35 yaşından büyükseniz ve altı aydır düzenli cinsel yaşantınız olmasına rağmen hamile kalamadıysanız, en kısa zamanda doktorunuza görünmenizde fayda var. Bu haftaki yazımda sizlere tüp bebek tedavisinde en çok merak edilen sorulardan bazılarının yanıtlarını vereceğim...
Çiftlerin her ikisinde de tıbbi bir sorun olmadığı halde gebelik elde edilemiyorsa nasıl bir yol izlenir?
Herhangi bir sorun tespit edilmediği taktirde bu hastaları, nedeni tam açıklanamayan infertil (kısır) hastalar olarak değerlendiririz. Bu hastalara, yaş uygun olduğu takdirde aşılama tedavisi yapılabilir. Eğer aşılama tedavilerinden yarar görülmez ise diğer yardımcı üreme teknikleri olan; mikroenjeksiyon tipi tüp bebek, özellikle IMSI tekniği uygulanarak yapılmalıdır.
İleri yaştaki hastalar ne kadar beklemeli?
Çiftler; bir sene korunmasız, düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebe kalınmadığı takdirde infertil (kısır) olarak kabul edilirler. Ancak 37 yaşından büyük hastalarda, bir seneyi beklemek, çok doğru olmayabilir. Bu açıdan ileri yaş hastalarının, evliliğin ilk altı ayında gebe kalamadıkları takdirde mutlaka bir infertilite uzmanına başvurmaları doğru olur.
Tüp bebek kaç kez denenebilir?
Hastada sperm, yumurta ve rahim olduğu sürece, tıbbi olarak tüp bebek denenebilir. Ancak bildiğimiz, hastanın gebelik şansı beşinci denemeden sonra düşmektedir. Ayrıca, hastanın yaşı önemli faktörler arasında yer almaktadır. 40 yaşından sonra hastalarda kendi yumurtasıyla gebe kalma şansı azalmaktadır. Tüp bebek için herhangi bir deneme sınırlaması getirmek zordur. Ancak eğer sperm, yumurta ve özellikle rahim içinde geri dönüşümü olmayan problemler varsa, bu hastalar mikroenjeksiyondan yarar görmezler.
KANSER RİSKİ KANITLANMADI
Bu tedaviler sonucu dış gebelik olabilir mi?
Tüp bebek tedavisi, embriyoların laboratuvardan alınarak rahim içine yerleştirilmesiyle son bulmaktadır. Rahim içine transfer edilen embriyolar, zaman zaman nedeni tam açıklanamasa da tüplerin içine doğru, karın içine veya rahim ağzına doğru yerleşebilirler. Bu durumlarda tubal gebelik (tüpte gebelik), abdominal gebelik (karında gebelik), servikal gebeliklerden (rahim ağzında gebelik) bahsedilir. Bu gebelikler normal rahim içinde olmadığından, dış gebelik olarak adlandırılırlar. 100 hastadan ikisinde dış gebelikle karşılaşılabilir.
Tedavide kullanılan ilaçlar kanser riskini artırır mı?
Tüp bebek tedavisinde yaklaşık 25-30 senedir yumurtayı büyütme hormonları kullanılmaktadır. Bugüne kadar, dünya çapında yapılan araştırmalarla bu ilaçların kansere yol açtığı hiçbir şekilde ispatlanmış değildir.
Bu tedaviler sonucu yumurtalık rezervi tükeniyor mu?
Normalde her ay belirli sayıda yumurta taslağı, yumurta oluşumu için hazırlanmaktadır. Bu taslaklar gelişerek, bir yarış tarzında o ayki yumurtayı oluşturmaya çalışır ve bir tanesi öne geçerek o ayki yumurtayı meydana getirir. Geri kalan yumurta taslakları ise yumurtalık içinde, atreziye dediğimiz erime işlemine uğrarlar. Bizim yaptığımız tedavi, yola çıkan bütün yumurtaların erimesini engelleyerek elde etmeye yönelik bir yaklaşımdır. Bu nedenle yumurtalık rezervinin tükenmesine yönelik herhangi bir kaygı boşunadır. Yani bu tedaviler, zaten eriyecek olan yumurtaları elde etmeye yöneliktir.
Bu ilaçların yan etkisi var mı?
Kullandığımız hap, burun spreyi, cilt altı, vajinal jel ve kas içi ilaçlar; doktorun direktifleri yönünde düzgün olarak kullanıldığı taktirde, tamamen amaca yönelik olup tespit edilmiş hiçbir zararları yoktur. Ancak bilinçsiz, hastanın kendi isteği veya tavsiye üzerine kullanılması, büyük sakıncalar yaratabilir.
ENFEKSİYONLAR TÜPLERİ TIKIYOR
Kadınların üremesini etkileyen faktörler nelerdir?
