Bu kitap, hem gerçek hem de diğer türden, yani sanatçı Ralph Steadman'ın hayal gücünden fırlayan kuşların kitabı, okuyuculara bir göz ziyafeti sunuyor. Aynı zamanda bir dil ziyafeti de olduğunu keşfetmek ne harika! Hz. Âdem'in hayvanlara isim vermesinden ya da en azından John Hollander'ın bu isim koyma marifetine dair "Adem'in Görevi" şiirini yazmasından beri hiç kimse ornitoloji (kuşbilimi) dilini, "Extinct Boids" (Soyu Tükenmiş Kuşlar) kitabının yazarları Steadman ve Ceri Levy kadar zenginleştirmedi. İkili şaşkın, ahmak, asık suratlı, hüzünlü, soyu tükenmiş, gerçek ve gerçekdışı kuşlara dair nefes kesici bir kitap yaratmış. Şair Hollander'ın Âdem'i, her canlının adını telaffuz eder, böylece bir anlamda onu var eder. Steadman şairin ad koyma cesaretine yetişmekle kalmıyor, aynı zamanda bu canlıları mürekkep lekeleriyle yaratıyor. Az Lekeli Kıtkanatlı, Fuzuli Kara, Spundwick'in Somurtuğu, Quink, Asabi Yivli, Soluğu Kesik, Hop Zıp, Üşüşgen, Kirpikkanatlı… Silkinen Tepeli Karabatak'ın gagasındaki küf yeşilinden Öfkeli Kurtçuk Çıvgını'nın ilkel al-karasına kadar kimisi huzur veren, kimisi huzur bozan zengin renklerle geliyorlar. Bu hayali yaratıkların en dikkat çekici yanı, bazısı hâlâ dünya üzerinde ama ekseriyetle soyu tükenmiş gerçek kuşlarla uyum değilse bile yaratıcı bir uyumsuzluk içinde yaşamaları. Seyyah (yabani) Güvercin, Büyük Auk, Mauritius Baykuşu, Rodrigues Solitaire, Lord Howe'un Gerygonu; bunların hepsinin soyu tükendi. Bu kitap, film yapımcısı Levy'nin Londra'da 23 Kasım'a dek sürecek olan "Tükenmiş Kuşların Hayaletleri" sergisine pek çok sanatçının soyu tükenmiş kuş resimleriyle katkıda bulunması çağrısından doğdu. Serginin geliri Bird Life International'a bağışlanacak. Anlaşılan, Steadman, gerçekliğin dar gömleğine sığamamış. Kitabın bir kısmını oluşturan gerçek kuşları resmettiği kadar zihnindeki hayali kuşları da serbest bırakmış. Kitap insanı nesli tükenen kuşların ardından hüzünlendirdiği kadar, Steadman'ın sanatına hayran bırakıyor. Ama en çok, kuşların kıymetini bilenlerin aşina olduğu bir keyif yaratıyor: Gıpta hissini bile susturan ve insanın ağzını açık bırakan renkler. Nasıl kuşlar uçmanın tadını çıkarıyorsa, Steadman da yaratma özgürlüğünün tadını çıkarıyor. Steadman'ın kibarlıkla arasındaki bağ, kuşların uçarken araba, adalar ve göğe bakan yüzleri nişanlamasını andırıyor. Soydan Kokuşuk Kuş hâlâ burada, bildik adını buraya yazmak kaba kaçacağından, Latince adı ve tanımından çıkarabileceğiniz insan da: Homo sapiens guanophobes. "Ne zaman yukarı baksa, gözüne bir tane yiyor." "Extinct Boids" kitabının kuşları genelde yaramaz ve aksi. Ve en şahanesi, bazen gerçek mi yoksa hayal ürünü mü olduğunu anlamak için dipnota bakmak gerekmesi. Kızıl bıyıklı meyve güvercini? Saz kuğusu? Çift çizgili Argus tavusu? O resmediyor. Karar sizin.
JAMES GORMAN
