacaklar.
Belgelerinin yanlış, yanıltıcı ya da eksik olması
Kamuyu aydınlatma belgelerinde yer alan, yanlış, yanıltıcı veya eksik olmasından kaynaklanan tazminat talebi; sermaye piyasası araçlarının alım veya satımının kamuyu aydınlatma belgesine dayanmaması, bilgilerin yanlış, yanıltıcı veya eksik olması bilinmesine rağmen yapılması durumunda reddedilecek.
Ortaklıklar, sermaye piyasası araçlarının herhangi bir şekilde halka satıldığını veya halka açık ortaklık statüsünün kazanıldığını öğrendikleri tarihten itibaren, bu durumu 10 iş günü içinde Kurula bildirmek zorunda olacak.
Halka açık ortaklıkların esas sözleşmelerinin değiştirilmesi için Kurulun uygun görüşünün alınması zorunlu olacak. Kurul, ihraçlar, ihracın büyüklüğü, yönelik olduğu yatırımcılar, verilen garantiler, ihraç ve ihraççıyla ilgili olarak sunulan bilgiler, ilgili sermaye piyasası araçlarının borsada işlem görmesi ya da ihraç sırasında kullanılacak satış yöntemi gibi nitelik ve şartlan göz önünde bulundurarak, Kanundan kaynaklanan yükümlülüklerden kısmen veya tamamen muaf tutabilecek.
Pay sahibi sayısı sebebiyle halka açık sayılan ortaklıklardan, paylarının borsada işlem görmesini istemeyenler, pay sahibi tam sayısının en az üçte ikisinin olumlu oyu ile alınacak bir genel kurul kararı ile bu Kanun kapsamından çıkabilecek.
Yatırım hizmetlerinin ve faaliyetlerinin düzenli uğraşı, ticari veya mesleki faaliyet olarak icra edilebilmesi için Kurul'dan izin alınması zorunlu olacak. Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri, ancak yatırım kuruluşları tarafından yerine getirilebilecek.
Özel kanunla yetkili kılınmış olsalar bile bu kanunda sayılan şartlan taşımayan ve Kurul'ca izin verilmeyen kişi ve kuruluşlar, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunamayacak.
Yetki belgesi iptali
Kurul, verdiği yetki belgesi ve faaliyet izinlerini, faaliyet izninin verildiği tarihten itibaren 1 yıl süreyle ilgili izin kapsamında herhangi bir faaliyette bulunulmaması, iznin alınması sırasında aranan şartların kaybedildiğinin Kurulca tespitinden itibaren üç ay içinde bu şartların yeniden sağlanamaması durumunda iptal edebilecek.
Yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde yüklenilebilecek mali sorumluluğun azami sınırı ve yatırım kuruluşlarındaki yöneticiler ile bu hizmetleri ve faaliyetleri yürütmekle görevlendirilecek personelde aranacak asgari şartlar Kurul'ca belirlenebilecek.
Kuruluş şartları
Aracı kurumların kuruluşuna Kurul'ca izin verilebilmesi için; anonim ortaklık şeklinde kurulmaları, payların nakit karşılığı çıkarılması, kurucuların kanunda ve ilgili düzenlemelerde belirtilen şartlan haiz olması, ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şartları aranacak.
Kurucunun, kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkum olmaması şartları da aranacak.
Teminatlar
Kurul, yatırım hizmetleri ve faaliyetlerinde bulunacaklara teminat yatırma veya bulundurma zorunluluğu getirebilecek.
Borsalar ile takas ve saklama kuruluşları, yatırım kuruluşları ve yatırımcılardan yatırım hizmetleri ve faaliyetleri kapsamında teminat verilmesi istenebilecek.
Teminatlar tevdi amaç dışında kullanılamayacak, üçüncü kişilere devredilemeyecek, kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehin edilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
Yatırımcıların, yatırım kuruluşları nezdinde bulunan nakit ve sermaye piyasası araçları, yatırım kuruluşlarının borçları nedeniyle haczedilemeyecek. Kuruluşun mal varlığı da yatırımcıların borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, iflas masasına dahil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
Teminat sözleşmeleri
Merkezi Kayıt Kurulu nezdinde izlenen sermaye piyasası araçlarını konu alan teminat sözleşmeleri, yazılı şekilde yapılacak. Bu sözleşmelere konu sermaye piyasası araçları mülkiyeti, sözleşmeye bağlı olarak teminat alana devredilebileceği gibi teminat verende de kalabilecek.
Temerrüt halinde ya da kanun veya sözleşme hükümlerinde öngörülen nedenlerle, teminattan alacağın karşılanması söz konusu olduğunda; herhangi bir ihbar veya ihtarda bulunma, süre verme, adli veya idari merciden izin ya da onay alma, teminatın açık artırma ya da başka bir yol ile nakde çevrilmesi gibi herhangi bir ön şartı yerine getirme yükümlülüğü olmaksızın, kuruluşun sermaye piyasası araçlarının değeri borçlunun yükümlülüklerinden mahsup edilebilecek.
