Soru: Devlet memuru olarak görev yapıyorum. Eşim yabancı uyruklu. Tıpta Uzmanlık Eğitimi Sınavı ile üniversitede tıp fakültesi dahiliye uzmanlığı öğrencisi olup Azerbaycan uyrukludur. Bana aile yardımı ödeneği verilmesi mümkün mü?
MEVZUAT
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun "Aile Yardımı Ödeneği" başlıklı 202 nci maddesinde? "Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından herbiri? için de 250 gösterge rakamının (72 nci ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Eşlerden birine iş akdi veya toplu sözleşme gereği çocukları için yapılan aile yardımı ödeneği daha düşük ise, yalnız aradaki fark ödenir. Bu fıkrada yer alan gösterge rakamlarını 3 katına kadar artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir…" hükmü yer almaktadır.
Görüldüğü üzere, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 nci maddesinde, evli bulunan Devlet memurlarına, her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için aile yardımı ödeneği verileceği hükme bağlanmıştır.
Dolayısıyla, 657 sayılı Kanuna göre Devlet memurunun aile yardımı ödeneğinden faydalanması için iki şart aranmaktadır. Birincisi Devlet memurun evli olması ikincisi ise eşinin menfaat karşılığı çalışmaması veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almaması gerekmektedir.
Öte yandan, Tıpta ve Diş Hekimliğinde Uzmanlık Eğitimi Yönetmeliğinin 3 üncü maddesinde?
"(1) Bu Yönetmelikte geçen?
…
s) Uzmanlık eğitimi: Tıp veya diş hekimliğinde uzman olabilmek için gereken eğitim ve öğretimi,
ş) Uzmanlık öğrencisi: Kurumlarındaki kadro ve pozisyonları ne olursa olsun bu
Yönetmelik hükümlerine göre uzmanlık eğitimi gören kişileri, … ifade eder." hükmü yer almaktadır. Görüldüğü üzere, mezkur Yönetmelikte tıp veya diş hekimliğinde uzman olabilmek için gereken eğitim ve öğretimi görenler uzmanlık öğrencisi olarak tanımlanmıştır.
Mezkur Yönetmeliğin 11 inci maddesinde;
"(1) Uzmanlık öğrencisi? kurumlarındaki kadro unvanı ne olursa olsun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde programlarda uzmanlık eğitimi gören, araştırma ve uygulama yapan kişilerdir.
(2) Programlara yerleştirilen uzmanlık öğrencilerinin istihdam şekli, kurumlarının özel mevzuat hükümlerine tabidir.
(3) Uzmanlık öğrencisi muayenehane açamaz, uzmanlık eğitiminin gerektirdiği durumlar dışında aylıklı veya aylıksız hiçbir işte çalışamaz, bu şekilde çalıştığı tespit edilen uzmanlık öğrencisinin ilgili eğitim kurumunca ilişiği kesilir.
(4) Uzmanlık öğrencileri, uzmanlık eğitimi uygulamasından sayılmayan işlerde görevlendirilemez.
(5) Uzmanlık öğrencilerinin nöbet uygulaması üç günde birden daha sık olmayacak şekilde düzenlenir.
(6) Uzmanlık öğrencisinin programlarda, kurul tarafından belirlenmiş müfredat ve standartlarda eğitim verilmesinin sağlanmasını isteme hakkı vardır. Nöbet, çalışma ve eğitim odaları gibi eğitsel ve sosyal gereksinimleri karşılayan altyapı ve diğer standartlar kurumca sağlanır.
(7) Uzmanlık öğrencisi, programda bulunan bütün eğiticilerin gözetim ve denetiminde araştırma ve eğitim çalışmalarında ve sağlık hizmeti sunumunda görev alır, deontolojik ve etik kurallara uyar." hükmü yer almaktadır.
