Yaralarını saran Yalova'dan Van'a umut veren mesajlar

17 Ağustos 1999 depreminde kamyonlar gecenin içinde kentin yıkıntılarını ilk bu alana taşıdılar. Aile albümlerimiz, çocuklarımızın oyuncakları, yorganlarımız, kırmızı sardunyalarımız, kahve fincanlarımız kamyonlara yüklendi ve martı çığlıkları içinde denize getirildi. Belleğimizi, umutlarımızı, düşlerimizi denize emanet ettik. Deniz bize her dalgada geleceğe ilişkin yaşama direnci taşıyor artık." İşte enkazlarla doldurulan Yalova sahilindeki deprem anıtının üzerinde yer alan bu satırlar, insanı yaşatan en önemli şeyin umut olduğunu en güzel şekilde özetliyor. Meydana gelen felaketin boyutu ne olursa olsun ayağa kalkmak için hep bir sebep var aslında. Kimi zaman "düşlerimizi emanet ettiğimiz denizden," kimi zaman da dalgalardan alıyoruz gücümüzü... Bir şeyler yıkılıyor, ardından yepyeni başlangıçlar geliyor. Bundan 12 yıl önce depremin en çok hasar verdiği illerden biri olan Yalova'da on binlerce insanın yaşama dair izlerini gizleyen yıkıntıların üzerinde şimdi yemyeşil çimenler, rengârenk çiçekler, çeşit çeşit ağaçlar kök salmış durumda. Parklarda çocuklar koşturuyor, gençler kafelerde oturuyor, bahçelerde kuşlar cıvıldaşıyor... Aradan geçen zamanla birlikte, 1999 depreminin şehirdeki izleri silinmiş, toprak altına gizlenmiş, bütün enkazlar kaldırılmış durumda... Depremden sonra yapılan bütün binalar 2003 yılında çıkan yapı denetim kurallarına uygun olarak, son derece güvenli şekilde inşa ediliyor. Her şey sıkı tutuluyor. Yalova olası ikinci bir büyük depreme fiziksel olarak hazır gibi görünüyor. Peki ya bu büyük felakete binlerce kurban veren, ailelerini, sağlığını, varını yoğunu kaybeden, aylarca çadırlarda, yıllarca tek göz odalı prefabrik evlerde yaşayan Yalovalılar... Depremin yaşamlarında yarattığı tahribatı, bıraktığı derin yaraları sarabildiler mi? Zaman gerçekten her şeyin ilacı mı? Kendilerini güvende hissediyorlar mı? Onlardan yüzlerce kilometre uzakta, Van'da gerçekleşen felaketi televizyon ekranlarından izlerken neler hissediyorlar? Oradaki depremzedelere vermek istedikleri, belki de hayat kurtaracak mesajlar olabilir mi? Uzmanların söylediği gibi depremle yaşamayı öğrenmek diye bir şey mümkün mü? İşte bütün bunları merak ettik, "En iyisini yaşayan bilir," dedik ve Yalovalı depremzedelerin kapısını çaldık. Birçoğu Van depremiyle birlikte 12 yıl önceki o geceye dönerken, birçok Yalovalı da haberi alır almaz kurtarma çalışmalarına destek olmak için Van'a gitmi