Teminat alan ya da veren hakkında, adli veya idari makamlarca mal varlığının yeniden yapılandırılması ya da benzer mahiyette bir karar ya da tasfiye kararı verilmesi halinde, teminat olarak verilen sermaye piyasası araçları ile teminat alan ve verenin hakları, bu karardan etkilenmeyecek.
Yatırım ortaklıkları
Yatırım ortaklıklarının esas sözleşme değişikliklerinde Kurulun uygun görüşünün alınması zorunlu olacak.
Gayrimenkul yatırım ortaklıklarının kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında, Kurulca portföye alınması uygun görülen varlıklar ayni sermaye olarak konulabilecek. Bu varlıkların değerlemesine ilişkin usul ve esaslar Kurulca belirlenecek. Gayrimenkul yatırım ortaklıkları ayni sermaye karşılığı ihraç edecekleri payları, Kurulca belirlenen esaslar çerçevesinde halka arz edebilecekler.
Tasarıyla, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik düzenleme yapılıyor
Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği olarak yeniden yapılandırılacak ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketlerinin üye olacağı bir meslek örgütü haline getirilecek.
TBMM Başkanlığı'na sunulan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı'na göre, ''Tasarruf sahiplerinden fon katılma payı karşılığında toplanan para ya da diğer varlıklarla, tasarruf sahipleri hesabına, inançlı mülkiyet esaslarına göre SPK'ca belirlenen varlık ve haklardan oluşan portföy veya portföyleri işletmek amacıyla portföy yönetim şirketleri tarafından fon içtüzüğü ile kurulan ve tüzel kişiliği bulunmayan malvarlığına'' yatırım fonu adı verilecek.
Yatırım fonlarının kuruluş izni alabilmesi için, kurucunun portföy saklama hizmetini yürütmek üzere SPK'ca yetkilendirilmiş bir kuruluşla anlaşmış olması ve fon içtüzüğünün SPK'ca onaylanması gerekli olacak.
Yatırım fonu portföyünde bulunan taşınmazlar, taşınmaza dayalı haklar ve taşınmaza dayalı senetler tapu kütüğüne fon adına tescil edilecek.
Fonun malvarlığı, portföy yönetim şirketi ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşun malvarlığından ayrı olacak.
Fon malvarlığı; kredi almak, türev araç işlemleri, açığa satış işlemleri veya fon adına taraf olunan benzer nitelikteki işlemlerde bulunmak haricinde teminat gösterilemeyecek ve rehin edilemeyecek. Fon malvarlığı, portföy yönetim şirketinin ve portföy saklama hizmetini yürüten kuruluşun yönetiminin veya denetiminin kamu kurumlarına devredilmesi halinde dahi, başka bir amaçla tasarruf edilemeyecek, kamu alacaklarının tahsili amacı da dahil olmak üzere haczedilemeyecek üzerine ihtiyati tedbir konulamayacak.
SPK; fonun kuruluşuna, fon türleri itibariyle portföylerde bulundurulabilecek varlıklara ve portföy sınırlamalarına, değerleme esaslarına, fon karının tespiti ve dağıtımı ile fonun faaliyet ve yönetim ilkelerine, birleşmesine, dönüşmesine, sona ermesine ve tasfiyesine; katılma paylarının ihracına ilişkin usul ve esasları belirleyecek.
Portföy yönetim şirketi, ana faaliyet konusu yatırım fonlarının kurulması ve yönetimi olan anonim ortaklık olacak. Portföy yönetim şirketinin kurulması ve faaliyete geçmesi için SPK'dan izin alınması zorunlu olacak.
AB düzenlemelerine uygun olarak tanımlanıyor
Tasarıyla, kollektif yatırım kuruluşlarının portföylerindeki varlıklara ilişkin olarak saklama hizmeti, AB düzenlemelerine uygun olarak tanımlanıyor ve portföy saklama hizmetini yürütecek kuruluşların sorumlulukları belirleniyor.
Portföy saklama hizmetinin bu konuda uzmanlaşmış kuruluşlardan alınması ile portföy varlıklarının saklanmasına, portföyün mevzuata ve fon içtüzüğüne uygun yönetilmesine ve fiyat açıklanmasına ilişkin mali sorumluluk portföy saklama kuruluşlarına devredildiğinden, portföy yönetim şirketlerinin daha düşük bir sermayeyle kurulmasına imkan sağlanıyor. Gerek portföy yönetim şirketlerinin gerekse portföy saklama kuruluşlarının ana faaliyet alanlarında uzmanlaşması teşvik ediliyor, saklamaya ilişkin görev ve sorumluluklarının portföy yönetim şirketinden ayrıştırılmasıyla fon portföyündeki varlıkların saklama mekanizması daha güvenli bir yapıya kavuşuyor.
