Medical Park Bahçelievler Hastanesi İç Hastalıkları ve Gastroentroloji Uzmanı Prof. Dr. Esin Ünlü; gaz sancılarıyla ilgili soruları yanıtladı.
Gaz sancıları nasıl oluşuyor?
Karın boşluğunda ya da bağırsakta normalden fazla bir ağırlık olmasına biz 'gaz' diyoruz. Bunun yarattığı sıkıntıya da 'gaza bağlı şikayetler' diyoruz. Gaza bağlı şikayetler; şişkinlik, geğirme ya da makattan gaz çıkarma şeklinde olabiliyor.
Şişkinlik ve gaz neden kaynaklanıyor?
Şişkinliğin çok fazla nedeni var. Bütün mide-bağırsak hastalıkları ile akciğer hastalıkları şişkinliğe neden olabiliyor. Sindirim sisteminde oluşan gazın ise iki kaynağı var: Birincisi ağızdan yutulan havadır. Mesela; akciğer hastalarında daha fazla gaza neden oluyor. Akciğer fonksiyonları kötü olan hastalar, oksijensizlik hissediyor ve nefes alırken gereğinden hava yutuyorlar. İkinci bir neden de sindirim sistemi içinde aşırı miktarda gaz üretilmesi... Bu da daha çok karbonhidratlarla ilgili... Sindirilememiş karbonhidratlar, gaz oluşturuyor.
HASTALIK BELİRTİSİ OLABİLİR
Gaz şikayetleri ciddi hastalıkların da belirtisi olabilir mi?
Evet. Mesela bağırsak tıkanması, böbrek taşı, bakteriyel çoğalma ve bağırsakların kendi hastalıkları da (çölyak, laktoz eksikliği gibi) aşırı gaza ve şişkinliğe neden olabiliyor. Dolayısıyla gaz ve şişkinliğin; altında ciddi bir bağırsak hastalığı olabiliyor. O yüzden önemseyip neden kaynaklandığını araştırmak gerekiyor.
Nedensiz yere gaz olur mu?
Tabii; altında ciddi bir hastalık yatmadığı halde bazı kişiler sürekli gazdan ve şişkinlikten şikayet eder. Bu; fonksiyonel durumlar dediğimiz, 'spastik kolon', 'huzursuz bağırsak sendromu' ya da 'irritabıl bağırsak sendromu' olarak tanımladığımız gaz problemleridir. Hasta, sabah kalktığında rahattır ama akşama doğru giderek şişer. Yani bu hastalığın tam bir nedeni yoktur.
Laktoz eksikliğinden kaynaklanan gaz sorunu çok mu yaygın?
Gaz sorunu, bağırsakların kendi hastalıklarında da oluyor. Bunlardan bir tanesi toplumda çok yaygın olan 'bağırsaktaki süt şekeri' yani 'laktoz intolerans' dediğimiz süt şekerini parçalayan enzimde eksiklik olması... Bu durum, toplumda çok sık görülüyor. Süt ve süt ürünleri tüketildiği zaman aşırı şişkinliğe neden oluyor. Bu enzimin eksikliğini tespit etmek yaşam konforu açısından çok önemli. Çünkü bu eksik enzimi ağızdan vermek ya da uygun süt ürünlerine yönelmek mümkün. Mesela; marketlerde laktozsuz sütler var. 'Gaz yapmayan süt' diye satıyorlar. Ayrıca bu hastalığın hem ilaçları hem de damlaları var. Süte bu damlayı damlatarak, o sütü sindirilebilir hale getirebiliyorsunuz.
Gaz şikayetlerinde ne zaman doktora başvurmak gerekir?
Yeni başlayan şikayetlerde ya da eskiden beri olup da biraz farklılaşmaya başlayan şikayetlerde mutlaka doktora başvurmak gerekiyor. Mesela kişi, önceden hiç geğirmiyorsa ama durduk yere geğirmeye başladıysa, karnı şişmezken bir anda şişiyorsa mutlaka bu işin uzmanından yardım istemesi gerekir.
TEDAVİSİ NASIL OLMALI?
Gaz sancısı cerrahi bir nedenden kaynaklanıyorsa, hasta ameliyat edilir. Cerrahi neden değil de altta yatan bir hastalık varsa (çölyak, laktoz eksikliği vb.) bunların kendine özgü tedavi yöntemleri vardır. Şablon bir tedavi yöntemi yoktur. Fonksiyonel yani nedensiz gaz şikayetlerinde ise hastaya beslenme tarzında değişim önerilerinde bulunuyoruz. İlaçla destek oluyor, hastayı rahatlatmaya çalışıyoruz.
