Son dakika haberi... Gıda fiyatlarındaki afaki artışlara karşı Rekabet Kurumu devreye girdi. 138 sayfalık sektör raporu hazırlayan kurum, büyük marketlerin hilelerini gözler önüne seriyor. Raporda üretici ve tüketiciyi koruyacak öneriler de yer alıyor.
VADELERiN SÜRESi DÜŞÜRÜLECEK
Büyük marketler, vatandaştan parayı peşin alıyor ama üreticiye vade uyguluyor. 60 günü bulan bu vadeler tedarikçileri zor duruma sokuyor. Düzenlemeyle, vade süreleri kısalacak. Bozulabilir tarımsal ve gıda ürünlerinde 30 günü, diğer tarımsal gıdalarda ise 60 günü geçemeyecek. Market zincirleri, bozulabilir gıdalarda yaptıkları iptallerle bütün riski üreticilerin sırtına yüklüyor. İhmallerinden kaynaklı kayıp ve bozuk mallara yönelik giderleri tedarikçiye yansıtıyor. Yapılacak düzenlemelerle zincir marketlerin iade faturası kesmelerinin önüne geçilecek. Sipariş iptalleri, belirli bir süre ve standarda bağlanacak.
RAF BEDELİ ALAMAYACAKLAR
Marketler, üreticilerin malını rafa koymak için çeşitli bedeller talep ediyor. Kendi pazarlama faaliyetleri kapsamında yaptıkları promosyon, reklam giderlerini de tedarikçiye yansıtıyor. Hatta ürünü rafa koyan eleman çalıştırdığı gerekçesiyle personel ücretini bile tedarikçiye ödetiyor. Yapılacak düzenlemelerle, marketler, üreticiden raf bedeli, personel ücreti veya gideri talep edemeyecek.
GRAMAJ HİLESİNE SON VERİLECEK
Marketlerin alım güçlerini fırsat bilerek tedarikçiler üzerinde baskı kurmalarını engelleyecek adımlar da atılacak. Özel markalı ürünlerde marketler, rekabeti hiçe sayarak, tedarikçiyi sıkıştırıyor, tüketiciyi de gramaj hileleriyle aldatıyor. Üreticiden özel paketli ürün istiyor. Ambalaj aynı ancak gramajı daha düşük olan ürünler 'indirimli' gibi gösterilerek raflara konuluyor. Rekabet Kurumu münhasırlık sözleşmelerini kaldırarak bunun önüne geçmeyi planlıyor. Bu çerçevede, tek alıcı/tek satıcılı anlaşmalar değerlendirilecek. Belli tip ürün ve ambalajların sadece bir market için üretilmesini sağlayan anlaşmalar Rekabet Kurulu tarafından yasaklanabilecek.
BİR MAHALLEDE BİR ZİNCİR
REKABET Kurumu, ilçe bazında yapılan pazar tanımlarını da değiştirecek. Daha dar coğrafi pazar tanımı yapılacak. Böylece, özellikle market zincirlerinin birleşme ve devralma analizleri yapılırken, 2 hatta 1 kilometre içinde aynı market zincirinin ikinci bir yer açmasına izin verilmeyecek.
ÇİN SEDDİ UYGULAMASI GETİRİLECEK
MARKETLER tedarikçilerine özel markalı ürünler ürettirerek hem üretici hem de satıcı oluyor. Böylece üreticilerin hassas bilgilerine de erişebiliyor. Tedarikçilerden elde edilen ticari sırlar, çoğu zaman marketlerce kötüye kullanılıyor. Rekabet Kurumu, marketlerin özel markalı ve üretici markalı satın alma birimlerinin tamamen ayrıştırılmasını öngören 'Çin Seddi' uygulamasını getirecek. Böylece, market zincirinin tedarikçinin hassas bilgilerini kullanarak haksız rekabet avantajı elde etmesi önlenecek. Çin Seddi olarak tabir edilen uygulamalarla bilgi paylaşımı kısıtlamalarına gidilecek.
YEREL ZİNCİRLER KORUNACAK
BÜYÜK marketler karşısında çaresiz kalan yerel marketlerle ilgili de düzenlemeler yapılması planlanıyor. Buna göre, yerel marketlerin daha uygun fiyatlarla ürün almasını sağlayacak alım birlikleri teşvik edilecek. Böylece Rekabet Kurulu muafiyet getirecek. Yerel marketlerin özel markalı ürün üretmeleri de teşvik edilecek.
BÜYÜKLER PAZARI ELE GEÇİRDİ
REKABET Kurumu'nun hazırladığı rapor, büyük marketlerin pazardaki hakimiyetini gözler önüne seriyor. Buna göre, 2010'da ilk dört marketin sektör içindeki payı yüzde 26 iken, 2019 yılı sonu itibarıyla yüzde 74'e çıktı. Büyük marketlerin pazar payı artarken, istihdamda da öncü olan yerel ve küçük marketler pazar kaybetti. Büyük marketlerin pazar paylarındaki yükseliş ürün tedarikçileri üzerinde de alım gücü baskısı yarattı. Bu durum pazardaki rekabeti olumsuz etkiledi.
BAĞIMSIZ KURUM KURULSUN
REKABET Kurumunun raporunda perakendecilerin alım güçlerini kötüye kullanılmalarını engellemek ve pazardaki rekabetçi yapıyı güçlendirmek için yasal düzenleme yapılması gerektiğine dikkat çekildi. Pazarı denetlemek için de bağımsız bir kurum kurulması istendi.
AY SONUNDA SORUŞTURMA BİTİYOR
REKABET Kurumu'nun aralarında büyük marketlerin de bulunduğu 29 teşebbüs hakkındaki soruşturması da ay sonunda tamamlanıyor. Geçen yıl başlatılan soruşturmada, 29 teşebbüsün 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'u ihlal edip etmedikleri incelendi. Teşebbüslerden bazılarının özellikle fahiş fiyat artışı davranışlarının rekabet hukukunu ihlal eder nitelikte olabileceğine dair ciddi ölçüde kanaate varıldı. 29 teşebüsün savunmaları istenecek.