Yalnızca birincil piyasada kredi kullandırılması sürecine vurgu yapan konut finansmanı tanımı, bu kredilerin teminatı altında yapılan ikincil piyasa işlemlerini de kapsayacak şekilde genişletilecek.
Benzer yapı ve işleyişe sahip ipotek, konut ve varlık finansmanı kavram, kuruluş ve araçlarının birlikte ele alınmasını teminen, konut ve varlık finansmanı fonları aynı maddeler içinde düzenleniyor. Bu kapsamda, ipoteğe dayalı menkul kıymetlere (İDMK) ilişkin kanunda yer alan bazı düzenlemeler kanundan çıkarılıyor, bu konulara ilişkin detaylı düzenlemelerin ikincil mevzuatta yapılabilmesi için SPK'ya yetki tanınıyor. Ayrıca, fon portföyüne sadece gayrimenkul değil, uçak ve gemi gibi varlıklarla ilgili krediler de dahil edilebilir hale getiriliyor.
İpotek teminatlı menkul kıymetler ipotek finansmanı kuruluşlarının bilançolarına girmeden ihraç edilebilecek ve ipotek finansmanı kuruluşları fon kurmaksızın ipoteğe/varlığa dayalı menkul kıymet ihracı yapabilecek. İpotek finansmanı kuruluşlarının faaliyet alanı genişletilecek, kredi kuruluşlarına ucuz ve uzun vadeli kaynak sağlayabilmesini teminen aktif bir ihraç mekanizmasıyla donatılacak.
Tasarıyla, ''Kira sertifikası'' ve ''varlık kiralama şirketleri'' kavramları ilk kez düzenleniyor.
Kira sertifikaları, ''her türlü varlık veya hakkın finansmanını sağlamak amacıyla varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen ve sahiplerinin bu varlık veya haklardan elde edilen gelirlerden payları oranında hak sahibi olmalarını sağlayan, nitelikleri SPK'ca belirlenen sermaye piyasası araçları olacak. Varlık kiralama şirketleri ise münhasıran kira sertifikası ihraç etmek üzere kurulan anonim ortaklık olacak.
Düzenleme, gözetim ve denetim yetkisi düzenlenecek
Sermaye piyasasında derecelendirme, değerleme faaliyetleri ve kuruluşlarının yanısıra, ilgili kanunda yer alan sınırlar içerisinde kalmak, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurulu'nca ilan edilen standartlar ve düzenlemelere uygun olmak koşuluyla, bağımsız denetim faaliyeti ve kuruluşları hakkında da düzenleme, gözetim ve denetim yetkisi düzenlenecek.
Bağımsız denetim kuruluşları, denetledikleri finansal tablo ve raporların mevzuata uygun olarak denetlenmemesi nedeniyle doğabilecek zararlardan raporu imzalayanlarla birlikte sorumlu olacak. Bağımsız denetim kuruluşları ile derecelendirme ve değerleme kuruluşları, faaliyetleri neticesinde düzenledikleri raporlarda yer alan yanlış, yanıltıcı ve eksik bilgiler dolayısıyla neden oldukları zararlardan da sorumlu tutulacak.
Bağımsız denetçiler tespit ettikleri bazı bilgileri SPK'ya bildirecek.
Tasarıyla, borsaların anonim şirket olarak kurulmalarına yönelik düzenleme yapılıyor. Finans piyasalarının özellikle de bilgi iletişim teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmelere bağlı olarak çok hızlı bir şekilde değişmesi ve buna bağlı olarak ortaya çıkan yoğun rekabet ortamında borsaların varlıklarını sürdürebilmek için organizasyon ve işleyiş yapılarında değişikliklere gittikleri gözönüne alınarak, borsaların sözkonusu rekabet ortamında daha etkin bir şekilde çalışmalarına imkan sağlanıyor.
Tasarıyla, teşkilatlanmış diğer pazar yerleri düzenleniyor. Borsalar dışında sermaye piyasası araçlarının alıcı ve satıcılarını biraraya getiren, alım ve satımına aracılık eden, bunlar için sistemler ve platformlar oluşturan ve bunları işleten alternatif işlem sistemlerinin, çok taraflı işlem platformlarının ve teşkilatlanmış diğer piyasaların kuruluşuna, yetkilendirilmesine, sermayelerine, bunlarda işlem görecek sermaye piyasası araçlarına, rekabet şartlarına ve bu kuruluşların çalışma ilkelerine ilişkin usul ve esaslar SPK'ca çıkarılacak yönetmeliklerle düzenlenecek.
