Karaciğerin kendi hücresinden kaynaklanan kötü huylu (habis) tümörlere "primer (birincil) karaciğer kanseri" adı verilir.
Karaciğerin kendi hücrelerinden çıkanlarına ise "hepatosellüler (karaciğer hücreli) karsinom" denir. Karaciğer kanseri dünyadaki tüm kanserlerin yüzde 4-5'ini oluşturmaktadır ve en ölümcül kanser türleri arasında yer almaktadır.
Her yıl 1 milyondan fazla kişi karaciğer kanserine yakalanmaktadır.
Karaciğer kanseri gelişimi açısından risk faktörleri nelerdir?
*Hepatit B,C ve D virüsü enfeksiyonları *Besinlerle alınabilen aflatoksin maddesi *Sirozlar *Genetik, doğumsal ve metabolik hastalıklar *Hemakromatozis (demir iyonu birikmesi ile görülen bir hastalık), Wilson (bakır iyonu birikmesi ile görülür), Glikojen depo hastalığı *Kimyasallara maruz kalmak (nitrit, hidrokarbonlar ve solvent gibi) faktörlerden birkaçının da bir araya gelmesi ile karaciğer kanseri gelişebilir.
Hepatit kanser riskini artırır
Hepatit B ve C hastaları karaciğer kanserine eğilimlidir.
Karaciğer kanseri yüzde 85- 90 oranında sirozla birlikte görülmektedir. Hepatit B-C veya kronik karaciğer hastaları, karaciğerlerinde kanseri gelişim riski nedeni ile düzenli takip edilmelidir.
Bu hastalıkları taşıyan kişilerin uzun vadede siroza yakalanma riskleri vardır ve bu dönemde kanser görülme olasılığı fazladır.
Hastalar genellikle doktorları tarafından fonksiyonları açısından takip edilir ve sadece karaciğerin iyi çalışıp çalışmamasına bakılır. 10 senedir takip edilen 1 hastanın karaciğerinde 10 cm'lik bir tümör görülebilir. Oysaki daha hastada tümör görülmeden ya da oluşumun en ufak hali ile tedavi gerçekleştirilmelidir.
Bu konuda hastalarımızın da bilinçli olmaları gerekmektedir.
Erken dönemde belirti vermeyebilir
Karaciğer kanserinin erken çok özgün bir bulgusu yoktur. O nedenle de tanı konduğunda kanser genellikle büyük boyutlara erişmiş olarak bulunur. Sıklıkla, kilo kaybı, iştahsızlık, halsizlik, çabuk yorulma, sarılık, karında sıvı toplanması gibi bulgular görülür. Bazen karın sağ üst tarafında ağrı dolgunluk hissi olabilir. Kanserin zemininde genellikle kronik bir karaciğer rahatsızlığı bulunduğundan ve bu hastalıklar da genellikle benzer bulgular verdiğinden durum karışabilir.
Bu hastaların en büyük sorunu, genellikle kontrolleri sırasında karaciğerlerinin iyi çalışıp çalışmadığına bakılması ama karaciğerde kanser gelişim riskinin akla gelmemesidir.
Riskli hastalarda karaciğer takibi önemli
Kişinin karaciğerinde hastalık varsa; belirli aralıklarla kanda, bir tümör belirteci olan "alfa feto protein" tayini yapılabilir.
Ancak kanser olduğu bilinenlerde bile normal çıkabildiği unutulmamalıdır. Özellikle risk altındaki hastalar için en uygun yöntem olan ultrasonografi ile takibe alınmalıdır.
Bilgisayarlı tomografi (BT), Magnetik Rezonans görüntüleme (MR), anjiografi başvurulacak diğer yöntemlerdir.
Bazen tanıyı kuvvetlendirmek için bu görüntüleme yöntemlerinden birkaçı bir arada kullanılabilir. Tanıda ortada kalınan nadir vakalarda karaciğerden iğne biyopsisi yapılabilir. Biyopsi yapılıp yapılmamasına bu konularda deneyimli bir karaciğer cerrahı karar vermelidir.
En etkin tedavi karaciğer nakli
Karaciğer tümörünün tek tedavisi, erken dönemde tümörü etrafındaki sağlıklı doku ile çıkarılması şeklindedir.
Ancak bu hastaların zaten karaciğeri iyi çalışmadığından karaciğerin bir kısmı tümörle çıkarıldığında kalan karaciğer hasta için yeterli olmayacaktır.
Bu uygulama ancak hastalık erken dönemde yakalandığı takdirde yapılabilir.
Ayrıca Hepatit B- C ya da siroz ile sonlanan karaciğer hastalıkları karaciğerin belirli bir bölümünü değil, tamamını ilgilendirir.
Hastalık ile karaciğer ilişkisi nedeni ile karaciğerde tümör oluşuyorsa bir yerlerde farklı bir tümör görülme ihtimali de vardır. Bu nedenle eğer bir kişi kronik karaciğer hastası ise ve karaciğerinde kanser çıktıysa nakil işlemi öne alınmaktadır.
Tümörün çıkarılıp kişinin sağlıksız bir karaciğer ile baş başa bırakılması yerine; hastanın karaciğerleri tümör geliştirmeyecek bir karaciğer ile değiştirilmektedir.
Yeni karaciğer beyin ölümü gerçekleşen kişilerden ya da hastanın 1. derecede akrabalarından, yakınlarından temin edilebilir. Hastalar bu şekilde sağlıklı bir şekilde hayatlarına devam etmektedirler.
Karaciğer naklinin temel amacı, kişiyi sağlıkla normal, aktif ve üretken hayatına geri döndürmektir. Nakil olan hastalar kısa sürede işlerine, okullarına dönebilirler.
Karaciğer nakli sonrası hamilelik ve doğum mümkündür.
Altı ay bir sene gibi kısa bir süre içinde çok ağır olmamak kaydı ile sportif faaliyetlerde bulunulabilir.
