İltizam sistemi nedir sorusu, Osmanlı'da devleti güçlendirmek amacı bulunan vergi sistemlerini inceleyen bireylerin karşısına çıkan bir sorudur. İltizam sistemi, kapsamlı ve detaylı bir vergi toplama sistemi olduğundan Osmanlı Devleti'ne ekonomik ve idari anlamda pek çok faydası bulunmuştur. Bu yazımızda amacı kolay bir şekilde vergi toplamak olan iltizam sisteminin faydalarını, İltizam sistemi nedir ve iltizam sistemini kim kurdu sorularının yanıtlarını sizler için derledik.
İltizam Sistemi Nedir?
İltizam Sistemi, Osmanlı Devleti'nde uygulanmakta olan vergi sistemi olarak bilinmektedir. Bu sistem ile devlete ait olan gelirlerden bir kısmı ihale vasıtasıyla şahıslara belirli bir bedel karşılığında devredilerek toplanır. Özellikle devlete ait olan bazı gelirler 3 yıllık anlaşma ile verilmiş ve bu şekilde denetimler şahıslara devredilerek kolaylaştırılmıştır. Bu durum devlete denetleme kolaylığı sağladığı gibi aynı zamanda hem zaman hem de gelir anlamında kazanç da sağlamıştır. Vergiyi toplayan kişilere ise "mültezim" denilmektedir.
Osmanlı'da İltizam Sistemi Ne Zaman Kaldırıldı, Kim Kurdu?
Osmanlı Devleti'nde uzun yıllar kullanılan iltizam sistemi, II. Mahmut zamanına gelindiğinde kaldırılmıştır. Kaldırılmasının nedeni ise uzun yıllar kullanılan bu vergi sisteminin kontrol altında tutulamamasından kaynaklıdır. Ayrıca mültezimler vergi alacakları bölgedeki halktan daha fazla vergi talep etmiş ve vergiyi ödeyemeyen halk topraklarını bırakıp gitmek zorunda kalmıştır. Günümüzdeki vergi sisteminin de temellerini oluşturan iltizam sistemi, ilk uygulama koyulduğu zamanlarda ekonominin kalkınmasını sağlarken sonraki senelerde halkın omzunda yük olmaya başladı. Dolayısıyla uzun yılların ardından iltizam sistemi ortadan kaldırıldı.
16. yüzyılda ticaret yollarının değişmesi, uzun süren savaşlar sonucu Osmanlı Devleti ekonomik olarak zayıftı ve bu sebeple tımar sistemi kaldırıldı ve yerine iltizam sistemi getirildi. Fatih Sultan Mehmet döneminde yeni fetihler sonrasında toprakların genişlemesiyle merkezden uzak bölgelerde iltizam uygulanmaya koyulmuştur.
İltizam Sistemi Faydaları Neler?
İltizam sistemi kolay bir şekilde vergi toplamak ve ekonomiyi canlandırmak için Osmanlı Devleti'nde kurulan bir sistemdir. İltizam sisteminin faydaları şu şekildedir:
Osmanlı Devleti'nin halktan alması gereken vergiler daha hızlı bir şekilde toplanmıştır.
Devletin hazinesine giren yıllık gelir artmıştı.
Devlet'in vergi toplamak adına uğraşmasına gerek kalmamıştır.
Vergiler peşin bir şekilde alındığından hazineye nakit para daha çok girmiştir.
Vergi toplayan mültezimler bölgesel anlamda Osmanlı Devletine güç kazandırmıştır.
Vergi alınan bölgede halk toprakları daha sık işlemeye başlamıştır.
Osmanlı Devleti'nin ekonomisi canlanmıştır.