Tasarıyla, borsacılık faaliyeti tanımı ilk kez Türk hukuk sistemine eklenerek, borsaların hangi çerçevede SPK'nın gözetim ve denetimine tabi tutulacağı aydınlatılıyor.
Borsa kotuna alınabilecek
Sermaye piyasası araçları ancak bu kanuna dayanılarak çıkarılan düzenlemelerde yer alan şartların sağlanması halinde borsa kotuna alınabilecek. Borsalar, kota alınan sermaye piyasası araçlarını ihraç edenlerin kamuyu aydınlatma yükümlülüklerini yerine getirmelerini sağlamaya yönelik düzenlemeler yapacak.
Borsa veya piyasa işleticisi, kendi düzenlemelerinde öngörülen şartların oluşması halinde, ilgili sermaye piyasası aracının işlem görmesini durdurabileceği gibi kottan da çıkarabilecek. Bu durum SPK'ya bildirilecek.
Yatırım kuruluşlarının kendi aralarında veya müşterileriyle borsa işlemlerinden doğan uyuşmazlıkların çözümlenmesine ilişkin usul ve esaslar borsa yönetim kurullarınca belirlenecek. Borsalar; işlemlerin güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil, dürüst ve rekabetçi bir şekilde gerçekleşmesinin sağlanması amacıyla bünyelerinde gerekli gözetim sistemini kuracak ve her türlü önleyici tedbirleri alacak.
Tasarıyla, borsaların borsacılık faaliyetleriyle ilgili olarak yürütecekleri gözetim faaliyeti kapsamında, ihraççılar, borsa üyeleri ve diğer kurumlarla olan işbirliği düzenleniyor.
SPK, borsaların ve piyasa işleticilerinin borsacılık faaliyetlerinin düzenleme, gözetim ve denetim mercii olacak. SPK, bu kapsamda gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini, her türlü bilgi ve belgenin talebi üzerine veya düzenli olarak gönderilmesini ve her türlü teknik desteğin verilmesini borsalar ve diğer kurumlardan isteyebilecek.
Borsalar, sistemlerinin güvenli bir şekilde yönetilebilmesi için gerekli düzenlemeleri yapacak ve önlemleri alacak.
Tasarıyla, Türkiye Sermaye Piyasası Aracı Kuruluşları Birliği, Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği olarak yeniden yapılandırılıyor ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren, özellikle yatırım şirketleri ve kolektif yatırım şirketleri olmak üzere SPK'ca uygun görülen diğer sermaye piyasası kurumlarının da üye olacağı bir meslek örgütü haline getiriliyor. Meslek örgütü niteliğindeki birliğin organlarının seçimine ilişkin hukuki alt yapı oluşturuluyor.
TBMM Başkanlığı'na sunulan tasarıyla, Türkiye'de ilk kez merkezi takas uygulaması konusunda hukuki düzenleme yapılıyor
Sermaye Piyasası Kanunu'nda değişiklik yapan tasarıyla, Türkiye'de ilk kez merkezi takas uygulaması konusunda hukuki düzenleme yapılıyor.
TBMM Başkanlığı'na sunulan tasarıyla, merkezi takas kuruluşlarının kuruluşuna Kurul'un teklifi üzerine ilgili Bakan tarafından izin verilecek.
Bu kuruluşların faaliyete geçmesi Kurul'un iznine tabi olacak. Merkezi takas kuruluşlarının sermayesine, yönetim ve teşkilat yapısına, kanun kapsamındaki faaliyetleri ile faaliyetlerinin geçici ve sürekli durdurulmasına, denetimine, gözetimine, finansal raporlama standartlarına, finansal tabloların bağımsız denetimine ve diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliğine ilişkin usul ve esaslar Kurul tarafından belirlenecek. Merkezi takas kuruluşları, ilgili mevzuata göre yetkilendirilmek kaydıyla, belirtilen işlemleri lisanslı depolar tarafından düzenlenen ürün senetleri konusunda da yürütebilecek.
Kurul, merkezi takas kuruluşlarının takas hizmetleri verebilecekleri borsalar ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerini belirleyecek.
Kurul, merkezi takas kuruluşlarının düzenleme, gözetim ve denetim mercii olacak. Kurul, merkezi takas kuruluşlarının, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt ettikleri merkezi karşı taraf uygulamasını, piyasalar veya sermaye piyasası araçları itibarıyla zorunlu tutabilecek.
Takas kuruluşlarının merkezi karşı taraf görevini üstlendiği takas işlemlerinde mali sorumluluğu, tesis edilecek limitler dahilinde ve üyelerden alınacak teminatlar ile diğer garantiler çerçevesinde belirlenecek. Merkezi karşı taraf uygulamasına tabi sermaye piyasası araçlarında takas üyeliğine ve üyelik türlerine ilişkin şartlar, üyelerin yükümlülükleri ile sermaye, iç denetim ve risk yönetim sistemlerine ilişkin asgari hususları da içerecek şekilde, Kurulun onayı alınmak suretiyle ilgili takas kuruluşu tarafından düzenlenecek.