ÇABUK ÇABUK DEĞİL SAKİN YEMEK YİYİN!
Eğer kişi kabız değilse lifli gıdaları azaltmalı.
Sakız çiğnememeli.
Takma dişleri varsa ve yerine tam oturmuyorsa düzeltmeli.
Dişi yoksa, çiğnemeden yutuyorsa, uygun diş yaptırmalı.
İyi çiğneyerek, hızlı değil sakin yemek yemeli.
Düzenli beslenmeli, birden mideyi şişirmemeli.
Hazım için yemekten hemen sonra yatmamalı.
Üşütmeden egzersiz yapmaya dikkat etmeli.
Bazı yiyeceklere toleransı yoksa mesela süt, baklagiller onlardan uzak durmalı.
Gıdaları daha çok pişmiş şekilde tüketmeli.
NELERİ YESİNLER NELERİ YEMESİNLER...
BÖREK YERİNE ET: Karbonhidrat içeren gıdaları (ekmek, börek, poğaça, makarna vb.) aşırı tüketmek gaz yapar. Buna karşılık yağlar ve proteinler daha az gaz yapar.
BAKLAYI BEKLETİN: Bakla, kurufasulye ve bezelye gaz yapar. Baklagilleri pişirirken akşamdan suda bekletin ve bekleme suyunu döküp temiz suyla pişirin.
LAKTOZSUZ SÜT: En çok gaz yapan sütteki doğal şeker 'laktoz' aynı zamanda peynir, dondurma, ekmek ve mayonezde de bulunur.
FRUKTOZA DİKKAT: Soğan, enginar, armut ve buğdayda bulunan fruktoz, gaza neden olur.
MEYVELERİ SEÇİN: Elma, armut, şeftali, erik ve sakızlarda bulunan sorbital de gaza neden olur.
PİRİNÇ YİYİN: Mısır, patates, buğdayda bulunan nişasta gaz oluşturur. Onların yerine pirinci tercih edin.
GAZ SANCISINI KALP KRİZİ SANMAYIN!
HERKES GAZ ÇIKARIR
İnsanın günde 15-20 kez gaz çıkarması normal. Hiç gaz çıkarmaması ise anormaldir.
SEBEBİ STRESTİR
Stres direkt olarak gaz üretmez tabii... Ama gazın hissedilmesini kolaylaştırır.
GAZ KİLO ALDIRMAZ
Gaz, şişkinlik yapar ama kilo aldırmaz. Sadece karnının şiştiği gözle görülebilir. Ama o da sabah azalır, akşam artar.
DENİZ GAZ YAPMAZ
Deniz kıyısında ya da yazın daha çok çiğ şeyler yendiği, gazlı içecekler tüketildiği için gaz şikayetleri biraz daha artar.
SAKIZ DOKUNUR
Sakız çiğnerken çiğneme hareketi sırasında hava yuttuğunuz için bu durum şişkinlik ve gaz yapar.
KIZARTMA YASAK
Kızartmalar biraz daha mideyi yorucu gıdalar olduğu için daha fazla gaz yapar. Haşlama ya da fırında ızgara daha iyidir.
BAKLAGİLE DİKKAT
Baklagiller gerçekten de gaza neden olur. Bu gıdalarda bulunan sindirim sistemin üst kısmında sindirilemeyen polikasakkaritler kalınbağırsakta bakteriler tarafından parçalanır ve bu sırada da gaz oluşur.
KALP KRİZİ BAŞKA
Şişkinlik ve gaz şikayetleri kimi zaman kalp krizine benzetilir. Ama gerçek kalp krizinin ağrısı; ölüm korkusuyla birlikte olan, terlemenin eşlik ettiği, daha şiddetli bir ağrıdır.
ÖNCE ÖNLEM ALIN
Gaz şikayetlerinde altta yatan basit bir neden (mesela süt) varsa önce önlem alarak onu düzeltmeliyiz. Ama alınan önlemler işe yaramadıysa; gaz alan tabletler, şuruplar ya da ilaçlar da işe yarayabilir.
AYAK ÜŞÜTMEK GAZ YAPAR
Çıplak ayakla gezmek gaz şikayetlerini artırır. Gaz şikayetlerini en aza indirmek için ayaklarınıza pamuklu çorap giyin. Ağrının olduğu akşamlar ayaklarınızı sıcak suda bekletin.
