Nobel ekonomi ödülleri, genelde küresel ekonominin kriz ajandasını oluşturan konulara verilir. Yakın gelecekte hangi kavramların iktisatçıları meşgul edeceğini, verilen Nobel'in konusundan anlamak mümkün.
Bundan 20 yıl önceki İktisat Nobeli John Nash'ın "Oyun Teorisi"ne verilmişti. Yankısı o kadar sürdü ki 20 yıl sonra dün verilen Nobel'de dahi etkili oldu, Akıl Oyunları filmine senaryo oluşturdu.
Dünkü Nobel'in verilme gerekçesi dikkat çekici: Piyasanın gücü ve düzenlemelere dair katkı. Ödülü kazanan Jean Tirole, birkaç güçlü şirketin bulunduğu endüstrilerin nasıl anlaşılabileceğini açıklığa kavuşturma üzerine çalışmış.
Peki, düzenlemeler (regülasyonlar) neden bu kadar önemli? Serbest piyasanın kuramcıları bize "bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler" diyordu. Sonra yeni teorisyenler geldi ve "her şeyi yoluna koyan görünmez elden" söz etti.
Ancak son çeyrek yüzyılda görünmez elin davranışlarını sorgulayan gelişmeler yaşadık. Üzerimize gelen bu görünmez elin, kimin sırtını sıvazlayacağı, kimin suratına yumruk indireceğini kestiremez olduk.
Misal 30 yıl önce 30 küresel markanın olduğu otomobil endüstrisini bugün 6 sendikasyon yönetiyor ve pazara yeni gireceklerin üzerinde olağanüstü belirleyici olabiliyor. Hal böyle olunca inovasyon odaklı, yeni fikirlerle dolu, daha verimli ve devrimci şirketlerin yeşermesi hayli zorlaşıyor.
Tivoli'nin çalışmaları, yasal düzenlemelerin bu gibi piyasa güçlerinin nasıl yönlendirilebileceği, kontrol edileceği, düzenlenebileceği yönünde genel ve kapsayıcı teorik çerçeve sunuyor bize... Sonuçta hükümetlerin eline şirket evlilikleri ve kartellerle nasıl başa çıkılacağına dair pusula geçmiş oluyor.
Gelecek yıl G-20'nin dönem başkanlığı bize geçiyor ve dünya devlerinin İstanbul'da tartışacağı başlıca konular arasında, büyümenin hızlandırılması kadar serbest piyasanın regülasyonlara mecburiyeti var.
Tivoli'nin Nobelini gelecek yıldan itibaren daha yoğun tartışacağız demektir bu…