İnsanlar ilişkilerindeki olumsuz deneyimleri anlatırken gaslighting kelimesini kullanıyor ve uzmanlar uyarılarda bulunuyor, içerik üreticileri farkındalık yaratmaya çalışıyor. Eğer siz de bu tarz bir manipülasyona maruz kaldığınızı düşünüyorsanız abartmıyorsunuz. Gaslighting ne demek, sosyal medyada sıkça duyulan ilişkilerde gaslighting nedir, nasıl olur gibi konulardan önce eğer böyle bir durumdan şüpheleniyorsanız ya da bir yakınınız bu durumda olabilir diyorsanız konuya vakıf olmanız önem arz eder.
Gaslighting, bir kişiyi sistematik olarak kendi algılarından, anılarından ve hatta akıl sağlığından şüphe ettirecek şekilde manipüle etme davranışıdır. Bu terim, 1938 yılında sahnelenen ve daha sonra 1944'te filme uyarlanan Gas Light adlı tiyatro oyunundan türemiştir. Oyunda bir adam, karısının akıl sağlığını sorgulamasına neden olacak şekilde ışıkları kısıp sonra bunu inkâr eder. Kadın, zamanla gerçeklik algısını yitirmeye başlar.
Günümüzde ise bu terim, özellikle duygusal ve psikolojik istismar içeren ilişkilerde kullanılan manipülatif davranış kalıplarını tanımlamak için kullanılmaktadır.
Gaslighting, çoğunlukla yakın ilişkilerde görülür: romantik partnerler, aile bireyleri, arkadaşlar ya da iş ilişkileri içinde. Manipülatör kişi, karşısındaki bireyin kendine olan güvenini, karar verme yetisini ve gerçeklik algısını zayıflatmak amacıyla çeşitli stratejiler uygular. İşte en yaygın yöntemler:
1. İnkar Etme
"Ben öyle bir şey söylemedim." Manipülatör, geçmişte yaptığı ya da söylediği şeyleri inkar ederek karşı tarafın hafızasından şüphe etmesine neden olur.
2. Gerçekliği Çarpıtma
"Sen her zaman çok hassassın."
"Bunu uyduruyorsun." Duyguları küçümseyerek ya da gerçek olayları farklı şekilde anlatarak, kişinin duygusal tepkilerini geçersiz kılar.
3. Suçu Karşı Tarafa Atma
Gaslighting yapan kişi, hata yaptığında bile suçu sürekli karşısındaki kişiye yıkar. "Sen yüzünden böyle oldu" gibi cümlelerle kişinin öz güvenini kırar.
4. Yalıtma ve İzolasyon
Gaslighting'in bir parçası da mağdur kişiyi sosyal çevresinden uzaklaştırmaktır. Böylece yalnız kalan kişi manipülatörün söylediklerine daha çok inanır hale gelir.
Günümüz dünyasında ilişkiler sadece yüz yüze değil, dijital ortamda da sürüyor. Bu da gaslighting davranışlarının sosyal medya ve mesajlaşma uygulamaları üzerinden de gerçekleşmesini mümkün kılıyor. İşte bazı örnekler:
– Mesajları Silip "Sen Yazmadın" Demek
Kişi bir mesajı gönderip sonra silerek, karşısındakine "Sen yanlış hatırlıyorsun" diyebilir.
– Hikaye ve Gönderileri Gizlemek
Belli kişilere özel içerikler paylaşmak ya da partnerinden bazı şeyleri gizleyerek, sonra da "Sen çok kuruntu yapıyorsun" demek.
– "Stalk Yapma!" Diyerek Suçlama
Partnerinin sosyal medyadaki davranışlarını sorgulamasına öfkelenip onu kıskançlıkla suçlamak ama aynı zamanda gizlice başkalarıyla iletişim kurmak.
– Toplum Önünde Farklı, Özelde Farklı Davranmak
Kamuya açık alanda sevgi dolu, ilgili görünmek ama özelde ilgisiz ve kırıcı olmak. Bu durum, mağdurun "Acaba ben mi abartıyorum?" diye düşünmesine yol açar.
