89 yıl önce TBMM'de alkışlarla güftesi kabul edilen, 80 yıl önce bugünkü bestesine kavuşan İstiklal Marşı'yla ilgili devletin büyük bir ayıbı ortaya çıktı. Alman Müzik Meslek Birliği GEMA, ülkedeki okullarda çalınmak üzere hazırladığı ulusal marşların yer aldığı müzik albümünde yer alan İstiklal Marşı için telif hakkıyla ilgili Kültür ve Turizm Bakanlığı'na başvurunca 89 yıllık ihmal gün yüzüne çıktı. Bakanlığın başlattığı mevzuat taramasından sadece Mehmet Akif Ersoy'un yazdığı güftenin 12 Mart 1921 tarihinde Birinci Meclis tarafından kabul edilmesiyle ilgili yasa çıktı. Resmi kayıtlarda Osman Zeki Üngör'e ait bestenin tesciliyle ilgili bir bilgiye rastlanmadı.
ALMANLAR TELİF İSTEDİ
İstiklal Marşı'nın bestesinin tescilinin olup olmadığı konusunu 89 yıl boyunca kimse fark etmedi. Dünyada, birçok ülkede İstiklal Marşı bir pürüz çıkmadan çalındı. Ancak, geçtiğimiz günlerde Almanya'da faaliyet gösteren GEMA adlı Müzik Meslek Birliği, okullarda çalınacak İstiklal Marşı'yla ilgili telif talebinde bulundu. Kültür Bakanlığı yetkilileri arasında şok etkisi yaratan yazıdan sonra, İstiklal Marşı'nın bestesinin tescil edilip edilmediği geriye dönük tüm yasa ve bu yönde bir Bakanlar Kurulu kararı olup olmadığı noktasında tek tek araştırdı. Belgeler, bestenin 'tescil edilmesi' işlemi yapılmadığını gösterdi. Devletler, ulusal marşlarını diğer müzik parçalarından ayırmak için beste üstünde tescil işlemi yapıyorlar. İşlem, 'devlete ait' gibi tanımla yapılabildiği gibi herhangi bakanlık adına da yapılabiliyor. Böylelikle, kamuya mal olmuş ulusal marşlar diğer müziklerden ayrılıyor.
Başka güfteye bestelendi
İstiklal Marşı, 1921'de düzenlenen bir güfte yarışması 724 şiir arasından 12 Mart 1921 tarihinde seçildi. Dönemin Burdur Milletvekili Mehmet Akif Ersoy'un güftesini yazdığı marşın bestesi için 1924'te açılan ikinci yarışmaya 24 besteci katıldı, Ali Rıfat Çağatay'ın bestesi seçildi. 1930'a kadar çalınan beste daha sonra değiştirilerek dönemin Cumhurbaşkanlığı Senfoni Orkestrası Şefi Osman Zeki Üngör'ün 1922'de hazırladığı bugünkü beste yürürlüğe kondu. Cemal Reşit Rey'e göre Üngör'ün eseri aslında başka bir güfte üzerine yapılmıştır ve İstiklal Marşı olması düşünülerek bestelenmemiştir. Söz ve melodide yer yer görülen uyum eksikliğinin esas sebebi de bu olarak gösteriliyor.
Tescil bayram sonrası Bakanlar Kurulu'nda
Kültür
ve Turizm Bakanlığı İstiklal Marşı'nın bestesinin tescili için hazırlıklarını tamamladı. Bakanlık, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında konuyu değerlendirecek. Düzenleme Kurban Bayramı sonrası, Bakanlar Kurulu'na sunulacak.
Eserin tanınırlığı için tescil şart
Kültür
Bakanlığı Sinema ve Telif Hakları Genel Müdürü Abdurrahman Çelik, konuyla ilgili "Ülkeler kendi iç mevzuatlarına göre düzenleme yaparlar. Milli Marşların bestesi tescil ettirilir. Halka mal olmuş bir marş, diğer müziklerle aynı muameleye tabii tutulmaz. Tescil ettirdiğiniz anda, o eserin tanınırlığı ve bilinirliği normal eser gibi ele alınmaz" dedi. Çelik, "Bayram sonrası Bakanlar Kurulu'na sunulmak üzere bir düzenleme hazırladık. Bu yöndeki sıkıntılar giderilecek" dedi.
