KANSER HASTALIĞI NEDİR?
Vücudumuzdaki sağlıklı hücreler bölünebilme yeteneğine sahiptirler. Ancak, kas ve sinir hücrelerinde bu özellik bulunmaz. Ölen hücrelerin yenilenmesi ve yaralanan dokuların onarılması amacıyla bu yeteneklerini kullanırlar. Fakat hücrelerin bu yetenekleri sınırlıdır, sonsuz bölünemezler. Her hücrenin hayatı boyunca belli bir bölünebilme sayısı vardır. Sağlıklı bir hücre ne kadar bölüneceğini bilir ve gerektiğinde ölmesini de bilir. Buna hücrenin programlı ölümü denir. Normalde vücudun sağlıklı ve düzgün çalışması için hücrelerin büyümesi, bölünmesi ve daha çok hücre üretmesine gereksinim vardır. Bazen buna rağmen süreç doğru yoldan sapar, yeni hücrelere gerek olmadan hücreler bölünmeye devam eder. Bilincini kaybetmiş kanser hücreleri, kontrolsüz bölünmeye başlar ve çoğalırlar. Fazla hücrelerin kütleleri bir büyüklük veya tümör oluştururlar.
TÜMÖRLER İYİ HUYLU VEYA KÖTÜ HUYLU OLABİLİRLER
Kanser hücreleri birikerek tümörleri oluştururlar. Tümörler iyi huylu veya kötü huylu olabilirler. İyi huylu tümörler kanser değildir. Bunlar sıklıkla alınırlar ve çoğu zaman tekrarlamazlar. İyi huylu tümörlerdeki hücreler vücudun diğer taraflarına yayılmazlar. En önemlisi iyi huylu tümörler nadiren hayatı tehdit ederler. Kötü huylu tümörler kanserdir. Kötü huylu tümörlerdeki hücreler anormaldirler ve kontrolsüz ve düzensiz bölünürler. Bu tümörler normal dokuları sıkıştırabilirler, içine sızabilirler ya da tahrip edebilirler. Eğer kanser hücreleri oluştukları tümörden ayrılırsa, kan ya da lenf dolaşımı aracılığı ile vücudun diğer bölgelerine gidebilirler. Gittikleri yerlerde tümör kolonileri oluşturur ve büyümeye devam ederler. Kanserin bu şekilde vücudun diğer bölgelerine yayılması olayına metastaz adı verilir.
KANSERDE ERKEN TEŞHİS ÖNEMLİDİR
Modern tıptaki gelişmelere rağmen, dünyada ve ülkemizde ölüm nedenleri arasında halen ilk sıralarda yer almasından dolayı kanser önemli bir sağlık sorunudur. Tanısı ve tedavisi farklı uzmanlık dallarının işbirliğini gerektirmektedir. Kanserde erken teşhis önemlidir.
Kanser beraberinde taşıdığı fiziksel rahatsızlıkların yanı sıra sosyal, maddi ve manevi yönleri ile mücadelesi zor bir hastalıktır.
Özellikle ortaya çıkışının önlenebildiği, taramalarla ölümün yok edilebildiği ve erken teşhis edildiğinde tedavinin yaşam kalitesine çok şey katabildiği kanser türlerini göz önüne alırsak Kanserden korunma kanserin tedavisinden daha önemli bir husustur.
Teknolojinin ve tıbbın ilerlemesi ile elde edilen sonuçlar daha etkin kullanılması ve halkı bilgilendirme-bilinçlendirme- farkındalık kazandırma çalışmalarına yoğunluk verilmesi nedeniyle, dünyada olduğu gibi ülkemizde de her yıl düzenlenmekte olan "1- 7 Nisan Kanser Haftası" kanser mücadelesinde oldukça önemli bir yer tutmaktadır.
KANSER BELİRTİLERİ NELERDİR?
Açıklanamayan kilo kaybı, ateş, halsizlik, ağrı, memede veya vücutta hissedilen kitleler, cilt değişiklikleri,kanama,dışkılama veya idrar yapma alışkanlığında değişiklik, ben ve siğillerdeki değişiklikler.
KANSERİN NEDENLERİ NELERDİR?
Kanserin sebebi kesin olarak bilinmemektedir. Kanser %90 çevresel, %10 oranında ise; genetik faktörlere bağlı oluşmakta çevresel faktörler arasında da Tütün, Alkol, Obezite ve Enfeksiyonlar ilk sıralarda yer almaktadır. Kanserden ölümlerin yaklaşık üçte biri; başlıca beş davranışsal ve beslenme ile ilgili risk faktörlerinden kaynaklanmaktadır: fazla kilolu ya da şişman (obez) olma, meyve ve sebzeyi az tüketme, yetersiz fiziksel aktivite, tütün kullanımı ve alkol kullanımı. Tütün kullanımı kanser için en önemli risk faktörüdür ve kanser ölümlerinin yaklaşık %22'sinden sorumludur.