Takasın sonlandırılması
Tasarıyla Türk hukuk sisteminde ilk kez finansal piyasalarda gerçekleştirilen işlemlerin takasının sonlandırılması garanti altına alınarak buna ilişkin hukuki altyapı oluşturuluyor.
Sermaye piyasası araçlarının takas talimat ve işlemleri ile ödeme işlemleri, merkezi takas kuruluşlarının üyelerinin faaliyetlerinin geçici ya da sürekli olarak durdurulması, idari ve adli merciler nezdinde tasfiye işlemlerine başlanması durumu da dahil olmak üzere, yargı mercilerinin kararları dışında geri alınamayacak ve iptal edilemeyecek. Söz konusu teminatlar haciz, rehin ve benzeri uygulamalara karşı koruma altına alınıyor.
Tasarıyla, yurtdışı uygulamalara paralel olarak merkezi takas işlemlerinde olduğu gibi merkezi saklama fonksiyonu da düzenleme, gözetim ve denetim altına alınıyor.
Kurul, belirli sermaye piyasası araçlarının bir veya birden fazla merkezi saklama kuruluşunda saklanmasını zorunlu tutabilecek. Kurulun uygun görmesi halinde merkezi saklama kuruluşları, sermaye piyasaları dışında kurulmuş ve kurulacak diğer piyasaların da saklama işlemlerini yerine getirebilecek. Kaydileştirilen sermaye piyasası araçlarının merkezi saklama kuruluşu, Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) olacak. MKK ve üyeleri, kayıtların yanlış tutulmasından dolayı hak sahiplerinin uğrayacağı zararlardan kusurları oranında sorumlu olacak.
Tazmin kararı
Kurul, yatırım kuruluşlarının sermaye piyasası faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülüklerini yerine getiremediğinin veya kısa sürede yerine getiremeyeceğinin tespit edilmesi halinde, yatırımcıları tazmin kararı alacak.
Kurulca bankalar hakkında tazmin kararı verilebilmesi için BDDK'nın görüşünü alacak. Bankacılık mevzuatı uyarınca mevduat veya katılım fonu olarak kabul edilen nakit ödeme yükümlülüklerine, yatırımcıların tazminine ilişkin hükümleri uygulanmayacak.
Yatırımcıların Kanundaki şartlar çerçevesinde tazmini amacıyla kamu tüzel kişiliğini haiz, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) kurulacak. YTM, Kurul tarafından idare ve temsil edilecek. YTM tarafından gerekli görülmesi halinde, Kurulca hakkında yatırımcıları tazmin kararı verilen kuruluşun ödemelerinin durmasına ve tüm malvarlığı üzerinde sadece YTM tarafından tasarruf edilebilmesine karar verilebilecek.
Tedrici tasfiye
Sermaye piyasasında işlem yapan yatırımcıların korunmasına yönelik kapsam genişletilerek hisse senedi işlemlerinden doğan nakit ödeme ve hisse senedi teslim yükümlülükleri yerine, yatırım hizmet ve faaliyetinden kaynaklanan nakit ödeme veya sermaye piyasası araçları teslim yükümlülükleri kapsama dahil ediliyor.
Tasarıyla tazmin edilmeyecek kişi ve kurumlar da belirleniyor. Hak sahibi her bir yatırımcıya ödenecek azami tazmin tutarı 100 bin TL olacak. Bu sınır, hesap sayısı, türü ve para birimine bakılmaksızın, bir yatırımcının aynı kuruluştan olan taleplerinin tümünü kapsayacak.
Tazmin süreci yeniden belirlenirken, tedrici tasfiyenin tazmin sisteminden bağımsız olarak düzenlenmesi ihtiyacına uygun değişiklikler yapılıyor. Bu çerçevede, tazmin sistemi kapsamında karşılanamayan yatırımcı alacakları ile YTM'nin yatırımcılara halef olmasından kaynaklanan alacaklarının ödenmesi için tedrici tasfiye mekanizması düzenleniyor.
Sistemik riskin gözetimi ve finansal istikrarın korunması amacıyla, Kurul, sermaye piyasasında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak, bu işlemleri gerçekleştirenlerden, bu işlemlere ilişkin bilgilerin, belirleyeceği şekil ve içerikte, doğrudan kendisine veya yetkilendireceği bir veri depolama kuruluşuna bildirilmesini isteyebilecek. Kurul, veri depolamada etkinliğin artırılması amacıyla, Türkiye'de finansal işlem gerçekleştiren gerçek ve tüzel kişilerin, Kurulca belirlenecek bir kurumdan tanımlayıcı bir kod veya numara almalarını zorunlu tutabilecek.
