Kelimelerin anlam genişlemesi yolu ile farklı anlamlar kazanması ve birçok anlamda kullanabilmesi çok anlamlılığın kısaca tanımıdır. Gün içinde sık sık çok anlam içeren sözcükleri birbirinden farklı cümlelerde kullanabiliriz. Bu nedenle Türkçe dersinde çok anlamlılık ders konusu bir nevi öğrencilerin yaygın kullandığı bu kelimeleri cümlelerde nasıl kullandığını fark etmesini sağlar. Bu konuyu örneklerle pekiştirmek ise akılda kalıcılığını arttırmaktadır. O yüzden 5. Sınıf çok anlamlılık konu anlatımına dair bilinmesi gerekenlere değineceğiz. Sözcükte çok anlamlılık örneklerine yazımızda yer vereceğiz…
ÇOK ANLAMLILIK KONU ANLATIMI
Bir kelime kendi başına tek bir anlam içerirken bir başka cümlede kullanıldığında farklı bir anlam kazanabilir. Kelimenin birden fazla anlamlarda kullanıldığı bu yöntem çok anlamlılık olarak tanımlanmaktadır. Temel anlamına bağlı olarak yeni anlamlar kazanabilen sözcükler bazen de temel anlamından bağımsız olarak mecaz anlamda kullanılabilmektedir.
Sözcükte çok anlamlılık örneklerine yakından göz attığımızda cümlede farklı anlamlar belirten bu kelimeleri birbirinden kolaylıkla ayırabiliriz.
O halde "Tutmak" sözcüğünün cümlelerde nasıl başka anlamlar kazandığını aşağıda yer alan çok anlamlı sözcüklerle örneklendirmek mümkündür;
Verdiğim sözü tuttum, zamanında geldim. (Yandaki cümlede "tutmak" sözcüğü "yerine getirmek, gereğini yapmak" anlamı ile karşımıza çıkmaktadır.)
Ben karşı takımı tutuyorum. (Bu cümlede "tutmak" sözcüğü ise "taraftar olmak" şeklinde kullanılmaktadır.)
Çınar paketi elinde bulunduruyordu. (İlgili cümlede ise "tutmak" sözcüğü "ele almak, elde bulundurmak" anlamı ile kullanılmıştır.
Şimdi ise "Kaçmak" sözcüğünün nasıl çok anlamlı kullanıldığını örneklerle ele alalım;
Okulumuz yoksullara yardımdan kaçmaz. (Bu cümlede "kaçmak" sözcüğü esirgemek, kaçınmak anlamında kullanılmaktadır.)
Suçlu olay yerinden kaçmış. (Bu cümlede ise "kaçmak" sözcüğü gizlice, görünmeden gitmek, sıvışmak anlamında kullanılmıştır.)
Borudan su kaçıyor. (Yandaki cümlede yine "kaçmak" sözcüğü farklı bir anlam kazanmıştır. Burada "kaçmak" sözcüğü sızmak anlamını taşımaktadır.)
"Bırakmak" sözcüğünün birden fazla cümlede yeni anlamlar kazanması ise şu şekilde açıklanabilir;
Kargo aldığım ürünü üç gün içinde eve bıraktı. (Bu cümlede "bırakmak" sözcüğü teslim etmek, götürmek anlamında kullanılmıştır.
Dedem bize büyük bir arsa bıraktı. (Bu cümlede "bırakmak" kelimesi miras bırakılması anlamında kullanılmıştır.)
Hava soğuk olunca balığa gitme işini bir hafta sonraya bıraktık. ( Burada ise "bırakmak" kelimesi ertelemek olarak nitelendirilmiştir.)
