Tüm dünyada etkili olan corona virüsü ile ilgili son dakika gelişmeleri yaşanmaya devam ederken filtrasyon nedir, nasıl yapılır merak edilmeye başlandı. Bu terim ile ilgili detayları öğrenmek isteyenler arama motorlarında yoğun şekilde Filtrasyon nedir, nasıl yapılır? Şeklinde sorularla araştırmalar yapmaya devam ediyor. Peki, Filtrasyon nedir, nasıl yapılır? İşte tüm detaylar…
Filtreleme, içinden yalnızca sıvının geçebileceği bir ortam ekleyerek katıları sıvılardan (sıvılar veya gazlar) ayıran çeşitli mekanik, fiziksel veya biyolojik işlemlerden herhangi biridir. Geçen sıvının filtratı da denir. Fiziksel filtrelerde, büyük boy sıvıdaki katı maddeler, biyolojik filtrelerde partiküller tutulur, yutulur, metabolitler tutulur ve çıkarılır. Ancak, ayırma tamamlanmadı; Katılar bir miktar sıvı ile kirlenecek ve filtrat ince tanecikler içerecektir (gözenek büyüklüğüne, filtre kalınlığına ve biyolojik aktiviteye bağlı olarak).
Filtreleme hem doğada hem de mühendislik sistemlerinde gerçekleşir; biyolojik, jeolojik ve endüstriyel formlar var. Örneğin, hayvanlarda (insanlar dahil), böbrek fizyolojisi filtrelemesi kandaki atıkları uzaklaştırır ve su arıtma ve atık su arıtımı muamelesinde istenmeyen bileşenler yavaş kum filtrasyonunda olduğu gibi, filtre ortamında veya içinde yetiştirilen biyolojik bir filme absorpsiyon yoluyla uzaklaştırılır.
Uygulamalar
Filtrasyon, sıvının bir sıvı, bir gaz veya süperkritik akışkan olabileceği bir süspansiyon içindeki parçacıkları ve akışkanı ayırmak için kullanılır. Uygulamaya bağlı olarak, bileşenlerden biri veya her ikisi de izole edilebilir.
Filtrasyon, fiziksel bir işlem olarak, farklı kimyasal bileşimdeki malzemelerin ayrılması için kimyada çok önemlidir. Bir bileşeni çözen, diğerini çözmeyen bir çözücü seçilir. Karışımı seçilen çözücü içinde eriterek, bir bileşen çözeltiye girecek ve filtreden geçecek, diğeri korunacaktır. Bu, kimyagerlerin bileşikleri saflaştırmak için kullandıkları en önemli tekniklerden biridir.
Filtrasyon da önemlidir ve yaygın olarak kimya mühendisliğinin birim işlemlerinden biri olarak kullanılır. Yem akışını işlemek için kombine bir filtre ve biyolojik sindirim cihazı olan biyofiltrede olduğu gibi diğer ünite işlemleri ile aynı anda birleştirilebilir.
Filtreleme, ayırmanın tek bir delikli tabaka (bir elek) üzerinde gerçekleştiği elemeden farklıdır. Elekte, elek deliklerinden geçemeyecek kadar büyük olan parçacıklar tutulur (bkz. Partikül büyüklüğü dağılımı). Filtrasyonda, çok katmanlı bir kafes filtrenin kıvrımlı kanallarını takip edemeyen parçacıkları tutar. Büyük boy partiküller, filtrenin üstünde bir kek tabakası oluşturabilir ve ayrıca sıvı kafesinin filtreyi geçmesini (körleme) önleyerek filtre kafesini tıkayabilir. Ticari olarak, filtre terimi, ayırma kafesinin öyle ince olduğu membranlara uygulanır, bu ürünler elek olarak tanımlanabilse de, yüzey, parçacıkların ayrılmasının ana bölgesi olur.
Filtreleme, ayrılmaya neden olan parçacıkların fiziksel büyüklüğü değil, yüzey yükünün etkileri olduğu adsorpsiyondan farklıdır. Aktif kömür ve iyon değişim reçinesi içeren bazı adsorpsiyon cihazları, filtreleme onların asıl işlevi olmamasına rağmen ticari olarak filtreler olarak adlandırılır.
