Sabah Gazetesi Yazarı Prof. Dr. Kerem Alkin petrol fiyatlarındaki düşüşün nedenlerini sabah.com.tr'ye yorumladı.
PETROL KONTRATLARINDAKİ NEGATİF FİYATLAMANIN ANLAMI NE?
PETROLLE İLGİLİ İLK VADELİ KONTRAT İŞLEMİ 1982 YILINDA GERÇEKLEŞTİ
Başta petrol, tarım ve gıda ürünleri olmak üzere, mal (emtia) borsalarının tarihi çok eskiye dayanır. Dünyanın bilinen en eski mal borsası, Kütahya Çavdarhisar'daki Aizanoi antik kentindedir. 1750 yıllık geçmişi vardır. Dünyanın en tanınmış mal borsası ise Şikago Emtia Borsası ise, 1848'de kurulmuştur. Dünyanın bir diğer büyük emtia borsası olan New York Emtia Borsası ise 1882'de kurulmuştur. Kuruluşundan bir yüzyıl sonra, ham petrolle ilgili ilk vadeli kontrat işlemi, 1982 yılında New York Emtia Borsası'nda gerçekleştirildi.
Kerem Alkin: "Ham petrolün hikayesi 2030'da bitecek" | Video
EMTİA KONTRATLARINDA SPEKÜLASYON
İlk başlarda, spot, yani günlük ve vadeli olarak yapılan emtia alım-satım kontratlarının temel amacı, fiziki olarak söz konusu emtiaların, ister portakal konsantresi, ister buğday, ister bakır veya altın külçeleri, ister varil ham petrolün gerçek manada alınması, satılması, teslimatına yönelikti. Ancak, 1990'lı yılların sonlarına doğru, emtia kontratları alanını küresel finans piyasasının profesyonelleri ve küresel spekülatörler keşfettiler ve sanki hisse senedi ve tahvillerde yeterince spekülasyon yapmıyorlarmış gibi, emtia, yani hammadde ve mal alım-satım vadeli kontratlarında da spekülasyona başladılar.
VADELİ PETROL KONTRATLARININ YÜZDE 98'İ SPEKÜLASYON AMAÇLI
Uluslararası finans kurumlarının profesyonellerinin ve küresel spekülatörlerin vadeli petrol kontratlarına olan ilgisi o kadar kontrolden çıktı ki, son bir kaç yıldır, vadeli petrol kontratlarını satın alan yatırımcıların yüzde 98'i spekülasyon amacıyla; sadece yüzde 2'si gerçek manada ham petrolün fiziki alım-satımı amacıyla vadeli kontratlarda işlem yapar hale geldiler.
PEKİ, ULUSLARARASI FİNANS KURUMLARI VE SPEKÜLATÖRLER, ELLERİNDEKİ KONTRATLARI NE YAPIYORLARDI?
Vadesi geldiğinde, hemen takip eden dönemdeki, aylık, 3 aylık, 6 aylık, yıllık yeni vadeli kontratlara giriyorlardı. Böylece, bir vadeli kontrattan, diğer vadeli kontrata yolculuk ediyorlardı. Ancak, bu defa işler istedikleri gibi yürümedi. Koronavirüs küresel salgını dünyada öyle bir üretim ve talep daralmasına sebep oldu ki, ham petrol fiyatları adeta çöktü. Petrol fiyatları 30 doların altına gerileyince, Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı OPEC ve OPEC üyesi olmayan Rusya gibi ülkeler, uzun tartışmalardan sonra günlük petrol üretimini 10 milyon varil azaltma kararında mutabık kaldılar.
Ancak bu karar da uluslararası petrol fiyatlarındaki çöküşü durduramadı ve brent petrolün varili 20 doların altına, ABD'nin Batı Teksas petrolünün fiyatı ise 10 doların altına geriledi. Oysa, uluslararası finans kurumlarının ve küresel spekülatörlerin ellerindeki mayıs ayı vadeli petrol kontratlarının fiyatları 20/30 dolar bandındaydı. Bu durumda, bu vadeli kontratlara kimse talip olmayacağından, milyonlarca varil petrolü teslim almak küresel finans kurumlarının ve küresel spekülatörlerin üzerine kalacaktı. Oysa, yatırımcı grubu gerçek anlamda petrolün ticaretini yapmadıklarına göre, bu kadar petrolü nasıl teslim alacaklardı; nereye depolayacaklardı?
PETROL FİYATLARININ NEGATİFE DÜŞME NEDENİ...
Bunun mümkün olmadığının farkında olan uluslararası finans kurumları ve küresel spekülatörler, petrolü fiziki olarak teslim alıp, başları belaya gireceğine, bu kontratlardan ciddi zarar yazmak pahasına, milyonlarca kontratı deli gibi satmaya başladılar ve bu kadar olağanüstü büyük miktarda mayıs ayı vadeli kontratı satılmaya kalkınca, vadeli işlem borsalarında petrolün fiyatı tarihinde ilk kez negatife düştü. -54 doları bile gördü.
Petrol fiyatlarındaki düşüş ne kadar sürecek? | Video
Bir iki hafta sonra, dünya petrol piyasasında, mevcut koşullardaki spot, yani günlük işlem piyasasındaki fiyatlar dikkate alınarak revize edilecek olan haziran ve sonraki vadedeki petrol kontratı fiyatları düzeldiğinde, böyle tarihi bir negatif fiyat tablosu da ortadan kalkmış olacak. Ancak, spot, günlük piyasada petrol fiyatları bundan sonra 20 dolar civarında, hatta 20 doların altında seyredeceğinden, Çin, Japonya, Güney Kore ve Türkiye gibi petrol ithal eden ülkeler, bu derece düşük petrol fiyatlarından ithalat faturalarının azalması konusunda nemalanmış olacaklar. Koronavirüs salgınıyla ilgili endişeler azalana kadar, petrol fiyatlarındaki toparlanma zor gözüküyor.