Denetim
Tasarıyla, sermaye piyasası ile ilgili hükümlerinin uygulanmasının ve her türlü sermaye piyasası faaliyet ve işlemlerinin denetimine meslek personeli yetkili kılınıyor. Bu yetki, Kurul Başkanı tarafından görevlendirilen meslek personeli tarafından kullanılacak.
Kurul Başkanı'nın talepte bulunması ve sulh ceza hakiminin kararı üzerine gerekli yerlerde kolluk yardımı ile arama yapılabilecek. Aramada bulunan ve incelenmesine lüzum görülen defterler ve belgeler ayrıntılı tutanakla tespit olunacak ve yerinde incelemenin mümkün olmadığı hallerde, muhafaza altına alınarak inceleme yapanın çalıştığı yere sevk edilecek.
Bu kapsamda kendilerinden bilgi istenilen gerçek ve tüzel kişiler, bu düzenleme ve özel kanunlardaki gizlilik ve sır saklama hükümlerini ileri sürerek bilgi vermekten imtina edemeyecek.
İncelemeye konu olan kişiler ile olay ve konu hakkında bilgi ve belge talep edilen kamu kurumları dahil gerçek ve tüzel kişilerin, incelemenin varlığını ve niteliğini sır olarak saklamaları zorunlu olacak.
Kurul, piyasanın etkin ve sağlıklı işleyişini teminen gerekli her türlü tedbiri almaya ve bu tedbirlerin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınıyor.
Kurulca yapılan yazılı ihbar tarihinden itibaren 1 yıl içinde Kanuna aykırı ihracın doğurduğu sonuçlar tamamen ortadan kaldırılmadığı takdirde Kurul, nakit ve diğer varlıkların hak sahiplerine iadesi veya ortaklığın tasfiyesi için dava açmaya yetkili olacak.
Kurul, gerekli gördüğü hallerde, halka açık ortaklıkların genel kurullarına, oy hakkı bulunmaksızın gözlemciler gönderebilecek.
Faaliyetleri Kurulca veya kendi talepleri doğrultusunda geçici olarak durdurulan sermaye piyasası kurumlarının geçici kapalılık süresi 2 yılı geçemeyecek.
İzinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin, internet aracılığı ile yürütüldüğü tespit edildiğinde; içerik ve yer sağlayıcılarının yurt içinde olması halinde, erişimin engellenmesine ilgili mevzuat uyarınca Kurul tarafından yapılan başvuru üzerine mahkemelerce karar verilecek. İçerik ve yer sağlayıcılarının yurt dışında bulunması halinde, Kurulun başvurusu üzerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu erişimi engelleyecek.
Kurul, aykırı olduğu tespit edilen ilan, reklam ve açıklamaların durdurulmasını ve kaldırılmasını isteyebilecek.
31 Aralık 2012 tarihine kadar fondan bir alacak sahibine yapılacak ödeme tutarı, 18 bin 729 Türk lirasını aşamayacak
Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe sirayet edebilecek ölçüde olumsuz bir gelişmenin ortaya çıkması halinde, alınacak tedbirleri belirlemeye yetkili olacak, ilgili bütün kurum ve kuruluşlar, belirlenen bu tedbirleri derhal uygulayacak.
TBMM Başkanlığı'na sunulan Sermaye Piyasası Kanunu Tasarısı'na göre, Kurul'un gelirlerinin, giderlerini karşılaması esas olacak.
Kurul gelirleri Kurul'un giderlerini karşılamaya yetmediği takdirde, açık, Maliye Bakanlığı Bütçesinden verilecek yardımlarla karşılanacak.
İhraççılar veya halka arz edenler, Kurul bütçesine gelir kaydedilmek üzere, satışı yapılacak sermaye piyasası araçlarının varsa nominal değerinden aşağı olmamak üzere ihraç değerinin binde üçü tutarında ücret yatırmak zorunda olacak. Yatırım fonlarının ve değişken sermayeli yatırım ortaklıklarının üçer aylık dönemlerin son iş gününde, net varlık değerlerinin yüzbinde beşi tutarındaki ücret, izleyen on iş günü içinde Kurul hesabına yatırılacak. Bakanlar Kurulu alınacak ücretleri kanuni oranlarının iki katını aşmamak üzere arttırmaya veya kanuni oranlarına indirmeye yetkili olacak.
Kurul, faaliyetlerine ilişkin olarak her yılın Haziran ayı sonuna kadar bir önceki yıla ait kararları, yaptığı ikincil düzenlemeler ile bunların ekonomik ve sosyal etkilerini analiz eden bir faaliyet raporu hazırlayacak.
