Mustafa Kemal Atatürk'ün sinemaya önem verdiği, sinemalarda halkla film izlediği, hatta Bir Millet Uyanır filmi için kamera önüne geçtiği bilinir. Ama onun sinemayla ilişkisi bugüne kadar pek de etraflıca ele alınmadı. Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan Ali Özuyar'ın Gazi'nin Sineması kitabı işte bunu yapıyor. Bir sinemasever olarak Atatürk'ün portresini ortaya koyuyor.
Hangi filmleri izledi, ne tür yapımlardan hoşlanırdı, ne sıklıkla sinemaya giderdi gibi sorulara tek tek cevap veriyor.
Gazi'nin sinemaya düşkünlüğünü ortaya koyan en önemli gösterge 1923'te Çankaya Köşkü'nün bir odasını sinema salonuna dönüştürmesi. Burada sıklıkla filmler izlediğini ise Atatürk'ün Nöbet Defteri'nden öğreniyoruz. Mesela Çankaya Köşkü'nde, 1933'ün mart ve nisan ayında toplam 16 film izlemiş.
Öte yandan Gazi, fırsat buldukça Ankara, İstanbul ve İzmir'de sinemalara gidip halkla film izlemeyi de seviyor. Ankara'da Yeni Sinema, İstanbul'da Elhamra, Opera ve Glorya ve İzmir'de ise Elhamra sinemalarına gidiyor Atatürk. Tür olarak komedi, romantik komedi ve müzikal dramlardan hoşlanıyor. En sevdiği sinemacılar arasındaysa Charlie Chaplin öne çıkıyor.
HİÇ BU KADAR GÜLMEMİŞTİM
Cemil Filmer'in anılarından Chaplin'in Şarlo İdam Mahkumu filmine çok güldüğünü öğreniyoruz. Nasıl mı, anlatalım. 27 Temmuz 1923'te Gazi İzmir'e gittiğinde Ankara Sineması'nda Şarlo İdam Mahkumu'nu izler. Onu sinemaya davet eden Cemil Filmer'e "Cemil hayatımda hiç bu kadar güldüğümü hatırlamıyorum. Şunu bir daha seyretsek olmaz mı" diye sorar. Film bir kez daha gösterilir. Atatürk yine ilk defa izliyormuş gibi güler filme.
Bir başka sevdiği Chaplin filmi ise Şehir Işıkları. Atatürk bu filmi 18 Mayıs 1931'de Ankara'daki Yeni Sinema'da izliyor. Büyük bir keyifle filmi izledikten sonra Chaplin nezdinde sinemacılar için "Bunlar dünyanın büyük adamları. İnsanlığın ilerlemesine yardımcı oluyorlar" diyor.
Erik Charell'in yönettiği Kongre Eğleniyor, Ludwig Berger ile Ernst Lubitsch'in yönettiği Serseri Kral, Muhsin Ertuğrul'un yönettiği İstanbul Sokaklarında Gazi'nin keyifle izlediği filmler arasında.
Fakat iki film var ki onları da seviyor ama hüzünleniyor da. İlki şu meşhur Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok filmi. Savaşın getirdiği felaketleri en iyi şekilde anlattığını söylemiş. İkinci film ise İngiliz yapımı olmasına rağmen İngiltere propagandası yapmayan ve Türklerin de kahramanlığını gösteren Çanakkale/ Tell England. Mustafa Kemal, bu filmi, 22 Ocak 1932'de Opera Sineması'nda izledikten sonra hüzünlenmiş.
BU FİLMLER NEREDE?
Bir süre önce bu köşeden Muhsin Ertuğrul'un Bir Millet Uyanıyor 'u için kamera karşısına geçtiğini yazmıştım. Meğer o görüntüler filmde kullanılmış. Ama filmin günümüze ulaşan versiyonunda bu görüntüler yok. Bu görüntüler neden filmden çıkarıldı ve şimdi nerede bilinmiyor?
Atatürk'ün çok önem verdiği Kurtuluş Savaşı mücadelesinin belgeseli olarak nitelendirilen İstiklal filminin akıbeti de bilinmiyordu. Kitaptan öğrendiğimiz kadarıyla bu 144 dakikalık film 1959'da İstanbul'da gösterilmiş. Sonra bu film de kayboluyor. Acaba nerede?
MUSTAFA KEMAL'İN İZLEDİĞİ FİLMLER LİSTESİ
Şarlo İdam Mahkumu
Batı Cephesinden Yeni Bir Şey Yok/All Quiet on the Western Front
Serseri Kral/The Vagabond King
Paris Şarkıcısı/ Innocents of Paris
Haydut Şarkısı/The Rogue Song
Aşk Resmigeçidi/The Love Parade
Şehir Işıkları/City Lights
Küçük Daktilo/Dactlylo
Atlantik/Atlantic
Deli Şarkıcı/The Singing Fool
Neşeler Diyarı/Das Land des Lachelns
İstanbul Sokaklarında
Onu Şarkı ile Söyle/ Say It with Songs
Çanakkale/Tell England
Kongre Eğleniyor/Der Kongress tanzt
Demir Kapı/Big House
Bir Çiçek İki Böcek/ Das schöne Abenteuer
Gündüz Benim Gece Senin/Ich bei Tag und du bei Nacht
Zlatye Gori
Vstrechnyi
Dniyeperstrai
Gece Bülbülü/Le Prince de minuit
Üç Ahbap Çavuş/The Cocoanuts
İstanbul Senfonisi
