Ülke ekonomilerinin her hangi bir krizle karşı karşıya kalmadıkları, yerel ve küresel boyutta ekonomilerin boğuşmaları gereken büyük kırılmaların söz konusu olmadığı dönemde, ekonomik aktivite ve tüketici davranışları normal seyrinde olduğundan, tüketici fiyatları endeksindeki değişim oranları doğal olarak üretici fiyatları endeksi, yani reel sektörün mal ve hizmet üretirken kullandığı girdilerin maliyetlerindeki artışlardan yüksek seyreder. Buna karşılık, 'Kovid-19' küresel virüs salgını gibi, Rusya-Ukrayna Savaşı gibi küresel ve bölgesel etkileri geniş çaplı olay ve krizlerde, mal ve hizmet üreten firmaların hammadde, ara mamul, enerji ve finansman gibi maliyetlerinde, başka açılardan insan kaynakları maliyetlerinde ciddi artışlar olur.
Böyle dönemlerde, doğal olarak üretim girdi maliyetlerinde ciddi artışlar olur. Nitekim, küresel pandeminin ilk birkaç ayında enerji fiyatları hızla gerileyince, ağustos 2020 itibariyle Almanya'nın ÜFE yıllık değişim oranı yüzde -1,2'ye, Fransa'nın yüzde -2,5'e, Birleşik Krallık'ın yüzde -2,94'e, İtalya'nın yüzde -3'e ve ABD'nin de yüzde -0,25'e gelmişti. Bir yıl sonra, 2021'in ağustos ayında, 'Kovid-19'un küresel ticaret, küresel lojistik ve tedarik zincirinde sebep olduğu aksamalar nedeniyle girdi maliyetlerinde ciddi artışlar olunca, Almanya'nın yıllık ÜFE değişim oranı yüzde 12'ye, Fransa'nınki yüzde 10,3'e, Birleşik Krallık'ınki yüzde 11,24'e, İtalya'nınki yüzde 11,6'ya ve ABD'nin ki de yüzde 8,65'e geldi.
Bir yıl içerisinde, G7 ülkeleri için radikal bir maliyet enflasyonu artışı anlamına geliyor bu tablo. Nitekim, mal ve hizmet üreten firmalar açısından söz konusu maliyet artışları ciddi tartışmaları ve bilhassa KOBİ'lere yönelik önemli destek arayışlarını da beraberinde getirdi. Tam, 'Kovid-19'un artık etkisini kaybedeceği ve dünya ekonomisinin, küresel ticaret ticaretin toparlanacağına dair ümitlerin yeşerdiği bir ortamda, Rusya-Ukrayna Savaşı patlak verdi ve söz konusu yeni küresel kriz hem enerji, hem de gıda fiyatlarını adeta kontrolden çıkardı. Enerji ve gıda arz güvenliği riski ile küresel tedarik zinciri zorlukları girdi maliyetleri üzerinde katlayıcı bir etkiye sebep oldu. Almanya'nın yıllık bazda ÜFE değişim oranı yüzde 45,8'e, Fransa'nınki yüzde 29,5'e, Birleşik Krallık'ınki yüzde 20,45'e, İtalya'nınki yüzde 40,1'e yükseldi.
ABD'de ise, yıllık bazda ÜFE değişim oranı en yüksek seviyeyi yüzde 11,66 ile geçtiğimiz nisan ayında gördü ve ağustosta aynı oran yüzde 8,72 düzeyinde idi. Şimdi, ABD'nin ÜFE'si yüzde 8,72 iken, TÜFE artış oranının yüzde 8,26 olması normal. Peki, Almanya'nın ÜFE ile TÜFE'si arasında 4,58 kat fark, Fransa'nın oranlarında 5 kat ve İtalya'nınkinde 4,5 kat fark mümkün mü, makul mü; ÜFE ile TÜFE arası bu derece farkın iktisadi ve matematiksel bir mantığı olabilir mi? Kesinlikle hayır. Çünkü, Avrupalı firmaların mali durumu bu derece ağır bir maliyet artışını sattıkları ürünün fiyatına yansıtmaktan imtina edemeyecekleri kadar son derece kötü. Her gün onlarca firmanın üretimine 3 veya 6 ay, hatta 1 yıl ara verme kararı açıklanıyor girdi maliyetleriyle baş edemedikleri için.
Avrupa'nın pek çok ülkesinde hayat pahalılığının ve tüketicilerin muhatap oldukları mal ve hizmet fiyatlarının son 1 yıl içerisinde en az yüzde 25 ile 50 arttığı bir ortamda, tüketiciler bu derece düşük açıklanan TÜFE artış oranlarına ciddi tepki gösteriyorlar. Herkes, Avrupa'nın önde gelen ülkelerinin ÜFE artış oranları ile TÜFE artış oranları arasındaki bu 'tuhaf tutarsızlığı', firmaların girdi maliyetlerindeki son 45-50 yılın en yüksek sıçramasının, tüketici enflasyonuna nasıl olup da yansımadığını tartışıyor. Bakalım, TÜFE ile ÜFE arasındaki tutarsızlık nereye varacak?
Bu köşe yazısını aşağıdaki linke tıklayarak sesli bir şekilde dinleyebilirsiniz
