Sosyal güvenlik mevzuatımızda bazı rahatsızlıkları ya da engelleri bulunan vatandaşlar için erken emeklilik imkânları bulunuyor. Bunlar malulen emeklilik ve engelli emekliliği. Malulen emeklilik sonradan çıkan rahatsızlıklarla oluyor. Ya da iş kazası ile gerçekleşiyor ve çalışma gücünün en az yüzde 60 kaybolmasıyla kazanılabiliyor. Engelli emekliliği ise doğuştan meydana gelen engellilik veya rahatsızlık sonucu alınan vergi indirimi sonrasında ortaya çıkıyor. Burada da en az yüzde 40 iş görme kaybı aranıyor. Enrgellilerin erken emeklilikleriyle ilgili detaylara daha yakından bakalım…
1. KİMLER BU HAKTAN YARARLANIYOR?
Engellilik oranı en az yüzde 40 olan SSK'lı ve memur çalışanlar vergi indiriminden faydalanarak erken emeklilik imkânına kavuşuyor. 2008 sonrasında ise Bağ-Kur'lular için de bu hak bulunuyor. Dolayısıyla engelli olarak çalışan tüm vatandaşların erken emeklilik hakkı bulunuyor.
2. NE KADAR ÇALIŞMA SÜRESİ GEREKİYOR?
Burada yaş şartı aranmazken sigortalılık süreleri 15-20 yıl arası, prim gün sayısı da 3600 ile 4400 arasında değişiyor. İşe giriş tarihi 2008'e kadar olanlar ve yüzde 80 ve üzeri engeli olan çalışanlar için emeklilik şartları 15 yıl ve 3600 gün olarak belirleniyor. Yüzde 60-79 oranında raporu olanlar ise 15 yıl ile 18 yıl arasında sigortalılık ve 3600 ile 4000 arası prim günü ile emekli olabiliyor. Yüzde 40-59 arası raporlarda ise 15-20 yıl ve 3600-4400 prim günü arası uygulanıyor. 01.10 2008 tarihinden itibaren ise derecelerde ve şartlarda bazı değişiklikler bulunuyor.
3. NE YAPMAK LAZIM?
Erken emeklilikten yararlanmak için öncelikle vergi indirimi almak gerekiyor. Defterdarlık ya da vergi dairelerine müracaat ederek işlemleri başlatmak mümkün.
4. HANGİ BELGELER GEREKİYOR?
Başvuru için kimlik belgesi dilekçe ve işyerinizden sigortalı çalışıldığına dair belge yeterli oluyor. Sonrasında bir hastaneden engellilik derecesini raporla tespit etmek gerekiyor. Bunun için vergi dairesi sizi bir hastaneye sevk ediyor ve raporunuz hazırlanıyor. Raporunuzda belirlenen engellilik oranınız ve işe ilk giriş tarihiniz sizin emekli olacağınız zamanı da belirliyor.
5. BAĞ-KUR SİGORTALILARI DA YARARLANIYOR MU?
1 Ekim 2008 tarihinden itibaren Bağ- Kur (4/B) sigortalıların da engelli olarak erken emekliliklerinin yolu açıldı. Buna göre, yüzde 60 ve üzeri engeli olanlar 15 yıl 3 bin 960 gün, yüzde 50 ile 59 arasında olanlar 16 yıl 4 bin 320 gün, yüzde 40-49 arasında olanlar ise 18 yıl 4 bin 680 günden emekli olabilecek.
6. MEMURLARDA ENGELLİYE ERKEN EMEKLİLİK VAR MI?
Memurlar da Bağ-Kur'lular gibi 1 Ekim 2008 sonrasında bu haktan yararlanmaya başladılar. Bu tarihten önce kamuda çalışmaya başlamış ve en az yüzde 40 raporu olanlar veya en az yüzde 40 olmak üzere doğuştan engelli olan memurlar en az 5400 gün (15 yıl) primi ödenmiş olmak şartıyla emekli olabiliyor. Eğer memurlar 1 Ekim 2008'den sonra göreve başlamışlar ve engellilik oranları yüzde 40 ve üstündeyse onlar için de erken emeklilik şartları bulunuyor.
7. VERGİ İNDİRİM ORANLARI NASIL BELİRLENİYOR?
Burada engellilik oranları üç bölümde değerlendiriliyor. Yüzde 80 ve üzeri engeli olanlar birinci derecede, yüzde 60-79 oranı olanlar ikinci derece yüzde 40-59 arası engeli olanlar ise üçüncü derece engelli olarak değerlendiriliyor. 2021 yılı için hesaplanan vergi indirimi miktarları ise şöyle oldu:
Birinci derecede engelli:
1.500 TL
İkinci derecede engelli:
860 TL
Üçüncü derecede engelli:
380 TL
Bu indirimlerin maaşa yansıması ise şöyle olacak:
Birinci derece engelli: 1.500 X 015 = 225 TL
İkinci derece engelli: 860 X 0.15 = 129 TL
Üçüncü derece engelli: 380 X 0.15 = 57 TL
Engelli vergi indiriminden kimler yararlanır?
