Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı, 1974 ve 1975 yıllarında aynı gün sabah ve öğleden sonra birer olmak üzere iki oturumda, 1976-1980 yıllarında aynı günde ve bir oturumda uygulanmış; 1981'den itibaren iki basamaklı bir sınav haline getirilmiştir. İki basamaklı sınav sisteminde ilk basamağı oluşturan Öğrenci Seçme Sınavı (ÖSS) nisan, ikinci basamağı oluşturan Öğrenci Yerleştirme Sınavı (ÖYS) ise haziran ayı içinde uygulanmıştır.

1974'ten itibaren adaylardan yükseköğretim programlarına ilişkin tercihleri de toplanmış ve adaylar puanlarına ve tercihlerine göre yükseköğretim programlarına merkezi olarak yerleştirilmiştir.

1982'den itibaren ortaöğretim kurumlarından adayların diploma notları toplanmaya başlanmış ve bu notlar Ortaöğretim Başarı Puanı (OBP) adı altında belli ağırlıklarla sınav puanlarına katılmıştır.

1987'den itibaren, yükseköğretim programları ile ilgili tercihlerini belli alanlarda toplayan adaylara, sınavda belli testleri cevaplama, diğerlerini cevaplamama olanağı tanınmıştır.

1999'da iki basamaklı sınavın ikinci basamağı (Öğrenci Yerleştirme Sınavı ÖYS) kaldırılmış, sınav ÖSS adı altında tek basamaklı bir sınav haline getirilmiştir. Sınavın tek basamaklı olarak uygulanmaya başlanmasıyla birlikte bazı yükseköğretim programlarının puan türleri de değiştirilmiştir. Ayrıca adayların OBP'lerinin mezun oldukları ortaöğretim kurumunun ÖSS ham puan ortalamalarına göre ağırlıklandırılmasıyla oluşturulan Ağırlıklı Orta Öğretim Başarı Puanı (AOBP) hesaplanmaya başlanmış ve ortaöğretimdeki alanlardan mezun olanların aynı alandaki yükseköğretim programlarına yerleştirilmelerinde AOBP'lerinin yüksek bir katsayıyla, mezun oldukları alanlar dışındaki yükseköğretim programlarına yerleştirilmelerinde ise AOBP'lerinin düşük bir katsayıyla çarpılması uygulamasına geçilmiştir. ÖSS'de soru tipi ve konu dağılımı/müfredat açısından bir değişiklik yapılmamıştır.

2003'te ÖSS ve AOBP puan sistemi ile AOBP'nin çarpıldığı katsayılar değiştirilmiştir.

2006'da yapılan değişiklikle soruların bir kısmı önceki yıllarda olduğu gibi ÖSS tipinde sorulmuş, bir kısmı ise tüm lise müfredatı göz önünde tutularak hazırlanmıştır. Sınavın tek basamak olarak uygulanmasına devam edilmiştir.

2010'da çift aşamalı sınav sistemine geçilmesi kararlaştırılmıştır. Sınavlar YGS ve LYS'den oluşacaktır. YGS'yi geçen öğrenciler LYS'ye girme hakkı kazanacaklardır.

Katsayı uygulaması

1998 yılına kadar İmam Hatip Liselerinin başarı ortalamalarının diğer lise ve ortaöğrenim türlerine göre yüksek oluşu nedeniyle 1999 tüm meslek liselerine ÖSS ile birlikte uygulanmaya başlanmıştır. Ortaöğretimden mezun olunan alanın, yükseköğretimde devamı niteliğindeki alanları tercih eden öğrencilerin ağırlıklı ortaöğretim başarı puanları yüksek katsayıyla, başka bir alandaki (Alan dışı) programı tercih eden öğrencilerin ağırlıklı ortaöğretim başarı puanı ise daha düşük bir katsayıyla çarpılmaktadır. Öğretmen Liseleri, İmam Hatip Liseleri ve diğer meslek liseleri mezunlarının kendi alanlarındaki yükseköğretim programlarına girişlerinde de ek puan verilmektedir. 2010'da uygulanmaya başlanacak yeni ÖSS sistemi ile birlikte katsayı uygulaması kaldırılacak, sınava giren herkesin katsayısı 0,15 ile çarpılacaktı. Fakat yeni bir itiraz ile bu uygulama şuanda uygulanmayacaktır.