Filtrasyon, manyetik kirletici maddelerin sıvılardan mıknatıslarla (tipik olarak yağlama yağı, soğutma sıvıları ve fuel oil) çıkarılmasından farklıdır, çünkü filtre ortamı yoktur. 'Manyetik filtreler' adı verilen ticari cihazlar satılmaktadır, ancak ad, kullanım modlarını değil, kullanımlarını yansıtmaktadır.
Yöntemler
Sıcak Filtrasyon, Erlenmeyer şişesinde bulunan çözelti, şişenin kendisinde katı maddelerin yeniden kristalleşmesini önlemek için bir sıcak plaka üzerinde ısıtılır.
Birçok farklı filtrasyon yöntemi vardır; hepsi maddelerin ayrılmasını sağlamayı amaçlardır. Ayrılma, çıkarılacak madde veya nesneler ile filtre arasında bir çeşit etkileşim şekliyle sağlanır. Filtreden geçen madde bir sıvı, yani bir sıvı veya gaz olmalıdır. Filtreleme yöntemleri, hedeflenen malzemenin yerine, yani akışkan fazında çözünmüş veya katı halde asılı olup olmadığına bağlı olarak değişir.
Katıların sıcak bir çözeltiden ayrılması için Sıcak Filtreleme
Sıcak, soğuk ve vakumlu filtreleme gibi istenen sonuca bağlı olarak çeşitli filtreleme teknikleri vardır. İstenilen sonucu elde etmenin temel amaçlarından bazıları, bir karışımdan safsızlıkların çıkarılması veya bir karışımdan katıların izole edilmesidir.
Sıcak filtrasyon metodu esas olarak katıları sıcak bir çözeltiden ayırmak için kullanılır. Bu, filtre hunisinde ve çözeltiyle temas eden diğer aparatlarda kristal oluşumunu önlemek için yapılır. Sonuç olarak, kullanılan aparat ve çözelti, sıcaklıktaki hızlı düşüşü önlemek için sırayla huni içerisinde katıların kristalleşmesine yol açır ve filtrasyon işlemini engelleyecek şekilde ısıtılır. Huni içerisinde kristallerin oluşumunu önleyen ve etkin sıcak filtreleme işlemlerinden geçirilmesinin önlenmesinde en önemli önlemlerden biri, sapsız filtre hunisinin kullanılmasıdır. Filtre hunisinde sap bulunmamasından dolayı, çözelti ile filtre hunisinin sapı arasındaki temas yüzeyinde bir azalma meydana gelir, bu nedenle hunide katının tekrar kristalleşmesini önler, böylece filtrasyon işlemini olumsuz etkiler.
Soğuk filtrasyon yöntemi, buz banyosunun, oda sıcaklığında yavaş yavaş soğumaya bırakılmak yerine, kristalize edilecek çözeltiyi hızlı bir şekilde soğutmak için kullanılmasıdır. Bu teknik, çözeltiyi oda sıcaklığında soğutarak büyük kristallerin elde edilmesinin aksine çok küçük kristallerin oluşmasına neden olur.
Küçük kristalleri hızlıca kurutmak için küçük çözelti partileri için Vakum Filtrasyon tekniği en çok tercih edilen yöntemdir. Bu yöntem, bir Büchner hunisi, huniden daha küçük çaplı filtre kağıdı, Büchner şişesi ve vakum kaynağına bağlamak için kauçuk tüp gerektirir.
Filtre ortamı
Laboratuvarlarda iki ana tip filtre ortamı kullanılır: filtre kağıdının yardımı ile veya olmadan katı parçacıkları yakalayan katı bir elek (örneğin Büchner hunisi, Bant filtresi, Döner vakumlu tambur filtresi, Çapraz akışlı filtreler, Ekran filtresi) ve geçerken katı parçacıkları tutan (örneğin kum filtresi) bir granül malzeme yatağı olan bir katı filtre. Birinci tip katı partiküllerin, yani tortunun bozulmadan toplanmasını sağlar; ikinci tip buna izin vermiyor. Bununla birlikte, ikinci tip, parçacıkların sıkışabileceği daha büyük yüzey alanı nedeniyle tıkanmaya daha az eğilimlidir. Ayrıca, katı parçacıklar çok ince olduğunda, kirli elekleri temizlemek yerine kirli elekleri atmak genellikle daha ucuz ve kolaydır.