Kurul Başkan ve üyelerinin görevden ayrılması
Kurul Başkan ve üyeliklerine atananların Kurulda görev yaptıkları sürece önceki görevleri ile olan ilişkileri kesilecek. Ancak, kamu görevlisi iken üyeliğe atananlar, memuriyete giriş şartlarını kaybetmemeleri kaydıyla, görev sürelerinin sona ermesi veya görevden ayrılma isteğinde bulunmaları ve otuz gün içinde eski kurumlarına başvurmaları durumunda atamaya yetkili makam tarafından bir ay içinde mükteseplerine uygun bir kadroya atanacak.
Kurul Başkan ve üyelerinin bu görevlerinde geçirdikleri süreler, tabi oldukları kanun hükümlerine göre hizmetlerinde değerlendirilecek.
Hukuki ve cezai sorumluluk
Kurul Başkan ve üyeleri ile Kurul personelinin görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri iddia edilen suçlara ilişkin soruşturmalar, Kurul Başkan ve üyeleri için ilgili Bakanın, Kurul personeli için ise Başkanın izin vermesi kaydıyla genel hükümlere göre yapılacak.
Kurul üyeleri ile Kurul personelinin iştirak halinde işledikleri iddia edilen suçlara ilişkin soruşturmalarda Kurul personeli hakkında soruşturma izni verme yetkisi ilgili Bakana ait olacak.
Kurul Başkan ve üyeleri ile Kurul personeli hakkında görevleriyle bağlantılı olarak işledikleri iddia edilen suçlardan dolayı soruşturma izni verilmesi için, bu kişilerin kendilerine veya üçüncü kişilere çıkar sağlamak veya Kurula ya da üçüncü kişilere zarar vermek kastıyla hareket ederek bu işlemler sonucunda kendilerine veya üçüncü kişilere çıkar sağlamış olmaları hususunda açık ve yeterli emarelerin olması gerekecek.
Kurul Başkan ve üyeleri ile Kurul personeli aleyhine açılan her türlü tazminat ve alacak davası, Kurul aleyhine açılmış sayılacak. Yargılama sonucunda Kurul aleyhine karar verilmesi ve kararın kesinleşmesi nedeniyle Kurulun ödeme yapması halinde, Kurul bu meblağı, ilgililerinden talep edecek.
Kurul kararlarına karşı açılacak idari davalar idare mahkemelerinde görülecek. Kurul kararlarına karşı yapılan başvurular acele işlerden sayılacak.
Kanun hükümleri, TCMB'ye, TCMB işlemlerine, TCMB bünyesindeki piyasalara ve TCMB nezdinde kurulan ödeme ve menkul kıymet transferi ve mutabakat sistemlerine uygulanmayacak.
Tasarıyla 920 kadro ihdas ediliyor.
Ürün ihtisas borsaları
Ekonomik gereklilikler gözetilerek güven, serbest rekabet ve istikrar içinde, kotasyonundaki bir veya birden çok ürünün arz ve talebini buluşturan; yürürlükteki ürün standartlarına göre tasnif edilmiş ürünlerin, kendilerince organize edilen fiziki veya elektronik mekanlarda alım satımına aracılık eden; ürünlerin gerek fiziki, gerekse ürünü temsilen lisanslı depo işletmelerince çıkarılan ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin ticaretini yürütebilen; işlemlere ilişkin güvenilir kayıt ve saklama imkanları bulunan; oluşan fiyatları, ürettiği bilgileri, diğer benzer ve alternatif piyasaları izleyebilecek ve duyurabilecek bilgi işlem, teknik ve elektronik donanım, kurumsal ve mali alt yapıya sahip olan; faaliyet alanı ulusal veya uluslararası olabilen anonim şirket statüsünde ürün ihtisas borsaları, Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun teklifi üzerine, Bakanlar Kurulu kararı ile kurulacak.
Ürün ihtisas borsaları kendilerinin ya da bünyelerindeki piyasaların işletilmesi veya yönetilmesi için Sermaye Piyasası Kanunu hükümlerine tabi olan bir ya da birden fazla piyasa işleticisi ile anlaşma yapabilecek. Bu anlaşma, Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu onayı olmaksızın hüküm ifade etmeyecek. Verilen onay üzerine piyasa işleticileri borsa ile yapılan anlaşma çerçevesinde ürün ihtisas borsasının sahip olduğu haklan kullanacak ve Sermaye Piyasası Kanunu ve ilgili mevzuatta öngörülen yükümlülüklerinin yerine getirilmesini temin edecek.
