"Kızım büyüdüğünde aynı benim gibi başarılı bir iş hayatına sahip olacak... Sen de büyüyünce benim kadar güzel biri olacaksın..." Cümleler belki de bazılarınıza tanıdık geliyor ve hatta ne var ki bunda annem-babam benim kendi gibi iyi olmamı istiyor diyor olabilirsiniz. Fakat bu tarz cümleler çocuğunun üzerinde tam bir hakimiyet kuran, çocuğunu değersiz hale getirerek kendisiyle bir rakip hale getiren narsistik ebeveyn cümleleri... Narsist ebeveyn, çocuğunun ayrı bir dünya geliştirmesine olanak tanımaz, çocuğunun yaptığı her türlü bağımsız hareketi bir tür tehdit olarak algılar ve çocuğunun ulaşamayacağı beklentilere onu zorlayarak çocuğunu kendisinin bir gölgesi olmaya zorlar. Ebeveyn-çocuk ilişkisinde çocuk kendi fikirleri ve davranışlarıyla değil, ebeveynlerinin ona uygun gördüğü fikir ve davranışlarla hareket etmeye psikolojik olarak zorlanır. Çünkü ancak böyle olduğunda ebeveynleri tarafından sevilecektir. Narsistik ebeveyn, çocuğuyla gösteriş yapmayı seven ebeveynlerle karıştırılabilir. Narsistik ebeveynle bu tarz ebeveynliği ayıran en önemli şey ebeveynlerin çocuk büyüdüğünde dahi bağımsız olmasına izin vermemelerinde görülebilir. Çocuğun var oluşundaki tek amaç ebeveynin istek ve ihtiyaçlarını karşılamaktır.
NARSİST EBEVEYNLERİN ÖZELLİKLERİ
1. Çocuğunu kendi beklentilerine uygun hale getirmeye çalışmak: Elbette tüm anne ve babalar çocuklarının başarılı olmasını ister. Narsistik ebeveynler ise çocukları üzerindeki bu beklentileri sadece kendi hayal ve isteklerinin gerçekleşmesi için ister. Bu beklentiler çocuğun hedefler oluşturması yerine başarısız hissetmesine neden olur. Bununla birlikte çocuk bireysel özgürlük alanından çıkıp ebeveyninin bir alt modeli haline dönüşecektir.
2. Çocuğu aşağılayarak kendi özgüvenini inşa eder: Narsistik ebeveynler için çocuğun yaptığı herhangi bir şey asla yeterli değildir. Ebeveyn çocuğuna sürekli ne yaparsa yapsın asla yeterli ve iyi olamayacağının, eksik olduğunun mesajını verir.
Böylece çocuğunun özgüvenini azaltarak kendi özgüvenini arttıracaktır.
3. Çocuklarını kişisel kazançları uğruna kullanabilir:
Narsist ebeveynin çevresindeki her insanın var olmasının belirli bir amacı vardır.
Narsistik ebeveyn de bazen çocuğunu kişisel kazancı anlamında kullanırken bazen de bu duruma onu dahil ederek biz herkesten daha iyi ve üstünüz mesajını verirler. Bununla birlikte çocuk da insani duygularında azalma yaşarken daha üstün olacağını düşünür.
4. Kendi büyüklüklerini kanıtlamak uğruna birçok şey yapabilir: Narsistik ebeveyn hissettiği özel olma halini herkese kanıtlamayı çok sever. Maddi kazancı, gittiği yerler, yediği yemekler, statü, önemli projelerdeki başarılarını insanlara göstermekten çok hoşlanır. Dikkat çekmek ve insanlardan övgü alabilmek adına her şeyi yapabilir. Özellikle narsistik ebeveynler için sosyal medya, kendilerinin ne kadar özel olduğunu kanıtladığı bir ortamdır.
Çocuk da bu durumu gördükçe gerçek annesiyle sosyal medyada görünen annesi arasındaki farkı bir türlü anlayamaz. Sabit bir davranış geliştirmekte çok zorlanır.