Mevcut sınav sistemi

Yükseköğretime Geçiş Sınavı

Yüksek Öğretim Kurumu'nun 2010 yılından itibaren uygulayacağı yeni sınav sisteminin ilk aşaması olan Yükseköğretime Geçiş Sınavı Mart ayının sonu ile Nisan ayının başı arasında yapılacaktır. Yüksek öğretime geçiş sınavı şu anda uygulanan ÖSS-1 olarak bilinmektedir. Türkçe, Sosyal Bilimler, Temel Matematik ve Fen Bİlimleri olmak üzere 4 bölümden oluşacaktır. Her bölümden 40 soru olmak üzere 160 soru sorulacaktır. 160 soruya 160 dakika verilecektir. Yükseköğretime Geçiş Sınavı'nı geçen öğrenciler Lisans Yerleştirme Sınavı'na girmeye hak kazancaktır.

Lisans Yerleştirme Sınavı

YÖK 2010 yılından itibaren 1999 yılı öncesi gibi 2 sınavlı sisteme döndü ve ikinci sınavın 5 ayrı sınavdan oluşturdu.

1. Matematik-Geometri Sınavı (LYS 1),
2. Fen Bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji) Sınavı (LYS 2),
3. Türk Dili ve Edebiyatı-Coğrafya 1 Sınavı (LYS 3),
4. Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya 2, Felsefe grubu) Sınavı (LYS 4)
5. Yabancı Dil Sınavı (LYS 5) olmak üzere 5 alanda yapılacağı bildirildi.

Lisans Yerleştirme Sınavının adayların ders düzeyindeki bilgi ve yeteneklerini ölçen ve açıköğretim dışındaki, örgün lisans programlarına yerleştirmede esas alınacak başarı puanını belirleyen sınavlar olacağı ifade edildi.

Açıklamada, "2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu"nun 45. maddesi hükümleri göz önünde bulundurularak, "Yükseköğretime Geçiş Sınavı"ndaki test puanları üzerinden belirli yeterliliklerin aranması, LYS'deki derslere ait testlerin o sınavdaki ağırlıkları, puan türlerindeki testlerin o puan türünün hesaplanmasındaki ağırlıkları, üniversitelerden görüş almak suretiyle puan türlerinin niteliğini ve niceliğini belirleme, aynı yükseköğretim programı için birden fazla puan türü tanımlanması hususları ile yükseköğretime geçiş sisteminin gereksinim duyduğu diğer konular YÖK Genel Kurulu tarafından daha sonraki toplantılarında karara bağlanacak" bilgisine yer verildi

Yurt dışında ÖSS

2011 yılı şartlarında İngiltere, Amerika, Kanada, Avustralya, Rusya, Yeni Zelanda, Malta gibi ülkelerde devlet olsun özel olsun üniversiteler Türkiye'de ÖSS'yi şart koşmaz. Macaristan, Polonya, Bulgaristan gibi ülkelerde ise ÖSS sınavı almadan ücretli eğitim verilebilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerindeki devlet üniversiteleri ücretlendirme hariç ÖSS'den barajı geçilmesini şart koşar. Çin ÖSS sınavında en zahmetli ülkelerdendir, bugünün istatistiklerine göre GAO KAO'ya yaklaşık 10 milyon kişi girmekte, Sınav 3 günde yapılmakta 9 saat sürmektedir.

Adaya Özgü Soru Kitapçığı

2011-YGS'den itibaren her aday için üzerinde ayaların resmi bulunan tek tip kitapçıklar hazırlanmaktadır. Böylece haksızlıkların önüne geçilmesi planlanmaktadır. Fakat sistemin ilk kez uygulandığı 2011-YGS sınavında sınav sorularının çoğunun, bazı kitapçık türlerinde sabit bir algoritmayla doğru çözülebileceği düşünülmektedir. Gündemdeki tartışmalar üzerine ÖSYM Başkanı Prof. Dr. Ali Demir, sınava girmiş tüm adaylara bir mektup göndermiştir. Sınavın hazırlanması, yapılması ve değerlendirilmesi sırasında öğrencileri rahatsız edecek hiçbir oluşumun söz konusu olmadığı açıklanmıştır.