FELAKETİ 12 YIL ÖNCE YAŞAYANLAR ANLATIYOR
KIZIMIN BİR LAFI BENİ HAYATA DÖNDÜRDÜ
1999'da depreme Yalova'daki evlerinde eşi ve 7 yaşındaki kızıyla birlikte yakalanan Nurten Akbaş, 40 kişiye mezar olan bir enkazın içinde bir gün boyunca kurtarılmayı beklediklerini söylüyor: "Tamamen pes ettiğim bir anda kızımın bir lafı beni hayata döndürmüştü; 'Anne ben daha 7 yaşındayım, ölmek istemiyorum,' deyince bana müthiş bir güç geldi. Sonra iş makineleri gelince çok korktuk. Betonların arasındasınız, üstünüzde acayip bir gürültü ve sarsıntı, iş makineleri girmemeli enkaza. Çok ölen oldu bu yüzden de." Göçük altından çıktıktan sonra da sıkıntıların bitmediğini söylüyor Akbaş: "Eşim Coşkun hemen bir hastaneye götürülüp 24 saat içinde ameliyat edilseydi sakat kalmayacaktı ama götürdükleri hastanede hatalı müdahale edildi. Bir de sonra benden tedavi masraflarını da aldılar. Güçlü olmak zorundaydım kızım ve kocam için. Biri yatıyordu, biri ayaktaydı ama çocuktu." "Bunu yaşamayan bilmez," diyor Nurten Akbaş ve ekliyor: "Zor oldu ama yeni bir hayat kurduk kendimize. Şimdi müstakil evde yaşıyorum. Apartmanda yaşayamam. Eşimle birlikte bir kafe işletiyoruz. Kızım ODTÜ'de Şehir Planlamacılık okuyor. Hayatta kalanlar mücadele edecekler. Mücadelesiz hiçbir şey olmuyor."

HİÇ EVE KAPANMADIM
17 Ağustos 1999 depreminde 16 saat göçük altında kalan Onur Yılmaz, bu felaketi en ağır yaşayanlardan biri. Henüz 15 yaşındayken bir gecede çok şeyini kaybeden Yılmaz, yaşadığı acılara inat içindeki yaşama sevincini koruyabilmiş. Protez bacağıyla yürüyüşler yapıyor, yüzüyor, eğlence yerlerine gidiyor: "Sağ ayağım sıkışmıştı. O şekilde saatlerce bekledim. Sonra beni çıkardılar, hastaneye götürdüler, birkaç hastane dolaştım, bacağımı kangren nedeniyle kesmişler. Önce söylemediler. Ama sonra öğrendim, babamın ve dedemin vefat ettiğini de öğrendim. Ardından protez takılması için Almanya'ya gittim. Sonra bütün tedaviler bitti, ben de normal yaşantıma döndüm. Eğitimimi tamamladım, sonra da işe girdim. Milli Eğitim Müdürlüğü'nde çalışıyorum. Hayat devam ediyor. Hayata dört elle sarılmak lazım. Ben hiç eve kapanmadım. Hiç değnek kullanmadım. Depremle yaşamayı öğrendik, burası Marmara bölgesi, deprem kuşağında olan bir bölge."

ARTIK KAFAMIZI RAHAT KOYUYORUZ YASTIĞA
Öğretmen Gönül Boyacı, o gece eşi ve çocuklarıyla birlikte annesinde kaldıklarını söylüyor: "Depremde annem, babam, eşim ve çocuklarım birlikteydik. Ben uyanıktım sadece. Sarsıntıyla birlikte herkes uyandı. Camlar, duvarlar patladı. Çok ağır hasar aldı evimiz. Çok zor çıktık dışarıya. Bir baktık ki her yer toz duman, cesetler, iniltiler... Bir ay boyunca ağladım. 40'a yakın öğretmen arkadaşım öldü benim. Bir yıl boyunca gece 3'ten sonra uyuyabildim." Gönül Hanımın annesi Güler Sarıtaş depremden sonra da zor günler geçirdiklerini ama zamanla her şeyin yoluna girdiğini anlatıyor: "Depremden sonra bir süre çadırda, sonra üç yıl prefabrikte kaldık. Sonra evlerimiz bitti buraya taşındık. Eski evimi çok severdim, çok merkezi bir yerdeydi. Ama burayı da çok sevdim. Buradaki tek sorun uzak olması. Zemini sağlam, binalar sağlam. Kafamızı rahat bir şekilde koyuyoruz yastığa. Van'daki depremzedeler için dua ediyoruz televizyon başında. Sabretmelerini tavsiye ediyorum. Kolay değil ama güçlü olmak gerekiyor. Hayat devam ediyor."

