Dr. Ömür Tekeli yanıtlıyor.
Kaç tür güneş lekesi var?
En sık rastlanan güneş lekeleri; Çiller(lentigo, efelid), Melazma (Gebelik Lekeleri), Yaşlılık lekeleri, Sivilce izleri, Cilt yaralarından sonra parfüm kullanımına bağlı, bitkilerle etkileşime bağlı oluşan lekelerdir. Çiller: Özellikle yüze yerleşen küçük kahverengi lekelerdir. Kışın azalırlar. Lentigolar: Güneş gören yerlerde oluşan çillerden daha büyük ve kışın gerilemeyen kahverengi lekelerdir. Karaciğer lekeleri de denmektedir. Açık renk derilerde, sarışınlarda ve orta yaş üstünde daha sık görülmektedir. Açık renkli lekeler(hipomelenoz): Kol ve bacakların alt kısımlarında görülürler. Birkaç milimetre çaplı, yuvarlak ve açık renk lekelerdir. Melazma (kloazma): Çeşitli nedenlerle ışık duyarlılığı(fotosensitivite) olan kişilerde yüzde oluşan yaygın koyu renkli lekelerdir. Işık duyarlılığı yapan nedenlerin en sık görülenleri gebelik, bazı ilaçlar(doğum kontrol hapları, sakinleştirici, idrar söktürücü, antibiyotik, ağrı kesicilerden bazıları), bazı besinler (havuç, kereviz, dereotu, limon, bergamut, baklagiller, incir)dir. Bitki lekeleri: Fitofotodermatit denilen, deri reaksiyonu nedeniyle bazı bitkilerin deriye temas ettiği yerde güneş görünce oluşan ekzama(dermatit) sonucunda kahverengi lekeler ortaya çıkmaktadır. Bu lekeler bitkinin deriye temas ettiği yerleri aynen gösterir. Bu lekelere en sık neden olan bitki ve meyveler incir ve çimendir. Parfüm lekesi: Parfüm, kolonya ve bazı kozmetiklerin deriye temas ettiği yerlerde güneş ışınları kahverengi lekelere neden olurlar.
Yeni oluşan lekelerin kalıcı olup olmadığını nasıl anlarız?
Bunu çoğu kez bir dermatolog bakarak anlayabilmektedir. Lekelerin koyuluğu, kaç senedir mevcut oldukları, çevresinde eşlik eden deri bulguları, aile hikayesi, deri tipi dermatolog için lekenin tipi ve ilk başvurulacak tedavisi hakkında oldukça önemlidir. Leke muayenesi sırasında standart olarak ihtiyaç duyulan bir alet söz konusu değildir. Lekenin tam adının konulabilmesi için biyopsi(parça) alınması en kesin sonucu verebilecek yöntem olmasına rağmen bu yaratacağı görsel sıkıntı nedeniyle nadiren başvurduğumuz bir yöntemdir. Lekenin kullanılan tedavilere verdiği cevaplara göre de lekenin derinliği ve izlenecek tedavi stratejileri konusunda daha net fikir sahibi olabilmekteyiz.
Güneş lekesi neden olur? Bazı kişilerde hiç görülmüyor, bazısında hep var bazı kişilerde ise belli bir yaştan sonra birden leke oluyor. Bu neden olur?
Son yıllarda en çok konuşulan lekelenmeye meyil gerçeği hayatınızın ilk 20 yılında ne kadar güneş hasarına maruz kaldığınızla, hangi yörede yaşadığınızla, ırkınızla, deri tipinizle, hayat boyu ne oranda güneşe duyarlandırıcıya maruz kaldığınızla açıklanmaktadır. Toplumda son zamanlarda bir takım uygulamalardan sonra örneğin yüzde sir ağda gibi basit uygulamalardan tutun biz doktorların uyguladığı kimyasal peeling ya da lazer uygulamalarından sonra lekelenme olaylarını sıklıkla duyar hale geldik. Bunun en önemli sebebi geçmişimizde ne kadar güneş hasarı aldığımızla ilgili.
Lekelere güneş koruyucu sürmek yeterli bir engel mi? başka neler yapabiliriz?
