Hukukta ve İslam hukukunda bahsi geçen ifadelerden biri olan nesep, aile hukuku bağlamında kullanılan bir kavramdır. Hukuk alanında nesep, aile içindeki ilişkilerin belirlenmesini, ailevi meselelerin açıklığa kavuşturulmasını ve miras hukukunun uygulanmasını sağlar. Herhangi bir kişinin, soy bağlarının ve akrabalarının belirlenmesine yardımcı olan nesep nedir, hukukta ve fıkıhta nesep ne demek, ne anlama gelir yanıtı aranan sorulardır.
Nesep ifadesi, hısımlıkla yakından ilişkilidir ve birinin atalarıyla olan bağını ifade eder. Hukuki açıdan bakıldığında nesep, anne ve baba ile çocuk arasındaki kan bağı anlamına gelir. Gerçek kan bağı gerektirir ve evli çiftlerden doğanların nesep durumu, hukuki açıdan kabul görür. Buna, sahih nesep adı verilir ve anne ile baba evli olduğu takdirde doğal olarak ortaya çıkar. Sahih nesebin doğum ile birlikte ortaya çıktığını söylemek mümkündür.
Evlenmeden önce doğan çocukların, sahih nesep bağı kurabilmeleri için anne ve babalarının resmi olarak evlenmeleri şarttır. Gayri sahih nesep ise evlilik dışı dünyaya gelmiş çocukların, ebeveynleri ile kurduğu bağdır. Bu "nesepsizlik" olarak da adlandırılabilir, çünkü çocuğun annesi ile olan bağı daha kesin ve net iken babası ile olan ilişkisi için tersi söz konusudur. Nesep bağı ile birlikte, aile hukuku ilişkileri, velayet, nafaka, mallardan faydalanma ve miras hukuku da ortaya çıkar.
Nesep, hukukta olduğu gibi fıkıhta da soy, hısımlık, kan bağı ve atalarla olan ilişki anlamına gelir. Bir çocuğun, anne ve babası arasındaki soybağını belirtir. İslam'a göre nesep, atasal bağlantılar, soy ve aile geçmişi ile ilgilidir. Bir insanın kimliğini belirlemeyi ve İslam hukukuna göre, ailesinden kalan mirasta hakkı olup olmadığını anlamayı sağlar. Kur'an-ı Kerim'de nesep kavramı ile ilgili bazı ayetlere ve çeşitli kaynaklarda konuyla ilgili hadislere rastlamak mümkündür.
"Evlatlıklarınızı öz babalarına nispet ederek çağırın; çünkü Allah katında doğru olan budur. Eğer öz babalarını bilmiyorsanız, onlar zâten sizin din kardeşleriniz ve aranızda karşılıklı haklar ve vazîfeler bulunan yakın dostlarınızdır. Onları çağırırken yanılarak düşeceğiniz hatalardan dolayı size bir vebâl yoktur; fakat bilinçli ve kasten yaptıklarınızdan sorumlusunuz. Allah, çok bağışlayıcıdır, engin merhamet sahibidir."
-Ahzâb, 5. ayet
"Akrabalık ilişkilerinizi sürdürebilmeniz için neseplerinizi (sülâlenizi) tanıyın. Çünkü akrabalık bağlarının canlı tutulması ailede sevgiyi güçlendirir, malı artırır ve ömrü uzatır."
-Tirmizî, Birr, 49; İbn Hanbel, II, 374