Görüldüğü üzere, mezkur Yönetmelikte uzmanlık öğrencilerinin uzmanlık eğitimi uygulaması sayılmayan işlerde görevlendirilemeyeceği ve uzmanlık öğrencilerinin muayenehane açamayacağı ayrıca, uzmanlık eğitiminin gerektirdiği durumlar dışında aylıklı veya aylıksız hiçbir işte çalışamayacağı düzenlenmiştir.
Mezkur yönetmeliğin 14 üncü maddesinde
"(1) Yabancı uyruklular?
…
d) Uzmanlık eğitimi süresince kendilerine burs verileceğini veya Türkiye'deki giderlerinin karşılanacağını belirten bir belgenin sunulması, … kaydıyla uzmanlık eğitimine kabul edilir…" hükmüne yer verilmek suretiyle, mezkur Yönetmelik hükümleri uyarınca, uzmanlık eğitiminin gerektirdiği durumlar dışında uzmanlık eğitimi sırasında aylıklı veya aylıksız başka bir işte çalışamayan veya muayenehane açamayan uzmanlık öğrencilerinden yabancı uyruklu olanların söz konusu eğitime kabul edilebilmesi uzmanlık eğitimi süresince kendilerine burs verilmesi veya Türkiye'deki giderlerinin karşılanacağına dair belgenin sunulması şartına bağlanmıştır.
Diğer taraftan, 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San'atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanunun Ek 14 üncü maddesinin dördüncü fıkrasında? "Tıpta ve diş tabipliğinde yabancı uyruklu kontenjanında uzmanlık eğitimi yapmakta olanlara, ilgili kurumun döner sermayesinden, döner sermayesi bulunmayan kurumlarda kurum bütçesinden, vakıf üniversitelerinde ise kendi bütçelerinden (13.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda ödeme yapılır. Bu ödemeden damga vergisi dışında herhangi bir kesinti yapılmaz." hükmüne yer verilmiştir.
Bu minvalde, tıpta ve diş tabipliğinde yabancı uyruklu kontenjanında uzmanlık eğitimi yapmakta olanlara, 1219 sayılı Kanun uyarınca? ilgili kurumun döner sermayesinden, döner sermayesi bulunmayan kurumlarda kurum bütçesinden yapılan ödemenin 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu kapsamında ücret olarak kabul edilmemesi ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 nci maddesinde belirtilen "her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışma" kapsamında değerlendirilemeyeceği düşünülmektedir.
Nitekim, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayımlanan "Ücret Geliri Elde Edenler İçin Vergi Rehberi"nde ücret? işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar (hizmet karşılığının mal olarak verilmesi) ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen (konut, araç sağlanması vb.) menfaatlerdir şeklinde tanımlanmıştır.
Diğer taraftan, 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun ikinci kitabının birinci kısmının "Evlilik Hukuku" başlığı altında evlenme ehliyeti, başvuru, evlenmenin yapılması ve tescili ile evlenme ile ilgili diğer konularda düzenlemeler yapılmıştır.
Ayrıca, evlendirme işlemlerini yürütecek görevlilerin tespiti ve bunların yetkileri, evlendirmeye esas olacak dosyaların düzenlenmesi, evlenmenin yapılması gibi hususların düzenlenmesi amacıyla 07/11/1985 tarihli ve 18921 sayılı Resmi Gazete'de Evlendirme Yönetmeliği yayımlanmıştır.
Bu itibarla; yukarıda yer verilen hüküm ve açıklamalar çerçevesinde? tıp fakültesi dahiliye uzmanlığı öğrencisi olan Azerbaycan uyruklu kişi ile Devlet memuruna, Türk Medeni Kanununa göre geçerli bir evlenme akdi ile evli olması halinde, tıpta ve diş tabipliğinde yabancı uyruklu kontenjanında uzmanlık eğitimi yapmakta olanlara 1219 sayılı Kanun uyarınca yapılan ödemenin 193 sayılı Kanun kapsamında ücret olarak kabul edilmemesi ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 202 nci maddesinde belirtilen "her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışma" kapsamında değerlendirilmemesi sebebiyle, eş için öngörülen aile yardımı ödeneğinden faydalanabileceği değerlendirilmektedir.
