Hollanda'nın idari başkenti Lahey'deki Barış Sarayı'nda faaliyetlerini yürüten Uluslararası Adalet Divanında (UAD), İsrail'in, işgal ettiği Filistin topraklarındaki uygulamalarının hukuki sonuçlarının ele alınacağı duruşmalar başladı.
Filistin heyetine Dışişleri Bakanı Riyad el-Maliki başkanlık ederken, heyette Filistin'in Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi Riyad Mansur da yer aldı.
Maliki, duruşmanın başında yaptığı konuşmasında, İsrail'in Gazze'deki saldırıları nedeniyle bölgedeki insani krize işaret ederek, "Gazze'de yarısı çocuk 2,3 milyon Filistinli kuşatılmış ve bombalanmış, öldürülmüş, sakat, aç bırakılmış ve yerinden edilmişken karşınızda duruyorum." ifadesini kullandı.
Doğu Kudüs dahil Batı Şeria'da yaşayan 3,5 milyondan fazla Filistinlinin, topraklarının sömürgeleştirilmesine ve bunu mümkün kılan ırkçı şiddete maruz kaldığına dikkati çeken Maliki, "Filistin'de, hayatınızın tamamını mülteci olarak geçirebilir, onurunuzdan ve yaşamınızdan mahrum bırakılabilirsiniz." dedi.
Maliki, Filistin'in halkı bulunmayan bir toprak olmadığının altını çizerek, "Bu topraklarda siyasi, kültürel, sosyal ve dini yaşam vardı." diye konuştu.
Filistin'de İsrail işgali öncesindeki yaşamdan fotoğraflar da paylaşan Maliki, halihazırda Filistin halkını bekleyen seçeneklerin etnik temizlik, apartheid ya da soykırım olduğunu söyledi.
BM tüzüğünde, tüm halkların kendi kaderini tayin hakkının güvence altına alındığını, dünyanın sömürgecilikten ve ırk ayrımcılığından kurtarılmasının taahhüt edildiğini hatırlatan Maliki, "Ancak Filistinliler on yıllardır bu haktan mahrum bırakılıyor." dedi.
Bakan Maliki, "Gazze'de devam eden soykırım, on yıllardır süren cezasızlık ve eylemsizliğin bir sonucudur. İsrail'in cezasızlığına son vermek ahlaki, siyasi ve hukuki bir zorunluluktur." değerlendirmesinde bulundu.
"BU ADALETSİZLİKLERİN VE AŞAĞILAMALARIN HİÇBİR HAKLI GEREKÇESİ OLAMAZ"
Konuşmasında, UAD'ye Filistin'e ilişkin beş harita sunan Maliki, bunlardan ilkinde, Filistinlilerin kendi kaderlerini tayin etme hakkına sahip olmaları gerektiğini vurguladığı tarihi Filistin haritası yer aldı.
İkinci haritada, Filistinlilerin iradesini yok sayan 1947 BM haritasını gösteren Maliki, üçüncü haritada tarihi Filistin topraklarının dörtte üçünün 1948-1967 yılları arasında İsrail'e katıldığını gösteren haritayı sundu.
Maliki, 2020 tarihli dördüncü haritada da Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ün yasa dışı Yahudi yerleşimciler tarafından işgalinin, Filistin topraklarının ilhakının sürdüğü tabloyu gözler önüne serdi.
Filistinli Bakan, "İsrail işgalinin ilk gününden itibaren, işgalini geri dönülmez kılmak amacıyla toprakları sömürgeleştirmeye ve ilhak etmeye başladı." ifadesini kullandı.
Beşinci haritada ise İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu tarafından BM Genel Kurulunda sunulan ve "yeni Orta Doğu" olarak tanımlanan haritayı gösteren Maliki, şu ifadeleri kullandı:
"Bu haritada Filistin diye bir şey yok, sadece Ürdün Nehri'nden Akdeniz'e kadar olan tüm toprakları kapsayan İsrail var. Bu size Filistin'in uzun süreli ve kesintisiz işgalinin neyi amaçladığını göstermektedir, Filistin'in tamamen ortadan kalkması ve Filistin halkının yok edilmesi. Bu adaletsizliklerin ve aşağılamaların hiçbir haklı gerekçesi olamaz, bunların devam etmesine izin vermek kabul edilemez ve affedilemez."
UAD'DE İSRAİL'İN FİLİSTİN'İ İŞGALİNİN HUKUKİ SONUÇLARINA İLİŞKİN DURUŞMALAR BAŞLADI
Duruşmalar kapsamında, aralarında Türkiye'nin de yer aldığı 52 devletin yanı sıra Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Afrika Birliği, 19-26 Şubat tarihlerinde, İsrail'in Doğu Kudüs dahil işgali altındaki Filistin topraklarındaki uygulamalarının hukuki neticelerine ilişkin beyanlarda bulunacak.