YARDIM GÖNDERMEK BU KADAR ZOR OLMAMALI
Yalova depreminde enkazdan çıkan Suzan İpekçi, o anları şöyle anlatıyor:"Annemler Rize'ye gitmişti. Biz evde üç kız kardeş ve iki kuzenimizle beraberdik. Beşimiz de mucize diyebileceğim bir şekilde sağlam çıktık. Kendi binamızda ve yan binalarda çok sayıda yakınımızı kaybettik. Ablamlar enkaz altında kaldı. Biri 12 saatte, biri 15 saatte kurtarıldı. Ben hiç travma yaşayamadım. Çünkü tek ayakta olan bendim. Ablam ve kardeşim ameliyat olmuşlardı. Soğukkanlı olmam ve onlarla ilgilenmem gerekiyordu." Büyük deprem yaşamış ve bunu acısını bilen insanların Van'daki depremzedelere çok yardımcı olabileceğini söyleyen İpekçi, Yalova'dan giden çok sayıda kurtarma ekibi olduğunu ekliyor: "Van'daki depremi duyunca hemen yardım etmek istedik. Ben bir çağrı merkezinde çalışıyorum. 400 kişi çalışıyor bizim şirketimizde. Botlar, montlar topladık. İkinci el ama tertemiz. Kızılay'ı aradık. 'İkinci el ürün göndermiyoruz, oradaki insanların psikolojisi bozuluyor,' dediler. Ben enkazdan yalınayak çıktım, hastanede bana verilen terlik ikinci el mi yeni mi? Buna hiç bakmadım. Yokluğun olduğu bir yerde seçicilik yapılmaz ki. Sonra kendi imkanlarımızla gönderdik yardımları." Şimdi deprem konutlarında yaşadıklarını söyleyen İpekçi, binaların çok sağlam olduğunu ve içlerinin de rahat olduğunu söylüyor.

YETKİLİLER ANLATIYOR
Önce halkın psikolojisi düzeltilmeli
1999 depreminde Yalova Belediye Başkan Yardımcısı olan Numan Fevzi Özkan'ın annesi, kardeşi ve onun eşi hayatlarını kaybetmişler. Kardeşinin 11 yaşındaki oğlu ise o gece Numan Beylerde kaldığı için kurtulmuş. İlk şoktan sonra kendi acısını bir yana bırakıp afet yönetiminin başına geçmiş Özkan: "Dinar'a ekipler gönderdik hızlı bir şekilde; 'Onlar ne yapmış?' öğrensinler diye. Japonlara ulaştık. İki taraftan da raporlar geldi. İki raporda da ortak bir şey vardı. Halkın psikolojisini düzeltmeliydik. Hemen enkazları kaldırdık. Çiçekler ektik şehrin önemli yerlerine. Konserler organize ettik. Van'da çadır kentlerin bir an önce ve beton zemin üzerine kurulması gerekiyor. Toprak bir alana kurunca her yeri su basıyor ve çamur içinde kalıyor."

Mesleğimi bırakmayı düşündüm
Yalova İnşaat Mühendisleri Odası temsilcisi Mahmut Renkler, 17 Ağustos depreminin sabahında gördüğü manzara karşısında ilk başta mesleğini bırakmayı düşünmüş: "Her nerede bu tür bir felaket yaşansa, Yalovalılar da 17 Ağustos gecesini bir daha yaşıyor. Haliyle o günden bugüne yaptıklarımızı ve yapamadıklarımızı sorguluyoruz. Ben deprem sabahı bir daha bu mesleği yapmamayı düşündüm. Çünkü öyle değişik örnekler gördük ki, bizim betonarme yapıların yıkılmasının yanında tezekten yapılmış bazı binalar ayakta kalmıştı. Ancak sonra bu meslekten kaçarsak kolaylıcılığa yönelmiş olacağız dedik ve mesleğime devam etmeye karar verdim. Birçok konuda Yalova olarak diğer illere örnek olabilecek çalışmalar yaptık. Ama sorunlarımız sıfıra indi mi? Hayır. Depremden önce yapılmış olan birçok binanın elden geçmesi bunların durumlarının tespit edilmesi gerekiyor. Van'da şaşırtıcı olan şey, geçmişinde büyük depremler olan Van'ın yapı denetim kanunu kapsamında pilot iller dışında tutulmuş olması. Keşke bu pilot uygulamaya Yalova'da olduğu gibi Van'da da başlansaydı."