5. Narsistik ebeveyn, sevgisini ödül olarak sunar: Narsistik ebeveyn, ebeveynliği doğal getirisi olan sevgiyi çocuğuna koşullu olarak sunar. Çocuk ona uygun davrandığında sevgi verirken ona uygun davranılmadığında sevgiyi geri çekerek çocuğunu cezalandırır. "İstediğim bölümü okumazsan seni okutmam... Senin yüzünden mutsuzum, senin için birçok şey yaptım ama sen değer bilmiyorsun... İsteklerimi yapmazsan iyi bir evlat olamazsın" benzeri cümleler buna örnek olarak verilebilir.
6. Çocuğu, kontrolünün dışında davrandığında yüksek tepki verir: Narsistik ebeveyn, çocuğunu kontrol edemediğini anladığında çok yüksek tepki verme eğilimindedir. Çünkü narsist ebeveyn, normalde en ince ayrıntısına kadar çocuğunu yönetme takvimi oluşturmuştur.
Bu durumun yönetiminin dışına çıktığını görmek onu tetikleyecektir. Örneğin çocuğu istediği şekilde ortalığı toplamadığında 'Bir işi düzgün şekilde becerememenden nefret ediyorum. Sana hep söyledim' gibi orantısız tepkilerle karşılık verebilir.
7. Çocuklarının ne hissettiği önemsizdir: Narsistik ebeveyn çocuğunun düşündüklerini ve hissettiklerini önemli şeyler olarak görmemektedir. Önemli olan tek şey ebeveynin ne düşündüğü ve hissettiğidir.
8. Yaptıklarının karşılığını bekler: Narsistik ebeveynler yaşlandıklarında çocuklarının onlara maddi manevi anlamda bakmalarını bekler. Elbette bu durum bakıma muhtaç ebeveynler için geçerli değildir. Babasının sürekli maddi olarak beklentisi olduğunu ve çocuğu olmadan yaşayamayacağını söyleyen bir ebeveyn örneği...
9. Aşırı sahiplenme gösterir: Çocuklarını aşırı derecede kontrolü altına aldıklarından ötürü çocuklarının kendilerinden ayrı bir karar vermeleri veya karakter geliştirmeleri gibi durumlardan mutluluk duymazlar ve hatta kıskanırlar. Özellikle çocuğun hayatına bir partnerin girişi narsist ebeveyn için tam bir tehdittir. Bu kişiyi ya yoğun bir şekilde eleştirir ya da rakip olarak görebilir.
10. Çocuğunu kendi hayatı uğruna yalnız bırakır: Narsist ebeveynler genellikle çocuk yetiştirme sürecinde önceliklerini çocukları değil kariyer, sosyal statü, başarı gibi alanlarla belirler. Bu durumda da çocuğu ya yalnız başına bırakır ya da bakıcı olan kişiyle doğrudan ilişkiye teslim edilir.
NARSİSTLERLE SAVAŞIN KAZANANI OLMAZ
Narsist bir kişiyle mücadele etmek çok zordur. Onunla savaşa girdiğinizde asla kazanan olamazsınız. Değiştirmeye çalışmak sadece boşa çaba olacaktır. Kendileri istemedikçe asla değişmeyeceklerdir. Bundan ötürü onun böyle olduğunu kabul ederek içlerindeki yetersizlik ve kusurlulukla bu şekilde mücadele ettiğini kendinize hatırlatabilirsiniz. Artı olarak özgüveniniz üzerine çalışmalar yapmak sizi bu döngüden kurtaracaktır. Ebeveyninizden alamadığınız şefkati kendinize gösterin. Unutmayın değer görmemek sizinle ilgili değil. 'Hayır' demeyi öğrenin, sınırlarınızı koruyun. Ve şefkatli olun. Unutmayın narsist ebevyn sizi ne kadar değersizleştirse de aslında bu durumun altında sizi şefkat, acıma ve empati bekleyen kırılgan bir yapı var. Elbette çocukluktan itibaren yaşadıklarınızla mücadele etmek bazen tek başınıza çok zor olacaktır. Profesyonel destek almak yaşadıklarınızı fark edip bu döngüden kurtulmanıza yardımcı olacaktır.
