Diyabet yani toplumda bilinen adıyla şeker hastalığı nedir, nasıl önlenir ve tedavi edilir? Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Demet Özgil Yetkin, bu sinsi hastalıkla ilgili hepimizin bilmesi ve dikkat etmesi gerekenleri anlattı…
Diyabet hastalığı nedir?
Yediğimiz besinlerin çoğu vücutta enerji için kullanılmak üzere şekere dönüştürülür. Bu şeker kan dolaşımında bulunur ve vücut enerji olarak onu kullanır. İnsülin, şekerin hücrelerin içine girmesini sağlayan hormondur ve pankreastan salgılanır. Hücreler şekeri yakıt olarak kullanır. Diyabet, pankreastan yeterli miktarda insülin hormonu salgılanamaması ya da üretilen insülinin etkili şekilde kullanılamaması durumunda oluşan ve yaşam boyu süren bir hastalık.
Belirtileri neler?
Diyabetli hastalarda sıklıkla aşırı susama ve ağız kuruluğu, çok su içme, çok idrara çıkma, kilo kaybı, aşırı iştah, bulanık görme, halsizlik, yorgunluk, sinirlilik, cilt enfeksiyonları ve iyileşmeyen yaralar görülür. Bu belirtilerin hepsinin aynı anda görülmesi gerekmez, bazen daha az belirtiyle daha sinsi seyreden şeker durumları da olabilir.
Kimler risk grubunda?
Diyabet herkeste olabilir ancak bazı kişiler daha fazla risk altındadır. Bunlar ailede diyabet öyküsü olanlar (ebeveyn veya çocuklarda), obezite sorunu, daimi fiziksel aktivite azlığı, öncesinde 'bozulmuş glikoz toleransı' tanısı olanlar, gebelik şekeri öyküsü olan veya 4 kilodan büyük çocuk doğuran kadınlar, hipertansiyonu olanlar ve polikistik over sendromu olanlar diye sıralanabilir.
İKİ ÇEŞİDİ VARDIR
Çeşitleri nelerdir?
Şeker hastalığının iki tipi vardır. Biri, Tip 1 diyabet. Bu hastalarda pankreastan insülin yapımı çok azalmış veya durmuştur. Bu durumda kanda insülin yoktur. Kan şekeri düzeyini dengelemek için dışarıdan insülin vermek zorunludur. Genellikle çocuklarda ve genç erişkinlerde, yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkar. Tip 2 diyabet hastalarındaysa pankreasta ileri yaşlara kadar normale yakın düzeyde insülin yapımı vardır. Ancak insülin yeterli etkiyi sağlayamaz. Şişmanlık ve yanlış beslenme insülinin istenen etkiyi göstermesini engeller, kan şekeri yükselir. Hastaların çoğunluğu 40 yaşın üzerinde ve şişmandır, diyabetli akrabaları vardır.
Gizli şeker (Pre-diyabet) nedir? Belirtileri neler?
Henüz diyabet gelişmeden önce oluşan, şekerin tokluk değerlerinde yükselmesiyle giden bir süreç. Uzun açlık periyotlarına tahammülsüzlük, tatlı veya basit karbonhidrat içeriği yüksek gıda tükettikten sonra uyku artışı, yorgunluk, sinirlilik gibi yakınmalar görülebilir.
SAĞLIKLI BİR HAYAT SÜRDÜRÜLEBİLİR
Nasıl tanı konur?
En sık kullanılan ölçüm açlık kan şekeridir. En az sekiz saatlik açlıktan sonra sabah bakılan kan şekerine açlık kan şekeri diyoruz. Farklı günlerde en az iki kez bakılan değerin 126 mg/dl üzerinde olması veya diyabet yakınmaları olan birinin herhangi bir zamanda bakılan kan şekeri değerinin 200 mg/dl üzerinde olması şeker hastalığı tanısı koydurur.
Bunun bir tedavisi var mı?
Bir tedavi yöntemi yok. Eğer doktor, diyetisyen ve diyabet hemşiresinden oluşan diyabet ekibinden iyi bir destek alınabilir ve önerilere uyulursa sağlıklı ve aktif bir hayat sürdürülebilir. Tedavide amaç kan şekerini normale yakın sınırlarda tutmaya çalışmak ve aşırı yükseklikleri ve düşüklükleri önlemek. Diyabet tedavisinin üç ana bileşeni var; beslenme tedavisi, egzersiz ve ilaç.
Bu hastalık genetik midir?
Özellikle Tip 2 diyabetli hastaların ailelerinde daha sık şeker hastalığına rastlanıyor olsa da hayat tarzı, kilo, beslenme şekli ve egzersiz azlığı, diyabet gelişimi açısından önemli risk faktörleri.
TAZE SEBZE-MEYVE TÜKETMEK ŞART
Diyabetten kurtulmak için ne yapılmalı?
Diyabette iyi bir tedavi ve tedaviye uyum çok iyi sonuçlar verir. Diyabet tanısı konulduktan sonra komplikasyonlarının gelişmesini önlemek önemli. Daha da önemlisi, riskli kişilerin saptanması ve yaşam tarzı değişiklikleriyle diyabetin gelişiminin önlenebilmesi.
Diyabet hastaları için beslenme önerileriniz neler?
Dengeli beslenme önemli. Rafine şeker içeren tüm gıdalardan özellikle kaçınılmalı. Diyabet hastalarının her öğünde dört ana besin grubundan (et-kurubaklagil, süt-yoğurt, sebze, ekmek) uygun miktarda tüketmesi önerilir. Öğünlerini aksatmamak, mevsimine uygun taze sebze-meyve tüketmek, katı yağ kullanmamak ve yeterli su içmek gerekli.
Diyabet neden önemlidir?
Diyabet, tedavi edilmediği takdirde uzun dönem yan etkileri çok sık görülür ve birçok soruna yol açar. Bugün gelişmiş ülkelerde en sık görme kaybı görülür. Ayrıca böbrek yetmezliği nedeniyle diyalize giren hastaların yarısı diyabetiktir. Trafik kazalarından sonra en çok el-ayak kaybı yine diyabet nedeniyle olur. Sağlıklı beslenme, hareketli yaşam tarzı ve ilaçların düzenli alınması, kan şekerlerinin istenen düzeyde tutulmasını sağlar. Bu da diyabete bağlı görülebilecek organ hasarlarını önemli ölçüde azaltır.
