Ortadoğu'daki ilk uluslararası bilimsel araştırma kurumu olan SESAME, teknolojik tabirle bir "sinkrotron ışın kaynağı". Kısaca; insan hücreleri, virüsler, hatta atomlar üzerinde deneyler yapılmasını sağlayan bir cihaz.
UNESCO şemsiyesi altında Ürdün'ün başkenti Amman'da oluşturulan SESAME'ye katkıda bulunan Ortadoğu'nun "kavgalı" ülkeleri, söz konusu bilim olduğunda ortak paydada buluşuyor.
İran'ın gizlice nükleer silah geliştirdiği iddiaları, Ortadoğu'nun en geniş kapsamlı bilimsel projesi
SESAME'de İsrail'i temsil eden bilim adamının umurunda değil. Veya Amerikalı bilim adamı, yanında oturan İranlı meslektaşının bilgisinden yararlanmak için kulaklarını dört açarak dinliyor.
İranlı bilim adamıysa elini Amerikalı meslektaşının sırtına atarak çalışmaktan çekinmiyor. 2004'te Amman'da resmi bir kimlik kazanarak çok uluslu ve kültürlü bir kurum haline gelen SESAME'nin Bilimsel ve Işın Hatları Danışma Kurulu Başkanı, Sabancı Üniversitesi Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi'nden Prof. Dr. Zehra Sayers, dünyanın en sorunlu bölgesindeki bu barışçıl bilimsel kuruluşu anlatıyor:
*Proje tam olarak neyi amaçlıyor?
Projenin amaçları, Ortadoğu'da dünya düzeyinde bir araştırma laboratuvarı oluşturmak. Bu laboratuvar çerçevesinde oluşturulan projeler ve altyapı olanaklarıyla hem beyin göçünü geriye döndürmeyi sağlamak, hem de yerel ekonomiye katkıda bulunmak..
*SESAME'de kaç Türk var?
Şu anda projede aktif rol oynayan üç Türk var. Bunlardan birisi benim. Diğerleri de projeye başından beri katkıda bulunan ABD Chicago Argonne National Laboratory'de çalışan Prof. Dr. Ercan Alp ve Hacettepe Üniversitesi Fizik Mühendisliği'nden Doç. Dr. Engin Özdaş.
*Yılda kaç kez toplanıyorsunuz?
Toplantılarda neler konuşuluyor? İdari düzeyde her yıl iki kez konsey toplantısı oluyor. Bu toplantılarda projedeki gelişmeler, finansal program ve ülkelerden beklentiler ülke temsilcilerine aktarılıyor ve onların görüşleri alınıyor. Bilimsel düzeyde ise yılda bir kez SESAME potansiyel kullanıcıları toplantısı ve her yıl en az bir kere sinkrotron ısınımı uygulama alanlarına yönelik bir toplantı oluyor. Dünyanın çeşitli ülkelerinden 100-200 arasında bilim insanı katılıyor.
TIPTAN ARKEOLOJİYE PEK ÇOK ALANDA KULLANILIYOR
SESAME hızlandırıcıya dayalı bir ışınım kaynağı. Cihaz, bir kaynaktan alınan elektronları, sinkrotron ışınımı (SI) altındaki dalga boylarına çeviriyor. SI, tıptan arkeolojiye, çevre kirliliğinden malzeme bilimine kadar yaygın bir şekilde kullanılıyor. Örneğin biyolojik moleküller, güneş enerjisi depolanmasında kullanılan polimerler, otomobillerde kullanılan katalizatörlerin yapılarını atomik düzeyde inceleyerek ilaç veya daha etkin malzemeler geliştirmek mümkün.