Tıp dünyasının geleceği olarak gösterilen kök hücre tedavilerinin, kanserojen olduğu iddiası, bilim dünyasını da ikiye bölmüş durumda. Kök hücre umuduna ağır darbe vuran teze karşı çıkıp "Yeni yüzyılın tedavisi" olduğunu savunanlar kadar, "Hayal kırıklığı" diyenler de var. "Kök hücrelerin karanlık yüzü" başlığı ile Nature dergisinin mart sayısında yayımlanan bir makale, milyonlarca dolar bütçe ayrılan araştırmaların askıya alınmasını gündeme getirdi. Tartışmaların fitilini ateşleyen makaleye göre, laboratuvar ortamında yeniden programlanan kök hücrelerde, bazı genetik anomaliler saptandı. Bu kök hücreler laboratuvarda başka bir dönüştürülürken, kanserden koruma kalkanları ortadan kalkıyor ve böylece tümörlerin gelişmesine zemin hazırlanıyor.
PLANLAR ERTELENDİ
Tıp dünyasının yıllardır üzerinde çalıştığı kök hücreler, farklı yolla elde edilebiliyor. Yetişkinlerde mevcut olan kök hücreler, sınırlı da olsa tedavide kullanılıyor. Bazen de insandan alınan kök hücreler, laboratuarlarda yeniden programlanıyor ve bir organa dönüşmesi için yaratılıyor. Örneğin geçen ilkbaharda laboratuvarda kök hücreden, komple retina yaratılırken, diş yapılması da gündemdeydi. Fakat son araştırmalarla ortaya çıkan bulgular, kök hücrelerin tedavide kullanılmasına yönelik hedefleri de alt üst etti. 2012 yılında yaygınlaşması planlanan kök hücre tedavisinin, 2020 yılına ertelenmesi gündemde. Kök hücrelere yönelik tartışmalar, Türkiye'de de gündemde. Yöntemin kanserojen olduğu iddiaları ise uzmanları ikiye böldü. İşke karşıt görüşler:
KANSER RİSKİ OLDUĞUNU HASTALARIMIZA SÖYLÜYORUZ
Doç. Dr. Filiz Çay (Ankara Üniversitesi): Kök hücrelerle ilgili bilgiler sınırlı. Kök hücrelerden kanserli hücre geliştiği yönünde çalışmalar olduğu gibi bunlara karşı çıkanlar da var. Kök hücrelerin, kanserli hücreye dönüşme konusunda potansiyel yükleri bir hayli fazla. Bu konuda riskler var ama tam olarak aydınlatılmış değil. Biz hastalara kendi hücrelerinden alınan kök hücreleri veriyoruz yine de kanser riskini mutlaka anlatıyoruz ve kendi seçimlerini yapmalarını istiyoruz.
BATI, SORU İŞARETLERİ KALKANA KADAR TEDAVİLERİ DURDURDU
Dr. Nesrin Ercelen (Tıbbi Biyoloji ve Genetik Uzmanı): Şu anda Amerika'dayım ve bu konu ciddi olarak tartışılıyor. Kültür yapılan ve laboratuvarda başka bir hücreye dönüştürülen kök hücrelerde kanser riskinden ciddi şekilde bahsediliyor. Amerikan Sağlık Bakanlığı, kişinin kendi kök hücresinden alınarak uygulanan kök hücre tedavilerinin yolunu açtı. Ancak diğerlerine henüz izin vermedi. Bugün batı, laboratuvarda türetilen kök hücrelere sadece araştırma düzeyinde izin veriyor. Kök hücre tedavileri üzerindeki soru soru işaretleri aydınlanana kadar durduruldu.
KANSERLİ OLANDAN HÜCRE ALINMAZSA SORUN DA KALMAZ
Aysel Yurtsever (Ege Üniversitesi Kök Hücre Danışmanı): Kök hücre kanser yapar diye kesin bir şey söyleyemeyiz, sadece kök hücrenin bozuk fonksiyonları kansere neden olur. Kanserli hastadan kök hücre almazsanız, böyle bir sorun da kalmaz. Nasıl AIDS'li hastadan kan alınmıyorsa, kanserli hastalardan da kök hücre alınmaması gerekli. Kök hücreler, 21. yüzyılın tedavisinde başlı başına hâkim olacak.
BELLİ BİR RİSK VAR AMA ÖNYARGILI DA OLUNMAMALI
Prof. Dr. Murat Tuncer (Sağlık Bakanlığı Kanser Daire Başkanı): Bu tedavilerin uygulandığı hastalarda zaten kanser riski yüksek. Kök hücre nakli yapılacak hastaya, bağışıklık sistemini etkileyen ilaçlar vermemiz gerekiyor bu da riski artırıyor. Ayrıca nakil sonrası verilen bazı ilaçların da kanser riski bulunuyor. Bütün bunların yanında kemik iliği nakilleri, kanseri önleyici etki de yapıyor bunu da unutmamak gerekli. Bu konu enine boyuna farklı açılardan araştırımalı, hızlı bir yargıda bulunmak yanlış olur.
NERELERDE KULLANILIYOR?
Kök hücre tedavisi; kalp kası geliştirilmesi, göze kök hücre nakli, kemik iliği nakli, tüp bebek, estetik, diş tedavisi ve omurilik tedavisinde kullanılıyor: Bu tedavilerden bir kısmı Türkiye'de de uygulanıyor. Ancak uzmanlara göre tüm bu tedaviler kanser riskini de beraberinde getiriyor.