Makul bir ekonomik veya finansal gerekçeyle açıklanamayan, ürün ihtisas borsalarının güven, açıklık ve istikrar içinde çalışmasını bozacak nitelikteki eylemler bir suç oluşturmadığı takdirde, piyasa bozucu eylem sayılacak. Piyasa bozucu eylemleri gerçekleştirenler hakkında Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca idari para cezası uygulanacak. Ürün senetleri ve alivre sözleşmelerin ürün ihtisas borsalarında alım satımına aracılık edilmesine, aracıların yetkilendirilmesi ile bu yetkinin askıya alınması ve iptaline, aracıların gözetim ve denetimine ve ürün senetleri ve alivre sözleşmeler üzerindeki aracılık hizmetlerine dair diğer işlemlere ilişkin usul ve esaslar, Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulu'nun birlikte çıkaracağı yönetmeliklerle düzenlenecek.
Bakanlar Kurulu, finansal sistemin bütününe sirayet edebilecek ölçüde olumsuz bir gelişmenin ortaya çıkması ve bu durumun Finansal İstikrar Komitesi tarafından tespiti halinde, alınacak tedbirleri belirlemeye yetkili olacak ve ilgili bütün kurum ve kuruluşlar, belirlenen tedbirleri derhal uygulayacak.
Yatırım hizmetleri ve faaliyetleri ile yan hizmetlerin sunulmasına ilişkin usul ve esaslar, bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren 6 ay içinde Kurul tarafından belirlenecek. Bu usul ve esaslara, aracı kuruluşlar ve vadeli işlem aracılık şirketlerine yeni yetki belgelerinin düzenlenip verilmesi sırasında, verilecek uygun bir süre içinde ilgili kurumlarca uyum sağlanacak. Aksi halde ilgili kurum, söz konusu yatırım hizmet ve faaliyeti ile yan hizmette bulunamayacak.
Özel Fon
18 Aralık 1999 tarihinden önce, Kurulca tüm yetki belgeleri iptal edilen aracı kurumların yatırımcılarının sermaye piyasası faaliyetlerinden doğan alacaklarının ödenmesini teminen Özel Fon kurulacak. Özel Fonun idare ve temsili, Yatırımcıları Tazmin Merkezi (YTM) tarafından yürütülecek.
Söz konusu aracı kurum alacaklılarına Özel Fon'dan, Fonun imkanları da dikkate alınarak, ödeme yapılabilmesi için, 18 Aralık 1999 tarihinden önce veya sonra haklarında iflas davası açılması ve iflas tasfiyesinde alacakların borç ödemeden aciz belgesine bağlanmış olması zorunluluğu getiriliyor. Düzenlemenin yürürlüğe girmesinden itibaren 2 yıl içinde iflas masasına alacağını yazdırmak için başvuruda bulunmayan alacaklılara Özel Fon'dan ödeme yapılmayacak.
İflas tasfiyesi sırasında iflas idaresi tarafından yapılacak hesaplamada yetki belgesi iptal tarihindeki nakit ve menkul kıymet alacak tutar, aracı kurumların yetki belgelerinin iptal edildiği tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan dolarına çevrilecek. Bu aracı kurumların iflasının açılmasından sonra iflas tasfiyesi sırasında yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Amerikan dolarına çevrilerek, dolar bazında asıl alacaktan mahsup edilecek. Bu suretle bulunan bakiye, borç ödemeden aciz belgesine bağlandığı tarihte geçerli TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilerek hak sahiplerine ödenecek.
Ödenecek tutar 18 bin 729 lirayı aşamayacak
31 Aralık 2012 tarihine kadar bir alacak sahibine yapılacak ödeme tutarı, 18 bin 729 Türk lirasını aşamayacak. Bu tutar, 1 Ocak 2013 tarihinden sonra her yıl ilan edilen yeniden değerleme katsayısı oranında artırılacak. Ancak Amerikan doları bazında asıl alacaktan mahsup edilen ara ödemeler tutarı, yetki belgesinin iptal tarihi itibariyle TCMB döviz alış kuru üzerinden Türk lirasına çevrilecek ve azami ödeme tutarından indirilerek, hak sahiplerine yapılacak azami tutar belirlenecek.
Özel Fonun malvarlığının yönetimi ve nemalandırılmasına ilişkin esaslar YTM tarafından hazırlanacak ve Kurul tarafından onaylanacak bir yönetmelikle belirlenecek. Özel Fon, yapılacak ödemeler dışında bir amaçla kullanılamayacak. Özel Fon'un, yapılacak ödemeleri karşılamaya yetmemesi halinde, Bakanlar Kurulu kararıyla belirlenecek ek kaynak, Hazine tarafından karşılanacak.
Hak sahiplerine ödeme, iflas idarelerince gerçekleştirilecek. Müflis aracı kurumdan alacaklı görünen ortaklar, yönetim kurulu ve denetleme kurulu üyeleri, personeli ile bunların eşlerine ve üçüncü derece dahil kan ve sihri hısımlarına ödeme yapılmayacak.
