5. Sınıf Söz Gruplarında Anlam Konu Anlatımı – Söz Grubunda Anlam Nedir?

Bir dilde yer alan anlamlı ve en küçük söz birlikleri sözcük olarak tanımlanır. Her cümle içinde sözcükler farklı sözcükler ile anlam bakımından ilişki kurar ve çeşitli anlamlar oluştururlar. Hal böyle olunca, o sözcük grupları da farklı anlamları karşılar. Söz grubunda anlam bu şekilde ifade edilmektedir. Bir kavramı, varlığı, bir eylemi ya da durumu karşılamak amacıyla belli başlı kurallara göre meydana gelen kelime topluluğuna ise sözcük grubu adı verilmektedir. Türkçede belli başlı bazı sözcük grupları bulunmaktadır. İşte söz gruplarında anlam konusu hakkında merak edilenler…

SÖZ GRUPLARINDA ANLAM KONU ANLATIMI

Söz gruplarında anlam kullanıldığı cümleye göre değişiklik göstermektedir. Atasözü, özdeyişler ve ikilemelerden meydana gelen söz gruplarında anlam konusuna şu şekilde açıklık getirebiliriz;

1.ATASÖZÜ:

Atasözü halkın yaşadığı durum ve olaylar karşısında edindiği gözlem ve tecrübelere dayanmaktadır. Kalıplaşmış olup değişmesi söz konusu değildir. Atasözleri öğüt verici niteliğe sahiptir, ayrıca çarpıcı, kısa ve özlü cümlelerdir.

Genellikle zengin bir anlatıma sahiptirler yani gerçek anlamları dışında derin bir anlama sahiptirler. Mecazlı sözler içeren atasözlerine sık rastlanmaktadır.

Atasözlerinin bazıları gerçek anlama sahiptir. Bu atasözlerine örnek olarak şunları vermek mümkündür;

• Zorla güzellik olmaz
• Hayırlı komşu, hayırsız akrabadan iyidir.
• Önce düşün, sonra söyle.
• Şubatın sonundan, martın onundan kork.
• Bazı atasözleri ise gerçek anlamının yanı sıra mecaz anlam içerirler;
• Mum dibine ışık vermez.
• Yuvarlanan taş yosun tutmaz.
• Taşıma su ile değirmen dönmez.

2.İKİLEMELER

İkileme, anlamı güçlendirmek ve pekiştirmek adına art arda söylenen kalıplaşmış söz öbekleridir. İki kelimeden oluşan söz öbekleri oluşturulma biçimlerine göre sınıflara ayrılır.

EŞ (YAKIN) ANLAMLI SÖZCÜKLERİN TEKRARI: Yorgun argın, mutlu mesut, ses seda, eş dost, zarar ziyan ve benzeri. Örnek cümleler şu şekildedir;

• "Bak hele üzerinden ses seda uzaklaşır,
• Düşerim gerilere, iyceden iyceden" – F.H Dağlarca

AYNI SÖZCÜKLERİN TEKRARI:

Yavaş yavaş, hızlı hızlı, ağır ağır gibi aynı sözcüklerin bir arada kullanılması ile oluşurlar.

• Benden yavaş yavaş uzaklaşırken içimde fırtınalar kopuyordu.

KARŞIT ANLAMLI SÖZCÜKLERİN TEKRARI:

Altı üstü, iyi kötü, aşağı yukarı, acı tatlı gibi.

• Eski ofisimde iyi kötü işlerimi halledebiliyordum.

BİRİ ANLAMLI DİĞERİ ANLAMSIZ SÖZCÜKLERİN TEKRARI:

Eski püskü, gelmek melmek, yarım yamalak, çoluk çocuk, yırtık pırtık ve benzeri sözcüklerden oluşur.

• Kalbimin odaları eski püskü, tıpkı harap olmuş eşyalar gibi.

HER İKİSİ DE ANLAMSIZ SÖZCÜKLERİN TEKRARI:

Mırın kırın, abur cubur, paldır küldür gibi yan yana gelen anlamsız sözcüklerden oluşurlar.

• Sürekli mırın kırın ediyor ve enerjimi düşürüyordu.

YANSIMA SÖZCÜKLERİN TEKRARI:

Gıcır gıcır, gürül gürül, miyav miyav, fokur fokur, pır pır, miyav miyav gibi yan yana gelen bu sözcükler bir önceki sözcüğün yansımasını oluşturmaktadır. Ayrıca doğadaki seslerin taklit ediliş biçimi yansıma sözcüklerin tekrarlarına verilen örnekleri oluşturmaktadır.

• Nehirden akan suyun şırıl şırıl sesi içime derine bir huzur yaydı.

DEYİMLER

Gerçek anlamı dışında başka bir anlama sahip olan, genellikle mecaz anlamlı anlatım özelliği taşıyan söz öbeklerine deyim adı verilir. Kalıplaşmış olduklarından dolayı değiştirilemezler. Dilin en önemli zenginliği olan deyimler durum veya olayları net, kısa, özlü ve kıvrak bir halde belirtmektedirler.

Deyimler çoğu zaman iki ya da daha fazla kelimeden meydana gelen söz öbekleridir;

• İğne ile kuyu kazmak
• Anasının gözü
• Yüreği ağzına gelmek
• Ayağının tozuyla

Bazı deyimler gerçek anlam taşırlar. Bunlar;

• Adet yerini bulsun.
• Allah bana, ben de sana.
• Özrü kabahatinden büyük.

Deyimlerin bazıları ise cümle yapısına sahiptir;

• İncir çekirdeğini doldurmaz
• Herkes gider Mersin'e biz gideriz tersine.
• Dostlar alışverişte görsün.
• Atı alan Üsküdar'ı geçti.

Bu gibi cümle şeklindeki deyimler günlük hayatta sık kullanılmaktadır.