Kanser hastalığı için iki grup risk faktörü vardır. Bunlar değiştirilebilir faktörler ve değiştirilemeyen faktörlerdir. Değiştirilemeyen faktörler yaş, cinsiyet ve aile öyküsüdür. Değiştirilebilir faktörler ise çevresel etkenlerdir. Bunlar:
1. Sigara ve alkol kullanımı,
2. Radyasyona maruz kalma,
3. Bazı virüsler,
4. Kötü beslenme alışkanlığı,
5. Gıdalardaki katkı maddeleri,
6. Uzun süre güneş ışığına maruz kalma,
7. Aşırı dozda röntgen ışınına maruz kalma,
8. Bazı kimyasal maddeler (katran, benzin, boya maddeleri, asbest vb.),
9. Hava kirliliği, Bu risk faktörlerinden biri veya daha fazlasına maruz kalmak bu kişide kesin kanser gelişeceğini göstermez, ama kansere yakalanma ihtimalini arttırır.
Bazı insanlar birçok risk faktörü bulundurmasına rağmen yaşamı boyunca hiç kansere yakalanmazken, kanser tanısı konulan bazı hastalarda ise hiçbir risk faktörüne rastlanmayabilir.
SIK GÖRÜLEN KANSER TÜRLERİ NELERDİR?
Kanser tiplerinin görülme sıklığı açısından kadın ve erkekler farklılık göstermektedir. Coğrafi bölgelere ve ırka göre de kanser sıklığı farklılıklar gösterir. Türkiye'de erkeklerde en sık akciğer, prostat, kalın bağırsak,mesane,mide, kadınlarda ise; meme, tiroid, kalın bağırsak, rahim, akciğer, yumurtalık,rahim ağzı kanserleri takip etmektedir.
Son yirmi-otuz yıl içinde, ortalama ömrün uzamasıyla nüfusun içindeki yaşlı sayısının artmasına, aynı zamanda da sigara içenlerin çok sayısında artış olmasına bağlı olarak, kanser hastalıklarının sayısında gözle görülür bir artma olmuştur. Kadınlarda sigara kullanımının yaygınlaşmasına paralel olarak akciğer kanseri sıklığı meme kanserine yaklaşmaktadır.
KANSER TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Kanserde yaygın olarak kullanılan tedavi yöntemleri cerrahi, radyoterapi ve kemoterapidir. Daha az sıklıkla hormon tedavileri, biyolojik tedavi yöntemleri ve hedefe yönelik tedaviler kullanılır. Bu tedavi yöntemleri tek başına veya birlikte uygulanmaktadır.
Pek çok deneysel tedavi yöntemi klinik çalışmalarla test edilmektedir. Kanser tedavisi giderek daha çok özel uzmanlık gerektirir hale gelmektedir, tedavi genellikle medikal onkoloji uzmanı tarafından yönlendirilen bir ekiple yürütülmektedir.
KANSERDEN KORUNMAYA YÖNELİK ÖNLEMLER NELERDİR?
Kanserden korunma kanserin tedavisinden daha önemli bir husustur. Günümüzde kanserin %30-50'si önlenebilir. Bu, risk faktörlerinden kaçınma ve mevcut kanıta dayalı önleme stratejilerini uygulama yoluyla başarılabilir. Birçok kanserin iyileşme olasılığı, erken tanı konmuş ve uygun şekilde tedavi edilmişse yüksektir.
Kanserden korumaya yönelik önlemler şu şekilde sıralanabilir:
-Sigara başta olmak üzere tütün ürünlerinin hiçbirini kullanmamak
-Pasif içici olmama, dumansız alanlar oluşturma
-Sağlıklı (normal) kiloya ulaşmak ve bunu korumak
-Yeterli ve dengeli (sağlıklı) beslenmek
-Yeterli düzeyde fiziksel aktivite yapmak
-Alkollü içeceklerden uzak durmak
-Güneş ışınlarına fazla maruz kalmamak, dik geldiği zamanlarda uzak durmak ve koruyucu önlemler almak
-Çalışma ortamlarında kansere neden olabilecek maddelere karşı kaynağında koruyucu önlemler almak
-Belirli yaş gruplarında kanser taramalarını yaptırmak
Kanserlere erken tanı konması halinde, kansere bağlı ölümlerin azaltılması mümkündür. Bu bağlamda kalın bağırsak kanseri, cilt kanseri, kadınlarda rahim ağzı kanseri ve meme kanseri ile erkeklerde prostat kanserine erken tanı koymak mümkündür. Ülkemizde kalın bağırsak, meme ve rahim ağzı kanseri için T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen kanser tarama programları mevcuttur. Bu tarama programları şöyledir:
Kadınlarda meme kanseri tarama programı kapsamında;
• Ayda bir kendi kendine meme muayenesi (KKMM) yapması için danışmanlığın verilmesi
• Yılda bir klinik meme muayenesi
• 40-69 yaş arası kadınlara 2 yılda bir mamografi çekimi, Kadınlarda serviks kanseri tarama programı kapsamında;
• 30-65 yaş aralığındaki kadınlardan 5 yılda bir smear ve HPV -DNA testi yapılması Kadın ve erkeklerde kolorektal kanser taramaları;
• 50-70 yaş aralığındaki erkek ve kadınlarda 2 yılda bir gaitada gizli kan testi yapılması,
• 50-70 yaş arasında 10 yılda bir Kolonoskopi yapılmaktadır.
Kanser taramaları Aile Sağlığı Merkezlerimizde, Kanser Erken Teşhis Tarama Eğitim Merkezlerimizde (KETEM) ücretsiz yapılmaktadır.
Erken Teşhis Hayat Kurtarır!...
