Cemaatle ibadet etmek yalnızca Allah'la değil, diğer Müslümanlarla yakınlaşmayı, dayanışmayı ve birlik olmayı da sağlar. Yüce yaratıcının takdirini kazanmak isteyen her insanın, ibadetini aksatmaması, İslam'ın buyruklarına uygun bir şekilde yaşaması ve güzel ahlaklı olması gerekir. Allah'a yakın olmak için yapılan eylemlerden biri olduğu için itikaf ne demek, hukukta ve fıkıhta itikaf ne anlama gelir bilgi edinilmesi gereken bir husustur.
Arapçadan dilimize geçen itikaf (إعتكاف) sözcüğü, hapsetmek, alıkoymak, bir yere yerleşmek, oraya bağlanıp kalmak gibi anlamlara sahiptir. İslam inancında itikaf, ibadet etmek için belli bir süre bir yere kapanmak ve izole olmak demektir. Bir mümin, itikaf süresi boyunca kendini ibadet etmeye adar. Namaz kılar, Kur'an okur, dua eder ve bunları yaparken yalnız kalır. İtikaf, çoğunlukla Ramazan ayında yapılır ve yer olarak camii tercih edilir. Bunun için aklı başında bir yetişkin olmak veyahut ergenliğe girmiş olmak yeterlidir. İtikafın amacı, ibadet ederek sürekli Allah'ı (c. c.) anmak ve onun takdirini kazanmaya çalışmaktır. Bu süre zarfında ise itikafa giren kişi, bir süre camiide yaşar ve tüm temel ihtiyaçlarını orada giderir. Herhangi bir zorunlu durum olmadıkça camiiden veya mescitten dışarı çıkması, itikafın bozulması için yeterlidir. Bulunduğu ibadethanede cuma namazı kılınmıyor ise kılmak için başka bir camiiye gidebilir. Ancak cenaze namazı için başka bir camiiye gitmesi yasaktır.
İtikaf, İslam inancına göre ibadet etmek için bir süre boyunca camii veya mescit gibi bir yerde kapalı kalmaktır. Nâfile itikafın süresi ise en az bir gündür ve kişinin tercihine bağlı olarak birkaç gün de sürebilir. Mübarek Ramazan ayının son 10 gününde de birçok kişi itikafa girer. İmam Ebû Yûsuf'a göre itikaf, bir günün yarısından fazlası kadar sürer. Öte yandan İmam Muhammed, bir saatin bile itikaf için yeterli olacağını söyler. Ek olarak, itikafa yalnızca erkekler girebilir ve kadınların evlerinin bir köşesini bunun için ayırmaları yeterlidir. Şâfiîlere göre bir kadın, kocasından izin aldığı takdirde mescitte itikafa girebilir. Mescit dışında girilen itikaf ise caiz değildir. Son olarak, Şâfiî mezhebinde itikaf için oruç tutmak da gerekli değildir.
