Geçtiğimiz hafta yine Torba Yasa'yı konuştuk. Özellikle borçların yapılandırılması, bugüne kadar yapılmış en büyük 'barış' olacak. Vatandaş ağır yükten kurtulacak, devlet alacağını tahsil edecek. İddia edilenin aksine Hazine'nin geliri artacak. Toplam borcun yarısı bile gelse, Hazine'ye 80 milyar lira girecek demektir.
PARALEL YAZILAR
Yüzbinlerce esnaf, borçları yüzünden ücretsiz sağlık hizmetine ulaşamıyor. Genel Sağlık Sigortası'nda (GSS) bedava hizmet alması gerekenler,
gelir testi yaptıramadığı için borçla boğuşuyor. İşyeri sahipleri, vergi borçlarını eritip iş yapabilme peşinde. Dükkan işleten emeklinin Sosyal Güvenlik Destek Primi birikmiş, bir kerede ödeyemiyor, altından kalkamıyor. Hedefi belli bir kesim bu barıştan rahatsız oluyor. Vatandaşın sorununu çözecek olması, onların rahatını bozuyor. Ortaya çıkacak ekonomik hareketliliğin piyasayı yeniden canlandıracağını bildikleri için belli gazeteler 'paralel' yazılarla 'nasıl engellerim' derdine düşüyorlar. Burada da borcunu zamanında ödemiş insanları kışkırtma yolunu tercih ediyorlar. 'Bakın siz borcunuzu ödüyorsunuz ama bazılarınınki siliniyor' gibi yanlış yönlendirmelerle buradan rant devşirmeye çalışıyorlar. Onlar da çok iyi biliyor ki bu bir borç silme yasası değil, tasarı Meclis'in internet sitesinde var Burada borçlar taksitlendiriliyor. Bölünürken de ana paraya enflasyon oranları ölçüsünde ekleme yapılıyor. 10 bin lira prim borcu olan bir esnaf, bunu bir kerede ödeyemiyor. Ama 300-500 lira taksitlerle ödediği zaman borç bitiyor, devlet alacağını tahsil ediyor.
AVANTAJI KULLANIN
Torba
Yasa tasarısı Meclis'e gittiğinden bu yana soru yağıyor. Özellikle doğum borçlanması konusunda yanlış anlaşılmalar var. Yasalaşma aşamasında yeni önergelerle tasarı değişebilir ama şimdiki haliyle sorulara açıklık getirelim.
Doğum borçlanması erken emeklilik mi?
Yaşı ve yılı tamam olup da primi eksik bir bayan için en çok 6 yıl, çalışmadan o dönemi satın almak anlamına geliyor. Bu anlamda bir erken emeklilik söz konusu. Ama askerlik borçlanması gibi yaşı geri çekmiyor. Çalışmadığınız dönemdeki primleri tamamlıyorsunuz.
Sigorta öncesi doğum ne olacak?
Kamuoyunda böyle bir beklenti vardı ama tasarıda sigorta öncesi doğumlar bulunmuyor.
Sağlık hizmetleri sürecek mi?
Genel Sağlık Sigortası'nda 3 grup var: Hiç gelir testi yaptırmayıp borç çıkanlar, gelir testi yaptırıp borcunu ödemeyenler ve yoksul olmasına rağmen borç çıkanlar. Bu 3 grup da hem borcunu kolay taksitlerle ödeyecek hem de haksız yere yüksek borç çıkmışsa bu gerçek rakama indirilecek. 4 milyon borçlu vatandaş nefes alacak.
ZAMANINDA ÖDEYENE YÜZDE 45 ÖDÜL
Zaten primini zamanında ve önce ödeyenlere SGK'nın belli oranlarda indirimleri bulunuyor. 4A ödemelerinde yüzde 11'lik işyeri payından 5 puanlık indirim yapılıyor. İşyeri yüzde 6'sını ödüyor. Bu da yaklaşık yüzde 45'lik bir indirim demek. Bunun bir benzerinin vergi için de yapılması talebi var. Uygulanırsa teşvik edici olacaktır.