Bir dermatolog olarak kendimden örnek vermek isterim . 35 yaşımdayım ve son 10 yıldır tek bir gün bile aksatmayacak şekilde 50 faktörlük dermo kozmetik eczanelerde satılan çeşitli profesyonel markalarda güneşten koruyucu kullanıyorum. 3,5 saatte bir tazeliyorum. Akşamüstü saat 6 dan sonra denize giriyorum. Deniz kıyısında ayrıca şapka kullanıyor ve ağaç gölgesi tercih ediyorum. Kış aylarında kendime cildimi yenilemek ve genç tutmak için yıllardır kimyasal peeling ve lazerle cilt gençleştirme tedavileri uyguluyor çok agresif yöntemler kullanmıyorum. Buna rağmen bundan 3 yıl önce bir lekelenme problemi ile karşı karşıya kaldım. bunun üzerine güneşten koruyucu kullanmaya devam ettim, leke açıcı bir lazer ile ortalama 10 seansta lekelerimden 1 sene içinde kurtuldum ve şu ek önlemleri aldım; Bergamut içeren çay içmedim, cildimi keseleyerek korumasız bırakmadım, agresif olarak soyduran ilaçlar ve yöntemler kullanmadım, duyarlandırıcı olan çeşitli antibiyotik kullanımından kaçırdım, yüzüme alkollü hiç bir şey sürmedim ve yaz aylarında yüzümde oluşan ufak noktasal lekelenmeler için hiç vakit kaybetmeden tedavi aldım. Bu anlattıklarımın tüm leke hastaları için gerçekçi bir önlem paketi olacağı inancındayım. Elbette kişiye özel önlem ve tedbirler olacaktır.
Oluşmuş lekeler için peelingi kimler lazeri kimler uygulamalı? Bunların belli bir zamanı var mı?
Yaz aylarında dahi uygulanan leke lazerleri mevcut, hatta sıklıkla lekenin güneşle daha fazla derinlere yerleşmemesini sağlaması adına yazın bu lazer tedavilerine devam etmekteyim. Kendim için de hastalarım için de bunu uygulamaktayım. Kullandığım çok güvenli leke açıcı ilaç karışımları ve dermo kozmetik ürünler mevcut. Yazın ayrı kışın ayrı ürünlere hastalara göre değişen kombinasyonlarla reçete ediyorum ama klasik olarak lekeyle savaşma zamanı kış ayları ekim gibi başlanmasında fayda var. Leke uzun soluklu, azim gerektiren ve sabırla yenilebilen bir problem.
Aktarlarda ya da internette adı dolaşan bitkisel karışımlarla leke engellenebilir mi?
Aslında toplumu bir konuda bilinçlendirmeye ciddi anlamda ihtiyaç var. Öncelikle şunu söylemekte fayda var: belli önyargıların kırılması ile insanların çeşitli ticari zihniyetler tarafından daha zor kandırılabilir hale geleceğini düşünüyorum. İlaçlar zehir değildir. Eczanelerde satılan ilaçların pek çoğu bitkilerden elde edilmektedir. "doğal"," natürel "ve "bitkisel" kelimeleri insanların kulağına çok cazip gelmekte ve pazarlama stratejisi olarak sıklıkla kullanılan terimlerdir. Eczanede satılan bu ilaçlar bitkilerden özenle ayrıştırılmakta, dozları hesaplanmakta ve insan için yararlı olabilecek dozları için yıllarca testler yapılarak bizim için en güvenli olacak şekilde paketlenmektedirler. Örneğin ısırgan otunun içinden bizim için faydalı bir maddenin ayıklanarak yaraları iyileştirebilecek bir merhem olarak kullandırabilmekteyiz ancak asla cildinize sürmek istemezsiniz. Kısacası otları ezerek yada yağları kaba yöntemlerle çıkarılmış bir takım ürünleri aktarlardan alarak sürmeye çalıştığınızda bir bilinmezlik dünyasına yelken açarsınız.
Güneş dışında ciltte neler leke yapabilir bunlar da aynı şekilde mi tedavi edilir?
Parfümler, alkoller, bitki öz suları(örneğin incir sütü ) çok masum gözüken duyarlandırıcılardandır. Ya da tetrasiklin grubu antibiyotikler, doğum kontrol hapları ve epilepsi ilaçları sayılabilir. Bazı böbreküstü bezi hastalıklarında ve kalıtsal bozukluklarda da lekelenmeler karşımıza çıkıyor. Bu durumların tespiti için muayene sonrası çeşitli testler dahi zaman zaman ihtiyaç duyabiliyoruz ve hastanın lekesi için ilaç, lazer ve kombine tedavi önerilerinde bulunabiliyoruz.
