Yaz tatilinde çocukların uyku süresinin azalıp oyun süresinin artması, okullar açılırken yeni döneme adaptasyonu zorlaştırıyor. Ancak dokuz günlük bayram tatili çocukların uyku düzenlerinin sağlanması açısından önemli bir fırsat. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü'nden Uz. Dr. Dicle Çelik, sağlıklı uyku alışkanlığı için anne-babalara önerilerde bulundu...
UYKUSUZLUK AŞIRI KİLO SEBEBİ
Sağlıklı bir uyku düzeni, çocukların fiziksel ve psikolojik gelişimlerinde de büyük rol oynar. Her çocuğun uyku ihtiyacı birbirinden farklılık gösterdiği gibi okul döneminde bu ihtiyaç daha fazla olur. Uykusunu yeteri kadar alamayan veya uyumakta güçlük çeken çocuklarda ciddi sağlık sorunları görülebilir. Tatil sonrası uyku düzeninin oturtulamaması ile gelen uyku sorunları, başta konsantrasyon ve öğrenme bozukluklarına sebep olur. Dikkat eksikliği sendromu tanısı konulan pek çok çocuğun asıl probleminin uykusuzluk olduğu çok geç tespit edilmiştir. Uyku sorunlarının sebep olduğu başka bir problem de büyüme sorunlarıdır. Uykusuzluk, çocukta gelişim problemlerini beraberinde getirir. Vücut yağlanması ve aşırı kilolar üzerinde de, yeteri kalitede uyuyamamanın önemi büyüktür.
YATAĞA ZORLA GÖTÜRMEYİN
Erişkinlerde olduğu gibi, çocuklarda da uyku süreleri ve saatleri genlerle belirlenmiş olup çocuktan çocuğa değişir. Ancak okul düzenine alışmak için çocuğun uyku saatleri yeni öğretim yılı başlamadan yeniden düzenlenmelidir. Yapılması gereken, tatil dönemlerinde çocukların uyku süresi ve saatlerinin dikkatle gözlenmesidir. Okul döneminde de bu özelliklere göre çocukların uyku saat ve süreleri planlanmalıdır. Çocuklar akşam fazla erken yatmaya zorlanmamalı, sabah uyumalarına fırsat verilmeli, hafta içi eksik kalan uyku süreleri, hafta sonu ve öğleden sonra uykuları ile telafi edilmelidir. Cep telefonu, tablet gibi teknolojik cihazlarla geçirilen zamanın çocukların uyku süresinden çalındığı unutulmamalıdır. Bu aletler beyaz parlak ışık nedeniyle, uyku ritminde kaymalara sebep olabilmektedir. Bu cihazların gece boyunca kapatılmaması, uyku kalitesini bozmaktadır.
KALİTELİ BİR UYKU DÜZENİ İÇİN...
Uyuma ve uyanma zamanı haftanın yedi günü mümkünse sabit veya yakın olmalıdır. Çocuğun uyku saatlerinin düzenli olması, uykuya dalmayı kolaylaştırır. Uyku süresi okul öncesi dönemde 11-13 saat, okul çağında ise genellikle 10-11 saat olarak önerilmektedir. Bu süre çocuğun ihtiyaçlarına göre düzenlenmelidir.
Çocuğun yatacağı odada dikkatini çekebilecek ses ve görüntü olmamalıdır.
Çocuğun yatağı orta sertlikte seçilmeli, yastık yüksek olmamalıdır.
PARLAK IŞIKTA UYUNMAMALI
Çocukların öncelikle karanlıkta uyuması çok önemlidir. Ancak çocuk karanlıktan korkuyorsa, odasında hafif ışık veren bir gece lambası olabilir. Çocuğun parlak ışıkta uyuması uygun değildir. Büyüme hormonu gece uykuda salgılanır ve çocuğu büyütür. Gece uyuma saatlerinde ışıkta kalmak; bağışıklık sistemini düzenlemekte önemli rolü olan melatonin hormonunun salgılanmasını azaltır.
Çocuğa kitap okumak ya da okumasını sağlamak vücudunu rahatlatacaktır, bu durum kolayca uykuya geçişi sağlar.
