- Ulus devletin sorunu nedir? Bizden konuşmamızı istemediği, yok saymamızı istediği konular neler?
- Mesela 'Kendini Türk hisseden herkes Türktür,' yaklaşımı. Başlangıçta vatandaşlık tanımı böyle yapılmış. Devlet, ideolojik olarak bu tanımın dışında kalan vatandaş olmaması gerektiğini düşünüyor.
- İdeolojik derken, neyi kast ediyorsunuz?
- Erken cumhuriyetin tanımlarına baktığımızda bunları görüyoruz.
- Kemalizm'den mi bahsediyorsunuz?
- Bunu illa Kemalizm'e sokmamız gerekmiyor. Erken cumhuriyetin tanımlarında bu ideoloji var. Kemalizm, bu açıdan bakıldığında hemen hemen aynı retoriği kullanıyor, ama bu Türkiye'de Kemalist olmayan değişik kitlelerin de içselleştirdiği bir düşünce.
- Kemalizm denilince ne anlamalıyız?
- Kemalizm, 1930'larda ortaya çıkıyor. Bir sağ Kemalizm var, bir de sol. Sol Kemalizm diye ifade edebileceğimiz olanlar,
Kadro dergisinin etrafında toplanmış olanlar. Sağ Kemalizm ise Recep Peker'in başını çektiği
Ülkü dergisinin etrafındakiler. Aslında bugün Kemalizm'le kast ettiğimiz Kemalizm de bu sağ Kemalizm.
Ülkü dergisinin çevresinde, o dönem laiklik düşüncesini katı biçimde yansıtan daha çok 'solidarist' diyebileceğimiz bir Kemalizm var.
- Atatürk bunun neresinde duruyor?
- Tamamen dışında değil. Kemalizm, Mustafa Kemal'in sağlığında ve sonrasında, onun davranışlarından esinlenerek başlayan bir hareket. Bir tek Kemalizm'den bahsetmek mümkün değil, çünkü çıkışında bile sağ ve sol Kemalizm var. Kısaca Kemalizm, Mustafa Kemal'in bizzat ürettiği bir şey değil. Kemalizm felsefesi için yazılmış kurucu bir kitap da yok.
- Ya Nutuk?
-
Nutuk, Kemalist felsefenin kitabı değil.
Nutuk, Kurtuluş Savaşı'nın hangi şartlar altında yapıldığını tasvir eden, onu Mustafa Kemal'in gözünden anlatan ve birçok belgeyle anlattıklarını destekleyen bir kitap. Sadece ortada bazı yorumlar var.
- Nasıl yorumlar?
- Mustafa Kemal'in farklı dönemlerine bakılarak yapılan farklı yorumlar var. Farklı görüşleri kullanarak liberal ekonomiden yana bir Mustafa Kemal ve Kemalizm de, devletçi bir Mustafa Kemal ve Kemalizm de, çoğulculuğu savunan bir Mustafa Kemal ve Kemalizm de yaratabilirsiniz.
- Demokrat bir Mustafa Kemal ve Kemalizm olabilir mi?
- Tamamen demokrasi isteyen bir Mustafa Kemal ve Kemalizm de yaratabilirsiniz, bunların tam karşısında bir Mustafa Kemal ve Kemalizm de. Bir tür Kemalizm tanımı yapmayı ve bunu en doğru tanım olarak sunmayı hatalı buluyorum.
- Kemalizmin önemli isimlerinden Recep Peker'in siyaset bilimindeki önemli bir sözünü hatırlıyorum: 'Zigana Dağı'nda portakal ağacı yetişmez,' diyor. Yetişmez mi gerçekten?
- Bazı sözler hep gündemde tutulur. Ama şunu bilmeliyiz ki bu sözler 1920, 1930, hatta 40'lı yılların sözleri. Açıkça ifade edersek, başka bir dünyanın sözleri. Bu görüşlere katılmıyorum, ama o zamanın şartlarında anlamaya çalışıyorum.
- Yani 'dönemin gerçekliği' diyorsunuz.
- Evet, 1920'ler ve 1930'ların dünyasına bakın. Tek parti yönetimleri, çok yerde kutsanıyor o dönemde. Almanya, İtalya, Sovyetler, Bulgaristan ve Romanya, Yunanistan, Portekiz, İspanya... Ama biz 2010'da bu fikirleri tartışırsak, bir anakronizm yapmış oluruz.
- Günümüzde kimse tek parti özleminde gözükmüyor, ama elitist bir tavırla seçmenler tercihlerinden dolayı 'göbeğini kaşıyan', 'cahil yığınlar' olarak adlandırılıyor.
- 1940'ların sonuna doğru da vardı buna benzeyen bir söylem. Halk Partisi 'İktidarı Hasolara-Memolara mı bırakacağız?' diyordu. Bu söylem, örneğini verdiğiniz göbeğini kaşıyan adamdan çok farklı bir söylem değil.
- Referanduma sayılı günler kaldı. Sizce 1980 Anayasası'nı yapanların temel motivasyonu neydi?
- 1960 sonrası iktidarın siyasetçilere bırakılamayacağı... Çünkü siyasetçilerin, devletin kuruluş felsefesinden sapabileceğine ilişkin ciddi bir kuşku belirdi bazı çevrelerde. Türkiye'nin seçkinleri arasında böyle bir fikir oluştu. 1960'tan bugüne hâlâ bunun kavgası yapılıyor.