Engelli ücretli, Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan ücretli, Engelli serbest meslek erbabı, Bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan serbest meslek erbabı,
Basit usulde vergilendirilen engelliler.
Malulen emeklilikten farkı nedir?
Engelli emeklilik çalışırken vergi indirimi alan sigortalılara tanınmış bir hak. Malulen emeklilik ise sonradan çalışma gücünü kaybedenler için devreye giriyor. Burada yüzde 60 ve üzerinde bir iş gücü kaybı raporu alınırsa malulen emeklilik hakkı doğuyor. Malulen emeklilik için 1800 günlük prim de yeterli oluyor.
Ancak bunun için SGK'nın sevk edeceği hastaneden yüzde 60 ve üzerinde bir rapor almak ve bu raporun SGK Sağlık Kurulu'nca da onaylanmış olması gerekiyor. Ancak bu şartlarda malulen emekli olunuyor. Malulen emekliler daha sonra çalışmaya başlarlarsa engelli emekliliğinin aksine maaşları kesiliyor.
Nasıl emekli olunacak: Örnek soru-cevap
Bir örnekle anlatalım: Yeşim hanım 25 Nisan 1985 doğumlu. İlk defa işe 2005 yılında bir şirkette santral elemanı olarak başladı. İlk sigorta olduğu tarih ise 3 Kasım 2005. Aralıksız çalışan Yeşim hanımın 3600 günü birikti. Bu arada Yeşim hanım vergi dairesine giderek hastaneye sevkini istedi ve yüzde 65 oranında vergi indiriminin sahibi oldu. Bu durumda nasıl emekli olacağını merak ediyor.
Hemen Yeşim hanımın emeklilik şartlarına bakalım. Normal şartlarda Yeşim hanım için emeklilik şartları 7 bin prim gününü tamamlaması ve 58 yaşına gelmesiyle mümkün olacak. Bu durumda emeklilik tarihi olarak da 25 Nisan 2043 olarak görünüyor.
Fakat Yeşim hanım için aldığı vergi indirimi ciddi bir avantaj sağlıyor. Bu yolu denediğinde ise şartlar şöyle oluşuyor:
İlk tablomuzda işe giriş tarihi ve engellilik oranına göre baktığımızda, 18 yıl sigortalılık ve 4000 prim günü gerektiğini görüyoruz. Yeşim hanım 18 yıllık süreyi 3 Kasım 2023'de tamamlayacak. Bu süre içinde 400 günlük prim eksiği de tamamlanmış olacak. Böylece emeklilik tarihi 3 Kasım 2023 olacak ki tam 20 yıl önce emeklilik hakkına sahip olacak.
TABLO 1
SSK'LILAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Sigorta başlangıcı % 80 üzeri % 60-79 % 40-59
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl-3600 gün 15 yıl-3600 gün 15 yıl-3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 15 yıl-3600 gün 15 yıl 8 ay- 3680 gün 16 yıl-3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 15 yıl-3600 gün 16 yıl 4 ay- 3760 gün 17 yıl- 3920 gün
06.08.1997- 05.08.2000 15 yıl-3600 gün 17 yıl- 3840 gün 18 yıl- 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 15 yıl-3600 gün 17 yıl 8 ay- 3920 gün 19 yıl- 4240 gün
05.08.2003-30.09.2008 15 yıl-3600 gün 18 yıl- 4000 gün 20 yıl- 4400 gün
TABLO 2
SSK VE MEMURLAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Sigorta başlangıcı % 60 ve üzeri % 50-59 % 40-49
01.10.2008-31.12.2008 15 yıl-3700 gün 16 yıl-3700 gün 18 yıl-4100 gün
01.01.2009-31.12.2009 15 yıl-3800 gün 16 yıl-3800 gün 18 yıl-4200 gün
01.01.2010-31.12.2010 15 yıl-3900 gün 16 yıl-3900 gün 18 yıl-4300 gün
01.01.2011-31.12.2011 15 yıl-3960 gün 16 yıl-4000 gün 18 yıl-4400 gün
01.01.2012-31.12.2012 15 yıl-3960 gün 16 yıl-4100 gün 18 yıl-4500 gün
01.01.2013-31.12.2013 15 yıl-3960 gün 16 yıl-4200 gün 18 yıl-4600 gün
01.01.2014-31.12.2014 15 yıl-3960 gün 16 yıl-4300 gün 18 yıl-4680 gün
01.01.2015'ten sonra 15 yıl-3960 gün 16 yıl-4320 gün 18 yıl-4680 gün
TABLO 3
BAĞ-KUR'LULAR İÇİN EMEKLİLİK ŞARTLARI
Engellilik oranı Sigorta süresi Prim günü
Yüzde 40-49 18 yıl 4680
Yüzde 50-59 16 yıl 4320
Yüzde 60 ve üstü 15 yıl 3960
