BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Gıda Fiyatları Endeksi son 6 aydır düşüşe devam ediyor. Endeks, Eylül ayında yüzde 2,6'ya karşılık gelen 5,2 puan gerileyerek 191,5 puana geriledi. Bu düşüşle birlikte FAO Gıda Fiyatları Endeksi 2010 yılı Ağustos ayından bu yana en düşük düzeyine gerilerken, aynı zamanda 1990'lı yıllardan bu yana en uzun ardışık gerileme de yaşanmış oldu.
İlknur Menlik/sabah.com.tr
Endeksin alt grupları arasında en çok düşüş ise şeker ve süt ürünlerinde yaşandı. Aylık bazda yüzde 6,5 gibi oldukça yüksek bir orana karşılık gelen 13,0 puan gerileme ile süt endeksindeki yıllık bazdaki düşüş de yüzde 24,9'a karşılık gelen 62,4 puanı buldu. Süt tozundaki düşüşün ise daha belirgin olduğu görüldü.
Ancak fiyatlardaki bu gerileme sadece üretim artışı ile açıklanamıyor. Bunun bir nedeni de küresel jeopolitik sorunların dünya ekonomilerini yavaşlatması. Bir de bunun üzerine Rusya'nın süt ürünleri yasağı, özellikle küresel süt ve süt ürünlerinde uzun sürebilecek bir dalgalanma motifi oluşturuyor.
Ancak sadece sütte değil, geçtiğimiz iki hafta boyunca neredeyse tüm gıda pazarlarında belirsizlik vardı. Yatırımcıların korkularının bir ölçeği olarak görülen Wall Street Belirsizlik Endeksi, 2011'den bu yana en yüksek seviyesini gördü.
Peki, yeni küresel norm dalgalanma mı? Buna ilave bir başka soru, bu dalgalanmanın geçici bir ölçekte mi olduğu, yoksa küresel süt piyasasının da dahil olduğu tarım piyasalarının uzun sürecek bir fiyat iniş çıkışı ile mi yüz yüze olduğu.
Bu soruların cevabını vermek, bugünkü küresel belirsizlik ortamında zor görünüyor. Fakat uzmanlara göre, geçen iki haftadaki piyasa korkusu küresel ölçekte. Avrupa ekonomisi baskı işaretleri gösteriyor, jeopolitik sorunlar Doğu Avrupa'nın geniş bir şeridini, Asya ve Orta Doğu'nun bazı bölümlerini kötü yönde etkiliyor, Ebola virüsü başlıkları işgal etmeye devam ediyor. Bu jeopolitik sorunlardan bir bölümü yatışmadıkça piyasaların dalgalı kalması olası.
Öte yandan eğer Avrupa Birliği ve Yeni Zelanda gibi diğer büyük süt ürünleri ihracatçıları Rusya'nın bir yıllık süt ürünleri ithalat yasağı ile açıkta kalan ihraç ürünleri için alıcı bulmakta zorlanırlarsa fiyatlar daha fazla düşecek. Süt fazlası olan bir dünyada ise özellikle süt tozu fiyatları daha hassas olabilir.
Tüm bu belirsizlik ortamında dünyanın büyük süt üreticisi ülkelerin gözünü çevirdiği bir pazar var; o da Çin. Muhtemeldir ki 2015 yılında, Çin'in süt pazarında büyük rekabete tanık olacağız. Bunun iki sebebi var: Bir yanda Çin'in büyüyen talebi, diğer yanda melamin skandalını geride bırakmaya çalışan Çinlilerin güvenilir süt ve süt ürünlerine olan ihtiyacı. Bu nedenle; evet, Çinliler süt ve süt ürünleri istiyorlar ama ithal ürünleri daha fazla tercih ediyorlar.
2012 yılında Çin, 37,5 milyon ton çiğ süt üretimi ile dünyanın üçüncü büyük süt üreticisi oldu. Ancak bu üretim Çin'e yetmiyor. Verilere göre Çin, tükettiği sütün yaklaşık yüzde 15'ini ithal ediyor ve bu oranın 2015 yılında yüzde 35 artması bekleniyor.
2013 yılında Çin, 16,5 milyar dolarlık ithalatla dünyanın en büyük süt tozu ithalatçısı oldu. 2014 yılının ilk yarısında ise sadece Yeni Zelanda'dan 750 bin ton süt tozu ithal etti. Uzmanlara göre Çin'in bu yarıyıldaki süt tozu ithalatı miktarı, neredeyse geçen yılın toplam ithalatının üçte ikisine karşılık geliyor.
Şunu da ekleyeyim, Çin'de ortalama süt ve süt ürünleri tüketimi kişi başına 30 kg civarında ve bu her geçen yıl artma eğiliminde.
Öte tarafta Rusya'nın gıda yasağı nedeniyle bunalan ve Mart 2015'te süt kotalarını kaldırmaya hazırlanan bir Avrupa Birliği (AB) var karşımızda. Ve büyük ihtimalle artan bu üretim Çin'e gidecek.
Başka tahminler de var elbet. Örneğin; Çin süt pazarının büyüklüğünün 2019 yılında ABD'yi geçeceği.
Tüm bu göstergeler, 2015 yılı küresel süt rekabetinin odak noktasında Çin'in olacağını gösteriyor. Tabii, bu noktada siyaset de önemli. "Sütten ağzı yanan yoğurdu üfleyerek yermiş", Rusya'dan ağzı yananların, özellikle bundan sonra Çin'e daha ihtiyatlı yaklaşacaklarını bekliyorum. Ve zannediyorum hiçbir ülke, siyasi nedenlerden ya da konjonktörel sorunlardan dolayı, önümüzdeki birkaç yılda 70 milyar dolara yükselmesi beklenen Çin süt ve süt ürünleri pazarının yüzüne kapanmasını istemeyecek.