GERİYE DOĞRU YOK
Doğumdan sonra işe başladım. Geriye dönük doğum borçlanması yapabilir miyim? Suna SÜRMELİ
Doğum borçlanması için sigortalılık şartı var. O yüzden ancak işe başladıktan sonraki doğumlarda borçlanma imkânınız bulunuyor.
PRİM YATMASI GEREKİYOR
12 yıllık İngilizce öğretmeniyim. 2 tane doğum yaptım fakat hiç ücretsiz izin almadım. Ben de ileride 2 çocuk doğum borçlanması yapabilir miyim? Ebru DEMİRKOL
Doğum borçlanmasında, borçlanılacak sürede adınıza sigorta priminin yatmamış olması gerekiyor. Borçlanmanın amacı, çalışılamayan sürelerin emeklilik açısından kullanılmasını sağlamak. O yüzden doğumdan sonraki 2 yıllık sürede adınıza prim yatırılmayan süreleri borçlanabilirsiniz.
YURTDIŞI BORÇLANMA YAPIN
09.01.1979 doğumluyum. 2011'den itibaren Almanya'dayım. Türkiye'de 3.400 günüm var. 1996'da staja başladım. İsteğe bağlı sigorta yatırabilir miyim? Kaç yaşında emekli olurum? Yıldız DÜNDAR
İşe giriş tarihinizi yazmamışsınız ama en az 53 yaş ve 5.900 gün gerekiyor. İsteğe bağlı ödemede ikâmet şartı var. Bu yüzden Almanya'da geçen süreleri borçlanarak priminizi tamamlayabilirsiniz.
NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?
03.08.1965 doğumluyum. İşe girişim 1990. Toplam 4.125 gün primim var. Nasıl emekli olabilirim? Filiz BİRBAŞ
Gün, ay vermemişsiniz. Ama en az 46 yaş ve 5.375 güne ihtiyacınız var. Yaşınız tamam, gününüz eksik. Primler tamamlanınca emekli olursunuz. 1990'dan sonra doğumlarınız varsa borçlanabilirsiniz.
08.07.1974 doğumluyum. Sigorta girişim 16.01.2000. Prim günüm 2.123. 2 oğlum var. Doğumlarım çalışmadan önceki tarihlerde. Ne zaman emekli olurum? (İsmi saklı)
Maalesef doğum borçlanması yapamıyorsunuz. Emeklilik için 25 yıl, 58 yaş ve en az 4.500 prim gününden kısmi ya da 58 yaş ve 7.000 prim gününden tam emeklilik şartlarını tamamlamanız gerekiyor.
Eşim 1995 Haziran sigorta girişli. 3 çocuğumuz var. 2'nci çocuktan sonra eşim çalışmadı. Kasım 1973 doğumlu. 1.800 sigorta günü var. Nasıl emekli olur? Ben de Ocak 1973 doğumluyum 5.000 günüm var. 1996 Nisan'da işe girdim. Nasıl emekli olurum? Murat KÜSMEZ
Eşiniz 52 yaş ve 5.825 günle emekli olur. Yasa çıkınca 3 çocuğa kadar borçlanıp primlerini yükseltebilir ama yine de yetmez. Siz ise 56 yaş ve 5.825 gün şartlarıyla emekli olursunuz. Askerliği 96'dan önce yaptıysanız 6 ay borçlanıp 55 yaşında emekli olursunuz.
02.02.1969 doğumluyum. 01.06.1992 ilk işe girişim. 5.504 gün sigortam var. Ne zaman emekli olurum? Aydın CENGİZ
53 yaş ve 5.600 gün şartlarınız var. Priminiz ve yaşınız tamamlanmamış. Askerlik 1992'den önce ise 13 ay borçlanıp yaşı 52'ye, primi 5.525'e çekersiniz.
SORULARINIZI BEKLİYORUZ
Her cumartesi bu köşede çalışma hayatıyla ilgili sorunlarınızı gündeme getiriyoruz. Sorularınızı bizesorun@ sabah.com.tr ve faruk.erdem@ sabah.com.tr adresine gönderebilirsiniz.
HAFTA İÇİ HER GÜN SAAT 16.30'DA AHABER'DE BİZE SORUN PROGRAMI'NDA SORULARINIZI CEVAPLIYORUZ… Tel: 0212 300 66 66