"Mecnun ile bir mektebi-i aşk içre okurduk Ben mushafı hatmettim, o ve'l-Leyli'de kaldı..."
En mühim eserlerinden bir kısmını Osmanlı idaresinde yazan Fuzuli, Leyla ile Mecnun mesnevisinin de edibi. 1556 yılında büyük veba salgını sonucunda hayata gözlerini yummuş. Doğumunun da mezarının da Kerbelâ'da olduğunu söylersek, trajik ruhunu anlayabilir miyiz bilmem.
Fuzuli'yi Türk edebiyatının en büyük simalarından biri yapan samimiyeti, coşkunluğu ve de sadeliği... Fuzuli aşkı, ıstırabı, dünyevi zevklerin boşluğunu, ölüm düşüncesini olağanüstü bir lirizm ve sanat gücüyle ifade etmiş.
Ahmet Hamdi Tanpınar, onun geleneği aşan psikolojik tavırlara sahip bir şair olduğunu söyler. Istırap arayışını 'sado-mazo' görse bile, hüznü yaşamın gayesi yapmasının has, özel bir hâl olduğunu da itiraf eder. Böylece divan şiirinde nadir görülen bir trajedi dili kurulmuş olmaktadır...
O yalnızlığın ve ebedi hasretin ozanıdır... 'Fuzuli' mahlasını alırken, "bütün ilim ve fenleri hatmetmiş bir insan olarak geçiniyordum, haddimi bildim" demiştir...
***
Birçok kişi tarafından da yazılmış olan Leyla-Mecnun hikayesi metaforlarıyla bilinir.
Saygın bir ailenin çocuğu olan Kays, başına gelecekleri bilerek dünyaya gelmiş ve bunları unutmayı dilemiş, bu isteği ilahi düzeyde kabul edilmiştir. (İnsanın unutkanlığı) Okulda Leyla ile karşılaşır. Ve birbirlerine meftun olurlar. (Mecazi aşk) Fakat kız okuldan alınır. Eleman, sevgilisini göremeyince ağlar, bağırır ve çöle kaçar. Sonunda baba, Leyla'yı istemekten başka çare göremez ve kızı isterler. Ancak Leyla'nın babası reddeder. Kays, gittikçe kötüleşir. Onu iyileşmesi için Kâbe'ye götürürler. Orada oğlunun, Allah'a aşkını arttırması için dua ettiğini gören baba, artık kurtuluş olmadığını idrak eder.
Kays -ki isminin anlamı Küçük Ada demektir- artık bir deli, ya da Mecnun'dur. Saç baş dağınık çölde yaşar. Akıldan ve insanlardan uzaklaştıkça hayvanların ve tabiatın diline vâkıf olur. Aşkıyla artık iki değil, bir olmuştur. (Tevhid)
Bu esnada zengin biri, Leyla'yı ailesinden ister, evlenir. Bundan sonra beklenmedik hadiseler gerçekleşir. Mecnun, babasını, Leyla da kocasını kaybedecektir.
Leyla, baba evine dönerken çölde kaybolur. Âdem baba kılığında serden geçmiş bir adam görür. Yaklaşıp kim olduğunu sorar: "Mecnun'um" cevabını alınca inanamaz! Yaşananlara dayanamayan kız hastalanır ve ölür. Onun kabrine gelen Mecnun sevgilisinin toprağına sarılır ve ruhunu teslim eder...
***
Fuzuli ve Shakespeare iki baba şair. Fuzuli 1556 yılında öldükten sekiz yıl sonra 'Şekspir' doğmuş. Biri Doğu'nun insanını selamlamış, diğeri Batı'nın. Soru şu: Şekspir Fuzuli'yi okumuş mudur? Romeo ile Jülyet'in trajedisi belki ondan bize tanıdık gelir...
***
Fuzuli, "Ey güzelliğinin ortaya çıkışı aşka sebep olan ve aşkıyla kâinat binasını ömürlü kılan! Gerçeğe ulaşmak arzusu ile, mecaz yolunu tutup da hikâye söylemek bahanesiyle sırları açıkladığımda, Leyla vasıtası ile ey Tanrı, senin sıfatlarını anlatmaya başladığımda ve Mecnun'un dili ile sana ihtiyacımı ortaya koyup yalvardığımda, ümidimin gecesini gündüze çevir, talihimi yardımınla kutsa! Sözümü Leyla'nınki gibi gönül aydınlatıcı, şiirimi Mecnun gibi yürek yakıcı kıl" diye yakarmıştır.
"Aşk mektebinde okuduk" beytine geri dönersek. Usta dehasıyla, "Ben okudum ama o Leyla'da," Mazhar Alanson'un diliyle, "Mevla'yı bulma yollarında kaldı" demiştir. Gönderme yaptığı Leyl Suresi ise "Geceye andolsun" diye başlamaktadır!
Bu noktaya mim koymak, irfanımızın kurucu babalarının çoklu anlamlarda konuştuğunu bilmek, İslam Medeniyetinin dipsiz gizemlerinin peşindeki gariban yolcuya zihin açıklığı katar...
Mevzu derin, burada bitmez. Aşk Mektebinde okuyanların işi zordur, onu söylemek isterim. Finalde Fuzuli bize onu söyler:
Aşk mektebine girmek de mezun olmak da bir miktar 'delilik' ister...
