Kudüs - Kayda değer bir kurgusu yok. Karakterler de neredeyse hiç geliştirilmemiş. Ama iyi bir tarafı var, o da hızla okunabilmesi; özellikle bin 250 sayfa olduğu düşünülürse. Edebiyattan çok sanat ağırlıklı olduğunu söyleyebileceğimiz kitap, küçük puntolarla tek bir kelimeden oluşuyor, "Yahudi". Soykırımda öldürülen Yahudilerin sayısınca altı milyon kez tekrar ediliyor bu kelime. Kitap daha çok bir başvuru anıtı olarak, bir sohbet konusu ve zihinsel bir uyarıcı olarak düşünülmüş. Yazarı Phil Chernofsky (gerçi yazar demek biraz zorlama olabilir), "Uzaktan baktığınızda neresi altı, neresi üstü, içinde ne var, çıkaramıyorsunuz; muğlâk bir şeye benziyor" diyor. "Nazilerin kurbanlarına bakt ığı gibi: Onları birey olarak, insan olarak görmüyorlardı. Onlar sadece yok edilmesi gereken bir kitleydi". Chernofsky, "Şimdi yaklaşın ve gözlüğünüzü takıp bir 'Yahudi' seçin" diye sözünü sürdürüyor. "O Yahudi siz de olabilirdiniz. Yanındaki sizin kardeşiniz de olabilirdi. Aa, bakın, amcalarınız, teyzeleriniz, kuzenleriniz, geniş ailedeki herkes. Sıra sıra dizilmişler, şunlar da sınıf arkadaşlarınız. Artık düşüncelere dalıp kendinizi kaybediyorsunuz. 'Yahudi' kelimesini her gördüğünüz yerde bir Yahudi'ye bakıyorsunuz, ona dikkat ediyorsunuz ve aklınız işlemeye başlıyor, çünkü onun kim olduğunu, nerede yaşadığını, büyüdüğünde ne yapmak istediğini düşünüyorsunuz". Chernofsky'nin fikri tamamen özgün sayılmaz. On yılı aşkın bir süre önce, Tennessee'nin küçük bir kasabasındaki sekizinci sınıf öğrencileri altı milyon ataş toplamaya girişmişlerdi. Kurbanların kimliksizliği ve kıyımın boyutları, eski ölüm kamplarında sergilenen sonu gelmez ayakkabı yığınlarında da ifadesini buluyor. Şimdiyse Kudüs merkezli yayınevi Gefen, "Her Bir Kimse Birisiydi" başlıklı bu kitapla kilise, sinagog, okul ve kütüphanelerde benzer bir mesaj vermek istiyor. ABD'deki birçok Yahudi önder kitabı bağrına basmış olsa da bazı soykırım eğitimcileri buna bir reklam hilesi gözüyle bakıyor. Şimdiye kadar 4.3 milyon Yahudi kurbanın kimliğini belgeleyen ve milyonlarca dolara mal olan soykırım anıtı ve müzesi Yad Vashem'se tam tersi bir yolda ilerliyor. Geçen yaz Auschwitz-Birkenau'da açılışı yapılan ve yüksekliği iki metre, çevresi de on dört metre olan kitapta bu kurbanların adı tek tek yer alıyor. Yad Vashem'in başındaki Avner Shalev, "Konuya bakmanın doğru yolu bizce şüphesiz bu" diyor. "İnsan hayatı, insan ve birey bizim araştırma ve eğitimlerimizin merkezindedir. Her bir insanı, onun adını ve hayatıyla ilgili ayrıntıları bulmak için bu kadar yatırımı yapmamız bu yüzden". Kitabın destekçileri onun gösterişçi yanını inkâr etmiyor, ama böylesinin daha e tkili o lduğunu d üşünüyor. Gefen yayınevinin başında bulunan Ilan Greenfield, "Kitaba bakanlar sayfaları karıştırmaktan kendilerini alamıyor. On sayfaya baktıktan ve hep aynı kelimeyi göreceklerini anladıktan sonra bile karıştırmaya devam ediyorlar" diyor. Kitap birkaç ay önce piyasaya çıkmış ve şimdilik beş bin basılmış. Bir kişi ABD'li senatörlerin makamlarına dağıtmak için ondan yüz adet almış. Avustralya, Güney Afrika, Los Angeles ve Denver'dan Yahudi önderleri de kendi cemaatleri için toplu alım yapmışlar. ABD'deki İftira ve Karalamayla Mücadele Birliği'nin direktörü Abraham H. Foxman, biner adet almaları için üç bağışçıdan destek aldıktan sonra onları ücretsiz dağıtmış. Kendisi de soykırımdan kurtulan Foxman, "Bana kitabı getirdiklerinde, 'Vay be, ne kadar gerçekçi olmuş' dedim. Çok etkilendim" diyor. Fiki r 1970'lerin sonunda, Chernofsky'nin matematik, fen ve Yahudilik dersleri verdiği New York'un Orta Queens bölgesindeki dini okulda doğmuş. Chernofsky bir keresinde aynı okulda, Yahudi Soykırımını Anma Günü için bir pano da hazırlamış. "Öğrencilere boş bir kâğıt verdim ve 30 dakika boyunca sessiz kalmalarını söyledim. Büyük bir keyifti" diyor Brooklyn'de büyüyen ve 32 yıl önce İsrail'e yerleşen 65 yaşındaki Chernofsky. "Dedim ki, 'Yahudi kelimesini yazabildiğiniz kadar yazmanızı istiyorum'". "Bütün sınıfın kâğıtlarını topladık. Hepsi 40 bindi... yani hiçbir şey". Chernofsky yıllar sonra altı milyon adet "Yahudi" kelimesiyle doldurulmuş sayfaların çıktısını almış ve bir defter haline getirmiş. Sonra onları bir ciltçi görmüş ve sınırlı sayıda basmış. Derken onların bir nüshasına Greenfield denk gelmiş ve seri üretim fikriyle 18 ay önce Chernofsky'yle temasa geçmiş. "Yedi ciltlik Harry Potter'da 1.1 milyon kelime var" diyor Chernofsky. "Bunda altı milyon, yani J. K. Rowling'i geçtim".
JODI RUDOREN
