Kolestrolün 'anayasa'sı değişti

Yapılan son araştırmalarla birlikte, kolesterol konusunda bildiklerimize yenileri eklendi. Artık yalnızca kolesterol değerlerini bilmek sağlıklı olduğunuzu göstermeye yetmiyor. Alt grupları testi olarak bilinen yeni yöntemde, gizli kolesterolün tüm nedenleri ortaya çıkıyor. Geçtiğimiz hafta Atlanta'da düzenlenen 'American Association for Clinical Chemistry'nin yıllık kongresine katılan Dr. Aytaç Keskineğe, kalp sağlığı ile ilgili son yenilikleri dile getirdi. İşte e-LAB Tıbbi Tahlil Laboratuvarı Direktörü Dr. Aytaç Keskineğe'nin kolesterolün değişen yasalarına dair anlattıkları...

KOLESTEROL ZEHİR Mİ?
"Kolesterolüm var" demek, "Ben kalp hastası adayıyım" demekle aynı anlama mı geliyor?
Kolesterol bir zehir değildir, aksine yaşam için gereklidir. Dolayısıyla "Kolesterolüm var" demek çok anlamlı değildir. Çünkü hepimizin kolesterolü vardır, önemli olan kanda yüksek seviyelerde bulunmamasıdır. Kolesterol normalde her insanda bulunan bir maddededir. İçerisindeki sterol adı verilen özel bir yapı taşı, vücudumuzda birçok hormonun sentezlenmesi için gereklidir. Bu maddede ancak kolesterolden alınabilir. Kolesterol yüksekliğiyle kalp krizi arasında bilimsel olarak kanıtlanmış bir paralellik yoktur. Bununla birlikte kolesterol yüksekliğinin damar sertliğine sebep olduğu kanıtlanmıştır. Fakat her damar sertliği olan kişi kalp krizi geçirecektir diye de bir kural yoktur. Genel olarak bilmemiz gereken üç çeşit kolesterol vardır. HDL iyi kolesteroldür. LDL ise kötü kolesteroldür. LDL karaciğerden dokulara ve organlara kolesterolü taşır. Damarlarımızdaki plaklar bu sırada oluşur. HDL ise kolesterolü damarlardan karaciğere götürür. Böylece plakları engeller. Karaciğerden bu kolesterol bağırsak yoluyla atılabilir.
Sizce kolesterol değerleri nasıl olmalı?
İyi kolesterol ne kadar yüksek olursa kalp krizi riski o kadar azalır. Şu an Amerikan Kalp Cemiyeti'nin kabul ettiği üst değer 200 mg/dL'dir ama eğer kişide daha önce geçirilmiş kalp krizi, obezite, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği ve sigara içmek gibi ek riskler varsa bu durumda önerilen toplam kolesterol'un 150 mg/dL küçük olmasıdır. HDL iyi kolesterol ise erkeklerde 45 kadınlarda 55 mg/dL'nin üzerinde olmalıdır.
Kötü kolesterolüyle beraber iyi kolesterolü de yüksek olan biri sizce tehlike altında mı?
Bu durumda toplam kolesterol ile HDL arasındaki orana bakarız, eğer oran 4.5'un altındaysa kişide çok risk yoktur.
Toplam kolesterol yanıltıcı mı?
Her total kolesterol değeri yüksek kişiye tedavi verilmediği gibi bazen total kolesterolu düşük kişilere de tedavi verilmez. Bu yüzden HDL ve LDL değerlerinin bilinmesi önemlidir.

HDL ALT GRUP TESTİ AÇKEN YAPILIR
HDL kolesterol seviyemizi nasıl öğrenebiliriz?
HDL alt grupları testini yaptırmak için sabah aç karnına kan verilmesi yeterlidir. Bu testin sonuçları yaklaşık 2 gün içinde verilir. HDL ölçülmesi için açlık ya da tokluk gerekmemektedir. Günümüzde hem total kolesterol hem HDL hem de LDL kolesterol direkt ölçülebilmekte bu sebeple de aç olunması gerekmemektedir.

SAĞLIKLI DEĞERLERİ ÖĞRENİN
HDL kadınlarda 55, erkeklerde 45 mg/dL'nin üzerinde olmalıdır. LDL, 130 mg/dL'nin altında olmalıdır. Kişide yaşanmış kalp krizi, obezite, şeker hastalığı, tansiyon yüksekliği ve sigara içmek gibi riskler varsa, LDL değeri mutlaka 100 mg/dL'nin altında, eğer bu risklerden iki tanesi birlikte mevcutsa değerler, 70 mg/dL'nin altında olmalıdır. Trigliserit ise 150 mg/dL'nin altında olmalıdır.