Filtre ortamı solvent veya deterjan ile durulama ile temizlenebilir. Alternatif olarak, yüzme havuzu su arıtma tesisleri gibi mühendislik uygulamalarında, geri yıkama ile temizlenebilirler. Kendi kendini temizleyen ekran filtreleri, sistem akışını kesmeden ekranı temizlemek için emme noktası geri yıkama özelliğini kullanır.
Filtreden akış elde etme[değiştir | kaynağı değiştir]
Sıvılar, basınçtaki bir farklılık nedeniyle bir filtreden akıyor; sıvı, yüksek basınç tarafından filtrenin düşük basınç tarafına akıyor ve bir miktar malzeme geride kalıyor. Bunu başarmanın en basit yöntemi yerçekimidir ve kahve makinesi örneğinde görülebilir. Laboratuvarda, filtrasyon işlemini daha hızlı yapmak için besleme tarafındaki (veya filtrat tarafındaki vakumlu) basınçlı hava formunda basınç uygulanabilir, ancak bu tıkanmaya veya ince parçacıkların geçişine neden olabilir.[8] Alternatif olarak, sıvı, filtreden geçirilmiş bir süzme süresi önemli olduğunda sanayide yaygın olarak kullanılan bir yöntem olan bir pompa tarafından uygulanan kuvvetle akabilir. Bu durumda, filtrenin dikey olarak monte edilmesi gerekmez.
Filtre yardımı
Filtrelemeye yardımcı olmak için bazı filtre yardımcıları kullanılabilir. Bunlar genellikle sıkıştırılamaz diyatomlu toprak (diatomit) veya birincil olarak silikadan oluşan kieselguhr'dur. Ayrıca ahşap selüloz ve daha ucuz ve daha güvenli perlit gibi diğer inert gözenekli katılar da kullanılır.
Bu filtre yardımcıları iki farklı şekilde kullanılabilir. Bulamaç süzülmeden önce ön kaplama olarak kullanılabilirler. Bu, jelatinimsi tip katı maddelerin filtre ortamını tıkamasını önleyecek ve ayrıca daha temiz bir süzüntü sağlayacaktır. Filtrasyondan önce bulamaca da eklenebilirler. Bu, porozitenin gözenekliliğini arttırır ve filtrasyon sırasında direncini azaltır. Döner bir filtrede, filtre yardımı bir ön kaplama olarak uygulanabilir; daha sonra, bu tabakanın ince dilimleri, filtre keki ile dilimlenir.[9]
Filtre yardımcılarının kullanımı genellikle çökeltinin filtreden kimyasal olarak ayrılabileceği durumlar ile sınırlıdır.
Alternatifler
Filtrasyon, karışımların ayrıştırılması için dökülmeden daha etkili bir yöntemdir, ancak çok daha fazla zaman alır. Çok az miktarda çözelti varsa, çözeltinin çoğu filtre ortamı tarafından ıslatılabilir.
Filtrelemeye bir alternatif santrifüjlemedir - katı ve sıvı taneciklerin karışımını filtrelemek yerine, karışım (genellikle) daha yoğun olan katıyı sık sık sert bir kek oluşturacak şekilde sertleştirmek için santrifüjlenir. Yukarıdaki sıvı daha sonra boşaltılabilir. Bu yöntem özellikle jelatinli ya da ince parçacıklar gibi iyi filtrelenmeyen katıların ayrılması için kullanışlıdır. Bu katılar sırasıyla filtreyi tıkayabilir veya geçirebilir.[10]
Örnekler
Akvaryum filtresi
Mikroorganizmaların varlığını kanıtlamak için yapılan bir deney, sırsız porselen ve filtrelenmemiş sudan geçen suyun karşılaştırılmasını içerir. Sızdırmaz kaplarda bırakıldığında, filtrelenmiş suyun kirlenmesi daha uzun sürer, bu da çok küçük maddelerin (bakteri gibi) süzülerek sıvılardan uzaklaştırılabileceğini gösterir.
Böbrekte, böbrek filtrasyonu, glomerulus içerisindeki kanın filtrasyonu, ardından vücudun homeostazı sürdürmesi için gerekli olan birçok maddenin seçici olarak yeniden emilmesidir.