En önemli faktör yaştır. Kadının yaşı arttıkça doğurganlık özelliği azalır. 44 yaşından sonra pratik olarak gebelik şansı azdır. Daha önce geçirilmiş cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, yumurtalık ve tüpleri etkileyen enfeksiyonlar da gebelik şansını olumsuz etkiler.
Miyomlar kısırlık nedeni midir?
Miyomlar; rahim iç tabakasına (submükoz myomlar) yani embriyonun oturacağı, gelişeceği yere baskı yapıyorsa gebelik şansını etkiler. Rahim duvarından dışarı doğru büyümüş (ekstra mural miyom) olan miyomlar ise, çok büyük olmadıkça gebelik şansını etkilemezler.
Miyom varken tüp bebek tedavisi uygulanabilir mi?
Miyom; yerine, sayısına ve büyüklüğüne bağlı olarak infertiliteye veya düşüğe sebep olabilir. Eğer miyom bebeğin büyüyeceği rahim kavitesine baskı yapabilecek durumdaysa, tedavi öncesi alınması gerekir.
KADININ YAŞI BAŞARIYI ETKİLİYOR
Tüp bebek işleminde başarılı olma şansı nedir?
Başarı, kadının yaşına ve embriyo kalitesine bağlıdır. 30 yaşın altında gebelik oranları yüzde 55-60 civarındayken, 40 yaşından sonra yüzde 15-20'lere düşer.
Tüp bebek işleminde başarıyı etkileyen faktörler nelerdir?
Kadının yaşı, embriyo kalitesi, rahmin embriyoyu kabullenmesi; başarıyı etkileyen unsurlardır.
Tüp bebek tedavisinde başarıyı olumsuz yönde etkileyen faktörler nelerdir?
Rahim içinde embriyoların tutunmasını engelleyecek yapışıklık, miyom veya polip gibi problemlerin olması, tüplerin tıkalı ve içlerinin su dolu olması; tüp bebekte başarıyı olumsuz etkiler.
Tüp bebek işlemi sırasında oluşabilecek riskler nelerdir?
En önemli riskler; çoğul gebelik ve aşırı uyarılma sendromudur. Yumurta toplama esnasında yumurtayla komşu organların (bağırsak, mesane, idrar torbası veya damarların) zedelenmesidir. Bu konudaki uzman ve deneyimli doktorlar, bu riskleri tamamıyla ortadan kaldırmıştır.
TRANSFERDEN İKİ GÜN SONRA NORMAL YAŞANTINIZA DÖNEBİLİRSİNİZ
Her yumurta döllenir mi?
Yumurtaların döllenmesi için olgun ve yapısal olarak normal olmaları gerekir. Her yumurta döllenmeye müsait değildir. Döllenen her yumurta ise sağlıklı bir embriyo haline dönüşmez.
Yumurtalar döllendikten sonra embriyolar rahim içine nasıl yerleştirilir?
Embriyo transferi basit bir işlemdir. Rahim ağzından ince bir plastik katater ile ultrason eşliğinde rahim içine yerleştirilir.
Transfer sonrası arta kalan embriyo olur mu?
Olursa bunlara ne yapılır? Transfer sonrası arta kalan kaliteli embriyolar dondurularak saklanabilir.
Embriyo seçimi nasıl yapılır?
Kadının yaşı, embriyo kalitesi, uygulama sayısı ve dondurulacak embriyo varlığına göre seçim yapılır.
Transferin hangi gün yapılacağına nasıl karar verilir?
Embriyo transferi, yumurta toplama işleminden sonra ikinci, üçüncü veya beşinci gün yapılır. Hangi gün yapılacağını belirleyen kriterler; hastanın yaşı, embriyo sayısı ve kalitesi ile genetik incelemeye göre belirlenir.
Transferden ne kadar zaman sonra işe dönülebilir, araba kullanılabilir?
Transferden iki gün sonra normal aktivitelerinize dönebilirsiniz. Eğer işiniz çok stresli ve yorucu ise, bu konuyu doktorunuzla konuşmanızı öneririm.
Embriyo transferinden kaç gün sonra çiftler cinsel ilişkide bulunabilirler?
Gebelik testinin sonucunu alana kadar cinsel ilişkide bulunmamalısınız.
Transfer sonrasında ne kadar istirahat edilmeli?
Bir yatakta rahat ettiğiniz pozisyonda uzanabilir, bir sandalyede oturabilirsiniz. Tuvalet ve benzeri durumlar dışında bir-iki gün boyunca istirahat etmeniz yeterlidir. Şehir dışında oturuyorsanız, yola çıkmadan bir gün istiharat etmenizi tavsiye ederim.
Op. Dr. SEVAL TAŞDEMİR
