İlknur Menlik - Sabah.com.tr
imenlik@comart.com.tr
Dünya nüfusunda her yıl beslenme zincirine dahil olan yaklaşık 100 milyon yeni boğaz, uzun vadede küresel tarım sektörü için büyüme vadediyor. Bu nedenle birçok uzman için yatırımcıların, tarımsal emtia ticareti bakımından sadece küresel nüfusa bakmaları yeterli. Çünkü nüfus azalmıyor, aksine artıyor ve bu da uzun vadeli bir trend. Uzmanlar, tarım ve gıda sektörlerine yatırım yapmanın pek çok yolunun ve bu sektörlerde bol kazancın olduğu görüşünü savunuyorlar.
Ancak artan küresel nüfus ve gelişmekte olan pazarlarda orta sınıfın yükselişi, 2014 yılında da tarımsal emtianın ticareti bakımından bir sıkıntı yaşamayacağını gösterse de yatırımcılar üzerindeki arz - talep baskısı, fiyat belirsizliklerinin habercisi olmaya devam ediyor. Bu baskının bir sonucunu, BM Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) Gıda Fiyatları Endeksi'ndeki oynaklıkta görebiliyoruz. Endeks, Ocak ayında toplam %4,4 düşüş yaşamasının ardından, Şubat ayında 208,1 puan ortalama ile 2012 ortalarından bu yana en keskin artışı kaydetti. Bir ay içerisindeki bu keskin artışın nedeni olarak, olumsuz seyreden hava koşulları ile artan talep gösteriliyor. 2013/14 sezonuna ilişkin pek çok ana tarımsal üründe, kuraklık tehlikesi dolayısıyla düşen rekolte tahminleri de bu artışa eşlik ediyor tabii…
Uzun vadede nüfus artışı gibi etkenlerle makro çerçeve sağlam görünse de, kısa vadeli trendler, tarımsal emtianın diğer emtialardan farklı bir varlık sınıfı olarak kalmasına neden oluyor.
İşleyişe kısa bir bakış atalım isterseniz. Örneğin Brezilya ve ABD'de rekor ekim ve uygun iklim koşulları sayesinde geçen yıl hasat bol oldu. Hasat bol olunca, küresel tarım ürünleri fiyatları da düşüş yaşadı. Buna en güzel örnek, mısırın rekor üretiminin, arz fazlasına yol açarak 2013'te en fazla değer kaybeden (%40) ürün olmasıdır. Buğday ise kuraklık nedeniyle yükselen 2012 yılı fiyatlarından sonra 2013'te %22'lik bir düşüş gösterdi.
Buna karşın kakao, 2013'te en iyi performans sergileyen tarım ürünü oldu. En önemli kakao ekim bölgesi olan Batı Afrika'daki sıcak ve kurak iklim koşulları, hasadı etkileyerek kakao fiyatlarının %21 oranında artmasına sebep oldu.
Fakat her ne kadar tarımsal emtia fiyatlarının farklı şekillerde seyredebileceği beklense de, mısır, buğday ve kakao 2014'te yatırım yapmak için en iyi seçenekler gibi görünüyor. Buna bir de kahveyi eklemek gerekiyor.
Bunun nedeni olarak, 2013 sezonunda üretim rekorları kırsa da 2014'e arz fazlası büyük oranda erimiş olarak giren ve yem sektörü tarafından hala yüksek talep alan mısır ve buğdayın fiyatlarında yukarı yönde bir potansiyel olmasını gösterebilirim.
Uluslararası uzmanlara ek olarak ben bu öngörülere süt ve süt ürünlerini de ekliyorum. 2013'e nazaran 2014'te artış yaşanacağı tahmin edilen küresel süt üretimine karşın sürekli artan talep nedeniyle fiyatlar yüksek seviyede seyretmeye devam ediyor. Çin, Rusya ve Kuzey Afrika ülkeleri talep artışının kaynağı olacak.
2014 yılının, yatırımcıların 2013'teki kayıpları karşısında pozitif dönüşler elde etmek için fırsat olduğu konusunda yaygın bir kanı var. Küresel piyasalarda yaşanan fiyat dalgalanmaları, büyük fonları büyük emtia alımlarına yönlendiriyor. Ancak ben; üretim hacmi, operasyonun ölçeği, verimlilik ya da maliyet performansı ile tarımsal ticaretin türü gibi bazı başka birincil etkenlerin de önemli düşünüyorum. Emtia fiyatlarının tek performans etmeni ve kazanç kapısı olduğunu düşünmemek lazım. Sonuçta; nüfus artışı en uzun vadeli trend olsa da, üretemediğiniz ya da arz-talep dengesini kuramadığınız takdirde kazanmak zor göründüğü gibi, yüksek seyreden fiyatlar talebin de düşmesine neden olabilir.
