Amerikan Çocuk ve Adölesan Psikiyatrisi'nin yıllık toplantısı için Kanada-Toronto'daydım. Her yıl yapılan ve yeni gelişimlerin, deneyimlerin paylaşıldığı bu toplantıdan izlenimlerimi sizlerle zaman zaman paylaşacağım. Uzun yıllardır Kanada'da yaşayan ve orada çocuk psikiyatristi olan Prof. Dr. Attila Turgay'la erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu üzerine konuştuk. Kendisi, özellikle son zamanlarda çalışmalarını bu konuya yöneltmiş ve Amerika'da yapılan çalışmalara katılmıştı. Konuşmanın bir kısmını Niagara şelalesinin hiperaktif sularının önünde, bir kısmını ise kongre salonunda gerçekleştirdik. Çocuklarımız için endişelendiğimiz, çözüm aradığımız, nedenlerini araştırdığımız, zaman zaman çıkan haberler nedeniyle aklımızın karıştığı sorunun büyüklerde de, yani sizde de olabileceğini bilmek önemli. Çünkü araştırmalar bu sorunun erişkinlerin karşılaştığı birçok olayda etkinliğini göstermekte. Örneğin sık trafik kazası yapmanızın, sıra beklemekte gösterdiğiniz sabırsızlığınızın, hatta kanunlarla başınızın derde girmesinin nedeni dikkat eksikliğiniz olabilir. Sorunu bilmenin diğer önemi, hastalığın tedavisi olmasıdır. Prof. Dr. Attila Turgay, "Erişkinlerde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olduğunu geriye dönük alınan öykülerle, erişkinlerle yapılan klinik değerlendirmelerle ve uzun süreli izlem çalışmalarıyla anlayabiliriz. Erişkinlik yaşamına kadar izlenen, çocukluğunda "Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu" tanısı konulmuş hastalarda duygusal dengesizlik, öfke kontrolünda güçlükler, eğitimde ve iş yaşantısında sorunlar ve süregelen dikkat eksikliği dikkati çekmiştir" diyor.
ZOR İLİŞKİ KURAR
Kendi cinslerinden yaşıtları ve kardeşleri ile karşılaştırıldığında, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan erişkinlerde gelir dağılımında azlık, iş başarısında düşüklük, daha düşük eğitim düzeyi, daha sıklıkla okulda disiplin cezası alma, okuldan atılma ya da okulu bırakma durumları görülür. Özet olarak, çocukluğunda DEHB tanısı alan ve erişkinlik yaşantısına kadar uzunlamasına izlenen erişkinlerdeki bulgular üç grupta incelenebilir: 1Erişkinlik yaşamında oldukça normal fonksiyon gösterenler. Hastaların aşağı yukarı yarısı bu grupta görülmüştür. Bu hastalarda hiperaktivite ve dikkat eksikliği belirtileri olsa bile yaşam ve işlerini fazla etkilememektedir. Bu kişilerin bir işlerinin olduğu ve kendi kendilerinin bakım ve desteğini sağlayabildikleri görülmüştür. 2Hastaların diğer yarısında ise uyumsuzluklar, asıl hastalığın belirtilerinin şiddetle sürmesi ve önemli bir kısmında ise antisosyal belirtilerin ve diğer psikiyatrik bozuklukların eklendiği görülmüştür. Bunlarda belirgin dikkat, iç tepkisel davranış, aşırı hareketlilik ve toplumsal sorunlar kişiler arası ilişkileri de zorlaştırmaktadır. 3Çalışmaların hemen hepsinde, DEHB olanlarda ilaç tutkunluğu ve alkol kullanımı ve tutkunluğunun normal kontrol grubundakilerden fazla olmadığı dikkati çekmiştir. Ayrıca, bu hastalarda şizofreni ve diğer psikozlar gelişimi olanağının kontrol grubundaki kişilerden fazla olmadığı ortaya çıkmıştır. Alkol, ilaç tutkunluğu ve psikozlar dışındaki diğer psikiyatrik bozuklukların ve uyum bozukluklarının hiperaktiflerde daha fazla görülmüştür.
