2022'den 2023'e uzanan süreçte Türkiye, nüfusunun yüzde olarak ciddi bir oranına tekabül eden Emeklilikte Yaşa Takılanlar, kısa adıyla EYT'lilerle ilgili yasal düzenlemede son viraja girdi. Bu yazının diliyle söylersek 'Müstakbel Emekli'lerin ilk maaşlarını almalarına birkaç ay kaldı.
İstisnasız hemen herkesin ailesinde (çekirdek aile olmasa bile büyük ailede) kaba bir hesapla 1970-1980 doğumlu olan biri olduğunu varsayarsak (baba, anne, evlat veya kardeş olarak) her büyük ailede bir EYT'linin varlığından söz edebiliriz.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin'in bugünkü açıklaması, daha önce bu köşeye yansıyan 1,5 milyon kişinin artık müstakbel emekli olduğu kulis bilgisi ile örtüşüyor. Aralık ayının en geç ortalarında yasayla ilgili detayların kamuoyuyla paylaşılması bekleniyor.
EYT maaş hesabında 3 dönem dikkate alınacak. Dönemler şunlar: - 2000 yılı öncesi, - 2000 yılı - Ekim 2008 arası ve - Ekim 2008'den sonraki dönem… Bu 3 dönemdeki prim hesaplamaları yapıldıktan sonra birleştirilerek emeklinin maaşı netleştirilecek. Kısacası, emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık dönemindeki tüm kazançlar dikkate alınacak. EYT sonrası vatandaşların maaş hesabında ise şu 5 kriter dikkate alınacak:
- Çalıştıkları yıllar
- Aylık kazançları
- Çalışma süreleri
- Yaş beklerken ödenen fazla primler
- İşe ara verip vermemiş olmaları
YASA, 4 MİLYON KİŞİYE YARAYACAK
'EYT Yasası' sonrası, temelde diğer hak sahipleri gibi prim gün sayısı çok olanlar değil, SGK'ya bildirilen prime esas kazanç yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak. Bütün çalışma hayatı asgari ücret üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Dediğim gibi burada üç ayrı hesaplama yapıldığı için tüm kazançlar önem kazanıyor.
EYT yasası çıktığı anda yaklaşık 1,5 milyon kişinin emeklilik hakkı elde edeceği öngörüsü Bakan Vedat Bilgin tarafından bugün doğrulandı. Yeni öğrendiğimiz şey EYT'lilerin yüzde 87'sinin bizim gibi özel sektör çalışanları olduğu.
Yaş şartı dışında primini ve çalışma süresini tamamlanmayan yaklaşık 3 milyon kişinin olduğu da tahmin ediliyor. Bu kişiler gerekli şartları tamamladığında kademe kademe emekli olacak. Peyderpey... Şu nüans önemli: 8 Eylül 1999 öncesine dönüldüğünde bile yine en az 5 bin gün prim gerekecek.
EYT NESLİ, SABIR VE TECRÜBEYİ ÖĞRENDİ
EYT meselesinin bir de psikolojik ve toplumsal boyutu var. EYT'liler,
hayatta bazen sabretmenin, önemli olduğunu gördü. Sabır, hiç hak arayışı olmaksızın her şeyi zamana bırakmak değildir elbette. Ama elinden geleni yaptıktan sonra tevekkül sabrı gerekli ve önemlidir.
EYT'lilerin ikinci öğrendiği şey kanımca adalet arayışı. Meşru yollardan adalet arayışının hakkın elde edilmesinde önemli olduğunu gördük. EYT nesli, devletle ters düşmeyi de sevmeyen bir kuşak. Daha üst kuşak, devletle didişti de ne oldu, 68'ler falan, bir hayrını görmedik. Sisteme, sistem içinden eleştiri getirmek daha doğru ve etkili.
EYT'liler ayrıca kuşak empatisini öğrendi. Alt ve üst kuşaklarla empatiyi… Tecrübenin önemini zaten biliyordu, daha güçlü biçimde idrak etti. Ve hepsinden önemlisi, emeklilikte çalışması gerektiğini öğrendi EYT nesli.
Kamuyu bilemem, ama özel sektörde Bakan Bilgin'in sözünü ettiği yüzde 87'inin en az yüzde 75'i çalışmaya devam eder.
Çünkü nihayetinde insanın; hayatının her döneminde sağlığı elverdiği ölçüde ailesine, milletine verimli olabilmesi, dünyadaki en anlamlı şeylerden biri, belki de birincisidir.
