Connecticut eyaletindeki Sandy Hook İlkokulu'na giderek 26 insanın canına kıyan sonra da kendi hayatına son veren Adam Lanza'nın yaptığı katliam hâlâ hafızalarımızda tazeliğini koruyor. Dünya basınında Lanza'ya "Asperger bozukluğu" teşhisi konulduğu yer almıştı… Genellikle otizmle karıştırılan Asperger sendromunu sizin için araştırdık. Konunun uzmanı, İstanbul Üniversitesi Çapa Tıp Fakültesi Çocuk Ruh Sağlığı Ana Bilim Dalı'nda öğretim üyesi Prof. Dr. Nahit Motavallı Mukaddes ile Asperger bozukluğunu konuştuk.
Psikiyatrik hastalıklar içinde en çok genetik faktörlerin olduğu durumlardan biridir. Babadan oğula sıklıkla görülür. İki temel belirti grubu var. Birincisi, sosyal ve duygusal açıdan yaşıtlarından farklıdır. Bir kısmı yalnızlığı sever, bir kısmı farklı bir insan ilişkisi kurar ama daha çok kendi ilgi duyduğu konularda. Nevi şahsına münhasır dediğimiz özellikleri çocukluklarından itibaren taşırlar. İkinci belirti grubu ise, kendilerine has bir ilgi alanları olacaktır. Bu ilgi alanları bir şekilde bu bireylerin hayatını olumsuz etkileyecektir.
Bu çocuklarda zeka geriliği ya da konuşma gecikmesi gibi gelişimlerinde bir aksama yoktur. Hatta bir kısmı yetişkinler gibi konuşur. Ukala bir konuşma tarzları vardır. Yuvadaki öğretmenler, eğitmenler bu çocukları küçük profesörler olarak tanımlarlar. Hep kötü yönleri yoktur. İyi bir sözel becerileri vardır. Bazen bu ezbere dayalıdır. O yaşta yaşıtlarıyla oyun oynamamayı tercih ederler çünkü kendine has ilgi alanları vardır. Diğer çocuklar saklambaç, kovalamaca oynarken o daha çok arabaları dizer, plakalarıyla uğraşır, kategorize eder. Meteorolojiye ve haritalara ilgi duyarlar. Aşırı titizlikleri de olur. Örneğin ağzının kenarında bir şey olursa hemen temizleme isteği olması gibi.
Bir bireyin hayatını kötü etkiliyorsa ve kazanım getirmiyorsa bozukluk var deriz. Bir bireyi hem parlatan özelliklerdir ama bunun dozu kişinin yaşına uygun işlevlerini olumsuz etkiliyorsa bizim için kritik demektir. IQ'su 140 çıkıyorsa, karne kırık doluysa bu çocuk bu zekayı kullanamıyor diyeceğiz. Sadece asperger ise yani bozukluk değilse sakıncası yok. Çünkü bilim ve sanat dünyasını asperger eğilimleri besliyor. Bir insan bir konuda çok derinleşmezse, sürekli ortalama bir sosyallik tutturursa hiçbir konuda da toplum gelişmeyecektir.
Psikiyatride testle tanı konulmaz. Gözlem ve edinilen bilgilerle tanı konulur. O yüzden ailenin tanı koymasından yana değiliz. Çocuğu yaşıt ilişkisinde problem yaşıyor mu, bu çok önemli kriterdir. Çocuğun kendine has ilgi alanlarında bir aşırılık var mı, bu aşırılık çocuğun yaşına uygun görevleri yerine getirmesini engelliyor mu, sürekli topluluklardan kaçınıyor mu, bunlara dikkat edilmesi gerekiyor.
A-Sosyal etkileşim de kalitatif yetersizlik:
1) Sözel olmayan davranışlar, göz kontaktı, beden dili, yüz ifadesinde problem.
2) Yaşa uygun, arkadaş ilişkisi geliştirememe.
3) İlgi alanlarını spontane olarak paylaşamama.
4) Karşılıklı etkileşimde yetersizlik.
B-Kısıtlı-tekrarlayıcı ilgi alanı ve davranışlar:
1) Bir veya daha fazla sayıda ilgi alanı ile aşırı meşgul olma, ki odaklanma biçimi ve düzeyi anormaldir.
2) Özel, işlevsel olmayan rutin ve ya ritüellere sıkı bağlı olma.
4) Objelerin bir parçası ile meşgul olma.
KÜBRA ÇOL