Basra'da doğdu. Kaynaklardaki kısıtlı bilgilerden hayatının büyük bir kısmını Bağdat'ta geçirdiği, tahsilini bu şehirde tamamlayıp öğretim ve ilmî faaliyetlerini genellikle burada yürüttüğü anlaşılmaktadır. Klasik kaynaklarda, Basra Mu'tezile ekolünün meşhur âlimi Kādî Abdülcebbâr'ın önde gelen talebelerinden olduğu, hadis otoritelerince fazla tanınmayan Tâhir b. Lebüe'den de bir süre hadis okuduğu kaydedilir. Öğrendiği hadislerden sadece birini rivayet ettiği bilinen Ebü'l-Hüseyin, Zehebî ve İbn Hacer el-Askalânî gibi hadis otoriteleri tarafından rivayete ehil görülmemiştir.
Ebü'l-Hüseyin el-Basrî'nin biyografisini veren kaynaklarda rastlanmayan, ancak bazı yeni araştırmacıların, İbn Ebû Usaybia'nın aynı künye ve nisbe ile kaydettiği bir bilgine ait Şerhu's-Semâʿi't-tabîʿî adlı eserin ilk ve son sayfalarında bulunan bazı kayıtlara dayanarak verdikleri bilgiye göre Ebü'l-Hüseyin, İslâm dünyasında daha çok Aristo'dan yaptığı tercüme ve şerhlerle tanınan Yahyâ b. Adî'nin öğrencisi olmuş, ünlü hıristiyan filozofu İbnü's-Semh'ten de felsefe, matematik, astronomi ve kimya okumuştur. Özellikle kelâm ve usûl-i fıkıh sahasında temayüz ettiği kaydedilen Ebü'l-Hüseyin'in Basra Mu'tezilesi'nin önemli bir temsilcisi olduğu halde ilmî faaliyetlerini daha çok Bağdat'ta yürüttüğü, bu arada birçok talebe yetiştirip asırlar boyu faydalanılabilecek nitelikte eserler verdiği bilinmektedir. Her ne kadar onu "kādî" olarak niteleyenler varsa da herhangi bir resmî görev alıp almadığı konusunda kaynaklarda açık bilgi bulunmamaktadır. Ebü'l-Hüseyin el-Basrî 5 Rebîülâhir 436'da (30 Ekim 1044) Bağdat'ta vefat etti. Cenaze namazı dönemin Hanefî kadısı Hüseyin b. Ali es-Saymerî tarafından kıldırılarak bu şehirdeki Şûnîziyye Mezarlığı'na defnedildi.
Kaynak: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi