Binlerce yıllık aşık geleneği var bu toprakların... Hayattan, ilimden, irfandan süzülen, gelenekten beslenen sözleri satına katık edip milyonlara aktardı dilden dile aşıklar. Bu geleneğin içinde bir de 'atışma' kültürü var. İki aşığın herhangi bir konu üzerine karşılıklı olarak söz söylemesi, bir tür 'iyi huylu, uysal' söz müsabakası yani... Doğaçlama... Saygıyla, sevgiyle yapılan. Kimsenin, kimsenin üstüne çıkmaya çalışmadığı ama yer yer mizahın da işin içinde olduğu.
İşte bugünlerde sosyal medyada bir atışma fırtınası esiyor. Ardahanlı 66 yaşındaki ünlü aşık Orhan Üstündağ ve pop müzisyeni oğlu, gitarist İsrafil Üstündağ arasında bu atışma... Baba oğulun evlilik, müzik, aşk, para ve günümüzün pek çok önemli konusuna gelenekle modern arasından süzülen yorumlarla yaptığı başka türlü bir aşık atışması bunlar. Baba oğlunu geleneğe çağırıyor, oğul bugünün dünyasını, değerlerin nasıl değiştiğini anlatıyor. Bu simgesel anlatımların sözleri aşık Orhan Üstündağ'dan çıkıyor... İsrafil de babasının yazdığı sözlerde kendine düşen kısımları gençlerin daha rahat anlayabileceği şekilde düzenliyor. Baba bağlamasıyla, oğul gitarıyla atışıyor.
Baba diyor ki mesela, "Geleneği töremizi/Elinden bırakma Oğul/Sonra hor görürler bizi/ Kültüründen çıkma oğul"... Oğul cevap veriyor: "Biz genciz uyduk modaya/kusuruma bakma baba/Olur olmaz her sedaya/ Sen kafani takma baba".
DOĞAÇLAMA ZOR İŞ
Aşık Orhan Üstündağ Ardahan'da doğup büyümüş. Aşıklığa 17 yaşında orada başlamış. Çiftçi bir ailenin çocuğu. O da uzun süre çiftçilik yapmış. "Ama ozanlığa, aşıklığa başladığımdan beri ekmeğimi bağlamamdan çıkardım" diyor. Dört çocuğu var. İsrafil onlardan biri. O da 30'larının başında. İstanbul'da, Bağcılar'da oturuyorlar. İsrafil'in kendi pop grubu var. Bir albüm ve altı single yapmışlar. Çeşitli mekanlarda sahne alıp, farklı dillerde pop ve rock şarkıları söylüyor. Kendi besteleri de var. Ama bu atışma fikri pandeminin başlarında İsrafil'in aklına gelmiş. "TRT'de bir atışma programı izliyorduk. Aşıklar atışıyordu. 'Baba biz de seninle atışalım mı? Sosyal medyaya koyarız videoları' dedim. 'Sen benimle aşık atamazsın oğlum' dedi şakayla. Tabii ki atamayacağımı biliyorum. Babam yılların aşığı. Kendi albümleri var. Şiir kitapları var. O anda, doğaçlama söz söyleme sanatında mahir. Sözleri babam yazmaya başladı. İşin ilginci benim adıma da düşünüp yazdı. Ben küçük düzeltmeler yaptım kendi bölümlerimde gençler daha rahat anlasın diye. Videoları yayınlamaya başladık ve çok beğenildi. Milyonlarca kişi izledi bugüne kadar. Televizyonların haber bültenlerine çağırdılar. Belediyeler, okullar konserlere çağırdı. Ama asıl hedefimiz yüzlerce yıllık aşıklık ve atışma kültürünü genç kuşaklara tanıtmak ve anlatmaktı... Bu yolda uğraşıyoruz ve daha yolumuz uzun."
ONUN KIYMETİNİ BİLİYORUM
Orhan Üstündağ, "Ben her türlü müziği severim. Hepsi bir bahçenin farklı farklı meyveleri ama bizim öz müziğimiz, aşık geleneğimiz bir başka. Aşkı, hayatı, insanı, insan olmayı anlatır. Amacımız oğlumla birlikte bu kültürü tanıtmak. Belki bizi dinleyen gençler aşıklık nedir, atışma nedir diye meraka düşer. Gider bu işlerin köklerine iner araştırır, öğrenir" diyor.
İsrafil, aşıklık kültürünün içine doğduğundan önceleri, aslında yakın döneme kadar halk müziğiyle ilgilenmemiş. 13 yaşında gitara meraklanmış ve sekiz yıl boyunca klasik gitar dersi almış. "İnsan bazen yanındaki değerin farkına varmıyor" diyor ve ekliyor: "İnanın ben de babamla bu atışma projesine başladıktan sonra bu geleneği daha çok incelemeye başladım. Benim henüz doğaçlama söyleyebilme yeteneğim yok. Babamdan aldığım söz yazma yeteneğim var, kendi şarkılarımı yazıyorum. Ama aşıklık ve atışma başka konular. Projeye başlayınca ilgilenmeye başladım bu konularla ve şimdi bir yandan da bağlama dersleri alıyorum. Eski aşıkların müziğini ve hayatlarını inceliyorum. Babamın kıymetinin her zaman farkındaydım ama şimdi daha derin bir gözle bakıyorum..."
ÜSTÜNDAĞLAR SABAH CUMARTESİ İÇİN ATIŞTILAR
- Geleneği töremizi
- Elinden bırakma oğul
- Sonra hor görürler bizi
- Kültüründen çıkma oğul
- Biz genciz uyduk modaya
- Kusuruma bakma baba
- Olur olmaz her sedaya
- Sen kafanı takma baba
- Meydanlarda öter sazım
- Ham tezgahta yoktur bezim
- Poptan rap'ten anlamazım
- Beni fazla sıkma oğul
- Seller gibi boşa aktın
- Söyle bize ne bıraktın
- Sen kendini ateşte yaktın
- Bari beni yakma baba
- Bahçe kurdum bar eyledim
-
Elma, ayva, nar eyledim
- Okuttum asker eyledim
- Bu gönlümü yıkma Oğul
- Gitarım her telden çalar
- Sesi bana çok hoş gelir
- Taş yerinde ağır olur
- Üzerime kalkma baba
- Dinle sen baban sözünü
- Bırakma atan izini
- Hans'ın Michael'ın sazını
- Evimize sokma oğul
- Biz bir yolcu dünya handır
- Sanat bize şöhret şandır
- Hans da Michael de insandır
- Kimseye hor bakma baba
- Üstündağ'ım duygumuz var
- Bazen olur kaygımız var
- Her insana saygımız var
- Sen yolundan çıkma oğul