Çocuğun yatmadan önce aşırı yemek yemesi önlenmelidir. Bir bardak su, süt ya da zevkine uygun bir bitki çayı dinlendirici etki yapar.
Her seslendiğinde çocuğun odasına gidilmemeli, odanın dışında veya kapısında durarak onunla konuşulmalıdır.
Çocuğun yatağı, boyu ile orantılı olmalıdır. Eğer eski yatağı küçük geliyorsa mutlaka yenisi ile değiştirilmelidir.
Çocuk odasındaki perdeler, ışığı sızdırmayacak şekilde seçilmelidir.
YASTIĞINIZ ORTOPEDİK Mİ?
Uyku
hepimizin temel ihtiyacı. Peki ömrümüzün üçte birini ayırdığımız uykuda vücudumuzun aldığı yanlış pozisyonlar sağlığımızı tehdit eder mi? Ya da yorgun kalkmamızın nedeni yanlış pozisyonda uyuyor olmamız olabilir mi? İtalya Pisa Üniversitesi Profesörü Dr. Antonio Ferrante, uyku pozisyonlarının ve uyurken tercih edilen yastıkların kaliteli ve iyi bir uyku için, hatta güne arınmış ve yenilenmiş olarak başlamada ne kadar etkili olduğunu açıklıyor. Ortopedik yastık kullanımının, diğer bir deyişle boynu ve omurgayı desteklemek için tasarlanmış yastıkların, gün geçtikçe yaygınlaştığına dikkat çeken Ferrante; bunun nedenini duruş bozukluklarının önlenmesi, tedavisi ve kaliteli yaşam için artan farkındalık olarak açıklıyor. Ferrante, günümüzde patolojik ve işlevsel bozuklukların artmasının sebebini sağlıksız yaşam biçimleri, duruş bozuklukları olarak açıklarken, uyku pozisyonu ve yastık seçiminin çoğu zaman göz ardı edilse de boyun ve sırt sağlığı için oldukça etkili olduğunu ifade ediyor. Boyun ve omuz ağrısının hafifletilmesi ve uyku bozuklukları bakımından (horlama ve uyku apnesi) boynu ve omurgayı destekleyen yastık kullanmak etkilidir.
BAŞINIZ EN DOĞRU ŞEKLİ ALABİLMELİ
Prof. Dr. Antonio Ferrante, doğru yastık seçmenin yollarını anlattı:
Birincisi ve en önemlisi; bir yastık, başın en doğru pozisyonu bulmasına izin vermelidir. Başka bir değişle boyun ve omurgadan geçen sinirlerin sıkışmamasına olanak sağlamalıdır. Eğer yastık başa gerekli desteği vermezse, omurilik stabil görevini yerine getiremeyecektir.
Çok yumuşak bir yastık, başa yeterli basıncı sağlamaz, öte yandan çok sert bir yastık ise başı belli bir pozisyonda durmaya zorlar. İdeal olan yumuşak ve çok yüksek olmayan yastıklardır. Böylelikle boyuna yeterli ve gereken desteği sağlar.
Ayrıca yastık, anti alerjik olmalı ve yıkanabilmelidir.
UYKU POZİSYONUNUZ DOĞRU MU?
Prof. Dr. Antonio Ferrante, "Yastığın özellikleri kadar önemli diğer bir husus ise kişinin uyku pozisyonudur" diyor ve ekliyor:
Statik kas zincirlerinin kullanımı ve vücuttaki sıvıların (kan ve lenf) deşarj olması için vücudun uyku sırasında farklı pozisyonlara ihtiyacı olur.
Herkesin favori duruş pozisyonu vardır ama bir kas zincirinin üzerinde sürekli olunması, sürekli rahatsızlık ve ağrılara sebep olur. Açıkça görülmektedir ki, bazı uyku pozisyonları hasara neden olabilir. Bu durum öngörülerek belli pozisyonlar ile hasar önlenebilir.
Birçok kişi sırt üstü pozisyonda uyur ve solunum alerjisi durumunda bu pozisyon yeterli nefes almak için esastır. Ancak horlama ve uyku apnesi için doğru bir pozisyon değildir. Bu nedenle kişinin doğru uyku pozisyonunu bedenini tanıyarak kendisi belirlemesi esas olandır.