Başta İsrail olmak üzere, işgalin devletler ve BM açısından sonuçlarının da ele alınacağı 6 gün sürecek duruşmalarda her bir devlet ve kuruluş otuzar dakika sunum yapacak.
Filistin tarafının sunumuyla başlayan duruşmalarda, Türkiye'nin Dışişleri Bakanlığı tarafından gerçekleştirilecek sunumu, son gün olan 26 Şubat'ta TSİ 12.00'de gerçekleştirilecek.
Hollanda'nın idari başkenti Lahey'deki Barış Sarayı'nda faaliyetlerini yürüten UAD'de halka açık yapılacak duruşmalar canlı yayınlanıyor.
Sözlü sunumlarda sadece Filistin'e 3 saat süre tanınıyor.
Sözlü beyanda bulunacak devletler arasında ABD, Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya, İran, Kanada, Mısır, Güney Afrika, Japonya, İspanya, Suudi Arabistan, Malezya, Pakistan, Hollanda'nın yanı sıra AB, Orta Doğu ve Asya-Pasifik bölgesinden çok sayıda ülke bulunuyor.
Divan önünde danışma görüşünde ilk defa bu kadar çok sayıda devletin yazılı ve sözlü beyanda bulunduğu görülürken, yazılı beyanda bulunan İsrail'in sözlü duruşmalarda yer almaması dikkati çekiyor.
Aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 57 ülke ve uluslararası kurum, danışma görüşü verilecek sorular hakkındaki kendi tutumlarını içeren yazılı beyanlarını UAD'ye sunmuştu.
BM GENEL KURULU, ULUSLARARASI ADALET DİVANINDAN GÖRÜŞ İSTEMİŞTİ
BM Genel Kurulu 30 Aralık 2022 tarihli kararında UAD'den, Divan Statüsü'nün 65. maddesine dayanarak 1967'deki savaştan bu yana İsrail'in Filistin'deki işgalinin hukuki neticelerine ilişkin iki soru yöneltti.
BM Genel Kurulunun Divandan talep ettiği sorular şu şekilde:
"1- İsrail'in, Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkını sürekli olarak ihlal etmesinin, işgali sürdürmesinin, 1967'den bu yana Filistin topraklarındaki yerleşim ve ilhak faaliyetlerinin, Kudüs'ün demografik yapısını, karakterini ve statüsünü değiştirmeye yönelik faaliyetlerinin ve ilgili ayrımcı mevzuat ve tedbirleri kabul etmesinin hukuki sonuçları nelerdir?
2- İsrail'in, ilk soruda belirtilen uygulamaları, işgalin hukuki statüsünü nasıl etkilemektedir ve bu durumun tüm devletler ve Birleşmiş Milletler için doğurduğu hukuki sonuçlar nelerdir?"
Danışma görüşü talebi 17 Ocak 2023'te BM Genel Sekreteri tarafından UAD'ye ulaştırılırken Divan, BM üyesi devletlere ve Filistin'e, danışma görüşü istenen sorular hakkında yazılı ve sözlü beyanda bulunma haklarına ilişkin bildirim yaptı.
DANIŞMA GÖRÜŞÜNÜN ETKİSİ NEDİR?
UAD'nin verdiği danışma görüşleri her ne kadar bağlayıcı olmasa da birçok devlet ve kuruluş tarafından dikkate alındığı ve verilen görüşe uygun hareket edildiği belirtiliyor.
Divan'ın, İsrail'in Filistin topraklarında inşa ettiği duvara dair 2004'te verdiği danışma görüşünde, duvarın hukuka aykırı olduğunu tespit etmesinin ardından birçok devlet ve şirketin, söz konusu duvarın inşasına katkı sunmaktan imtina etmesi, İsrail'e sattıkları inşaat malzemelerinin duvarın yapımında kullanılmaması şartı koyması dikkat çekiyor.
Yine UAD'nin 22 Temmuz 2010'da, uluslararası hukukta bir devletin tek taraflı olarak bağımsızlık ilan etmenin yasaklanmadığı yönünde verdiği danışma görüşünün ardından, Kosova'nın bağımsızlığının meşruiyeti arttı ve bağımsızlığını tanıyan devlet sayısı çoğaldı.
UAD'nin görüşünün, işgalin uluslararası hukuka aykırı olduğu yönünde olması durumunda, bunun İsrail ve diğer ülkeler açısından getirdiği sonuçları da tespit etmesiyle, İsrail üzerindeki baskının artması ve ona açıkça destek veren ülkelerin uluslararası toplum tarafından tutumlarını gözden geçirmeye zorlanmaları muhtemel.