Leke tedavisi hangi durumlarda lekeleri artırabilir? Böyle bir olasılık var mıdır?
Bu konuda deneyimli bir hekimle yola çıkmışsanız böyle bir şey başınıza gelmeyecektir. Ancak kendi deneyimlerimden biliyorum ki çoğu leke hastamda mevcut lekelerini tedavi ederken lazer yapılmayan başka bölgelerde yeni leke çıkışları görülebilmektedir. Bu kişinin lekeye meyilinden kaynaklanmaktadır. Ve yeni çıkan lekeler tedaviye çok kolay cevap vermektedir. Disiplinli bir güneşten koruyucu kullanımı ile ve duyarlandırıcı olarak saydığım ürünlerden kaçınarak yeni leke çıkışları sıklıkla sona erer.
Lekelerin tekrar süresi neye göre değişir, bunu yavaşlatmak beslenme düzenini değiştirmek ya da başka bir şekilde elimizde mi? Bu lekenin yerleşimine göre ve hastanın özelliklerine göre farlılık gösterir. Bu konuda sıklıkla önerdiğim saf c vitamini serum kullanımı lekenin çıkışını azaltmakta rengini açmakta ve güneşten koruyucuların etkinliğini arttırdığı için oldukça faydalı olmaktadır.
Lazer İle Cilt Lekelerinin Tedavisi
Q Switch MedLite Lazer adı verilen bu teknikle cildinize gönderilen lazer ışığı, sadece sorunlu bölge üzerinde çalışarak etrafındaki dokulara zarar vermeden lekelerinizi tedavi edebilir. Ayrıca aynı teknik ile çil ve dövme silme tedavisi de gerçekleştirilebilmektedir. Cilt tipi ve uygulanan yönteme göre sonuçlar değişmekle birlikte lekeler büyük oranda temizlenir. Aynı zamanda kollajen üretimini uyararak cildinizin gençleşmesine yardımcı olur. Cildin gerginliği artar, gözenekleri sıkılaşır, renk ve ton farkları azalır. Uygulama bitince oluşan kızarıklık ve hafif bir ödem 24–48 saat içinde kaybolur. Çok nadiren 1 hafta süren noktasal kırmızılıklar görülebilir ve bu noktasal kırmızılıkların varlığı daha etkin bir leke açma etkinliği olacağına işaret eder. İşlem sonrası dönemde güneşten korunmak gereklidir. İyileşme aşamasında ve tedaviyi takip eden birkaç ay boyunca cildinizi güneşten korumak için günde en az iki kere koruyucu krem kullanın. Koruyucunuz 30 SPF ve üzeri olmalı ve nemlendirici bir güneş koruyucusu uygulamalısınız. Güneş ışınlarından ek korunma için de geniş kenarlı şapkalar kullanmalısınız. Tedavi tamamlanınca çoğu pigmente lezyonlar geri gelmez. Bazı doğum lekeleri bazen birkaç ay veya bir yıl içinde geri döner. Bununla birlikte işlem yenilendiğinde bu lekeler de kaybolacaktır.
ÜNLÜLER VE GÜNEŞ LEKELERİ
Güneş lekesi her an olabilir: Çağla Şikel en başta geliyor. Hem buğday tenli hem güneşe çok çıkıyor. Bugüne kadar lekesinin olmayışı (en azından görünüşte) bundan sonra olmayacağı anlamına gelmez, bizce daha az güneşe çıkmalı. Eda Taşpınar: Sürekli bronz geziyor, cildini lekelere karşı mutlaka koruyordur, ama leke olmasa dahi uzun dönemde, bu şekilde güneşlenmeye devam ederse cilt kalitesi düşebilir, dikkatli olmalı. Hülya Avşar: Çil, lekeye de müsait bir cilt demektir. Hülya Hanim'ın cildi lekelenmeye çok müsait zaman zaman lekeleniyor da. Sonra bir şekilde hafifletiyor, yine lekeleniyor. Bu problemin sıkıcılığı da burada. Sürekli tekrarlanabiliyor ve sabırlı bir tedavi süreci istiyor. Cameron Diaz: Ten rengi olarak şanslı gruptan olmasına rağmen cildi lekeleniyor ve bu pek çok fotoğrafına yansımış durumda. Cildini ihmal ettiğini sanmıyoruz ama kullandığı kozmetikler, parfümler, ilaçlar, beslenme ve yaşam biçimi lekeye meyli olan cildinde sıkıntılar yaratabilir.