Önce haberi okuyalım, sonra üzerine konuşuruz: "Rize Nüfus Müdürlüğü'nden alınan bilgiye göre, bir zamanlar revaçta olan Temel ile Fadime isimleri artık ilgi görmüyor. Rize'de son bir buçuk yıl içinde doğan bebeklere Temel ve Fadime isimleri hiç verilmezken, erkek bebeklere en çok Emirhan, kız bebeklere ise İrem isimleri verildi. Rize'de 726 çocuğa Emirhan ismi verilirken, 487 çocuğa Furkan, 449 çocuğa Mustafa, 408 çocuğa Emre ve 383 erkek çocuğa da Batuhan isimleri konuldu. Buna karşılık 662 kız çocuğuna İrem ismi verilirken, bu ismi 548 ile Zeynep, 541 ile Aleyna, 426 ile Elif, 420 ile Beyza isimleri izledi. Öte yandan 1936 yılında önce Rize'de sıkça kullanılan Fatuli, Fatula, Cemale, Findika, Haçut, Portakal, Şuşuka, Şuşe ve Ulve gibi isimlerin ise 1936'dan sonra çocuklara hiç verilmediği öğrenildi."
NASIL İSİM KONULMALI?
Gazeteci bir arkadaşımız hamile. Bebek erkek olacakmış. Eşiyle birlikte harıl harıl isim arıyorlar. "Nasıl bir şey olmasını istiyorsunuz?" diye sordum. "Biraz geleneksel olsun ama eski de durmasın" dedi. 'Mehmet'i düşünmüşler. İtiraz ettim: "Mehmet çok rastlanan bir isim. Ahmet de öyle. Ayrıca 'Memo' ve biraz küçültücü 'Memoş' gibi kısaltmalar yapılıyor. Bence tercih etmeyin." Arkadaşımın saydıkları içinde, hem geleneksel olup, hem de günümüzde küflenmiş durmayını bence 'Sinan'dı. İsim koyarken nelere dikkat etmeli?
1) İnterneti göz önüne alarak içinde mesela 'ğ' bulunan isimler kullanılmamalı. E-posta yazarken tuhaf durumlar ortaya çıkıyor. İnternet ortamında bu tip harfler olmadığı için, o harfin yerinde tuhaf işaretler beliriyor.
2) Erkek çocukların ileride 'Bey' ya da yurtdışına çıktığında 'Mister' diye seslenileceği göz önüne alınmalı. Mesela lisedeyken 'Çağrıbey' adlı bir arkadaşımız vardı. Bugün meslektaşlarının ona nasıl hitap ettiğini merak ediyorum: 'Merhaba Çağrıbey Bey' mi diyorlar?
3) Kız çocuklarına; sevgiyi, aşkı (hatta cinselliği) hatırlatan isimler koyanlar var. Mesela 'Aşkım' bunlardan. Bizim 'Okşan' diye bir arkadaşımız vardı. Gülenler, maytap geçenler olurdu.
4) Sadece 'ses'e değil, 'anlama' da önem vermeli. Mesela 'Oben' ses açısından hoş bir isim olabilir ama anlamı 'erkek deve'. İçinde yaşadığımız kültür önemlidir; onu es geçmemeliyiz. Mesela Kuzey ülkelerinde 'Ayı' erkek ismi olarak kullanılıyor. Bizde ise bu mümkün değil.
5) Şapkalı kelimelerden de kaçınmayı tavsiye ederim. Türk Dil Kurumu Başkanı Haluk (Akalın) Beyin ismindeki 'u' harfi aslında şapkalıdır. Ama biz hiç 'aslını' yazamadık!
6) Türkiye'de isimler üstüne doğru dürüst sosyolojik araştırma yoktur. Olsa da kıyıda köşede kalmıştır. ABD'de ise var ve şunu gösteriyor: 'Küf kokan' isimlere sahip olmayan gençler, iş başvurularında daha şanslı. Bunu Türkiye'ye uyarlamaya çalışırsak, şöyle diyebiliriz: 'Abdürrahim' gibi bir erkek ismi fazla geleneksel. İmam hatip okullarını çağrıştırıyor. Şirketin insan kaynakları bölümünde çalışan önyargılı bir elemanı, onu eleyip yerine mesela 'Koray'ı tercih edebilir. Tabii bu da belli çevrelerde geçerli. Aksi halde 'Recep Tayyip' gibi bir ismin Başbakan olmaması gerekirdi.
7) Çocuğa isim koyarken 10-15 hatta 20 yıl sonrasını hayal etmeye çalışmak gerek. Diyelim ki 'Hakan' ismini seviyorsunuz ama hoşlanmadığınız bir futbolcu olan 'Hakan Şükür'ü hatırlattığı için çocuğunuza bu adı vermiyorsunuz. Halbuki bundan 10-15 yıl sonra Hakan artık bir futbolcu ismi olmaktan çıkacak. Velhasıl çocuğa isim koymak hiç de kolay değil. Sürüyle değişken var. Acaba Rizeliler neden erkek çocuklarına ağırlıklı olarak Emirhan adını vermiş? Birisi araştırsa da öğrensek.