AİLEDE VARSA DİKKAT EDİN!
Anne babasında kolesterol sorunu olan çocukların da kolesterollerinin alt gruplarına bakılmasını önerir misiniz? Hangi yaşlarda özellikle bu inceleme yapılabilir?
Anne ve babada kolesterol problemi olan çocuklarda bazen gizli bir şekilde kolesterol problemi olabilir. Böyle bir durumdan şüphe edildiğinde LDL kolesterolun alt gruplarına bakmak daha faydalı olacaktır. 15-20 yaş arasında bu ölçümün yapılması önerilmektedir.

KALP KRİZİNİ TETİKLİYOR
Kolesterolü normal olup kalp krizi geçirenler gizli kolesterol hastası mıdır?
Kalp krizi geçirmek için mutlaka kolesterol metabolizması bozukluğu bulunması gerekmiyor. Kolesterol seviyesi normal olan birçok kişi de kalp krizi geçirebiliyor. Yüksek kolesterol sadece etkenlerden bir tanesidir.

KALP HASTALIĞI VARSA TEST YAPILMALI
Doktorlar kimlerden alt grup testi istiyorlar?
Tedavi başlangıcı için tereddütte kalınan vakalarda, kolesterol seviyesi normal olmasına rağmen kalp şikayetleri bulunan kişilerde, ailevi kalp hastalığı bulunanlarda (çocuk dahi olsa) LDL alt grupları bakılmaktadır.

TEDAVİ NASIL BAŞLAR?
Alt gruplarında sorun olduğu nasıl anlaşılıyor? Bu durumda tedavi nasıl değişiyor?
Alt gruplarına baktığımızda LDL tip 3, 4, 5, 6, 7 gruplarından herhangi birisi yüksekse bu durumda tedavi önerilmektedir. Kişinin LDL kolesterol değeri düşük olsa dahi tedaviye başlanmaktadır.

LDL KOLESTEROLÜNÜN DAĞILIM ŞEKLİ ÖNEMLİ
LDL'si düşük olduğu halde kalp hastası adayı kişiler var mı?
LDL kolesterolü normal olduğu halde kalp krizi geçiren veya damarlarında tıkanıklık bulunan hastaların sayısı yüksek. Yapılan çalışmalarda önemli bir gerçek ortaya çıkmıştır. LDL kolesterol, farklı yoğunlukta ve büyüklükte değişik parçacıklardan meydana gelmiştir. Bunların arasında büyük LDL kolesterol tanecikleri vücudumuzda faydalı işler (hormon ve safra asitlerinin üretimi) için kullanılırken, küçük ve yoğun LDL tanecikleri (small dense LDL) ise damar duvarına yerleşerek damar sertliği, damarların tıkanması sonucunda kalp krizi, inme ve felçlere sebep olmaktadır. Bu yüzden LDL kolesterol seviyemiz normal dahi olsa mutlaka bunun dağılım şeklinin bilinmesi gerekmektedir. Özellikle tip II diyabeti olan vakalarda yapılan çalışmalar, bu hastalarda small dense LDL (sd-LDL) kolesterolün yüksek miktarda bulunduğunu ortaya çıkarmıştır.

HASSAS ÖLÇÜM YAPMAK MÜMKÜN
Peki zararlı diyebileceğimiz sd-LDL bugüne kadar neden ölçülmemekteydi?
Çünkü yakın zamana kadar sd-LDL kolesterol ölçümü için standart, hassas ve hızlı bir şekilde ölçüm yapabilecek bir cihaz geliştirilememişti. Çok kısa zaman önce Amerika'da üretilen bir sistemle sd-LDL ölçümü yapmak ve LDL kolesterolün diğer alt grupları hakkında çok detaylı bilgi sahibi olmak mümkün olmuştur.

SINIRDAKİLER BAKTIRMALI
Nasıl bir testle ölçüyorsunuz?
En az iki gün öncesinden, alkol almadan, 12 saatlik gece açlığı sonrasında sabah aç karnına alınan kan örneğinden alt grupları ölçülmektedir.
Sizce kolesterolünü ölçtüren herkes bu alt gruplarına da baktırmalı mı?
Kolesterol düşürücü tedavi düşünülen sınırdaki vakaların yani LDL değeri 100-150 mg/dL kişilerin LDL alt grupları tayini yaptırmasını öneririz.