Ücretsiz izin uygulaması hem çalışan hem de işveren tarafından istenebilen bir uygulamadır. Örneğin işlerin azalması veya durmasından dolayı işveren ücretsiz izin uygulamasına başvurabilmektedir. Diğer yandan çalışanlar da, yurt dışında eğitim almak, hamilelik gibi durumlardan dolayı ücretsiz izin kullanabilmektedirler. Ücretsiz izin uygulaması başladığında çalışan görevini yerine getirmediği için işveren tarafından ücret alamamaktadır. Ayrıca sigorta primi de yatırılmamaktadır.
ÜCRETSİZ İZİN ŞARTLARI
17.04.2020 tarihli 31102 sayılı Resmi Gazete'de yer alan 7244 sayılı "Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik Ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" yayınlanmış olup, bu kanun ile 4857 sayılı İş Kanunu'na eklenen geçici 10. Madde ile pandemiden dolayı ücretsiz izin şartları belirlenmiştir.
- Yıllık ücretli iznin uygulanması başlıklı 56. maddenin dördüncü fıkrasında, ücretsiz kullanılan veya kullandırılan iznin yıllık izine mahsup edilemeyeceği, yıllık izin süresinden düşülemeyeceği açıkça belirtilmiştir.
- Yine aynı maddenin altıncı fıkrasında ise yıllık izin süresini çalıştığı işyerinin olduğu şehirden farklı bir yerde geçirecek olanların bu durumu ispatlaması ve talebi halinde, işveren tarafından işçiye gidiş-dönüş süresini kapsayacak yeterlilikte dört güne kadar ücret ödenmeksizin izin verilmesi gerekmektedir.
- Analık halinde çalışma ve süt iznini düzenleyen 74. maddenin ikinci fıkrasında ise, kanunen verilen analık izninin bitmesine müteakip çocuğun yetiştirilmesi için veya üç yaşını doldurmayan çocuk evlat edinmiş kadın veya erkeğe talepleri halinde ilk doğumda altmış gün, ikinci doğumun olmasında yüz yirmi gün, üçüncü ve sonraki doğumlarda yüz seksen günü aşmamak kaydı ile haftalık çalışma sürelerinin yarısı kadar ücretsiz olmak kaydı ile izin verilir. İkiz, üçüz veya daha fazla doğum hallerinde ise bu süreler otuzar gün daha artar. Çocuk engelli doğmuş ise belirttiğimiz bu süreler üç yüz altmış gün olarak uygulama alanı bulur.
- Anaya doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra da sekiz hafta olmak üzere toplamda on altı haftalık doğum izni verilir. Doğum izninin bitmesini takiben, doğum yapan işçi tarafından talep edilmesi halinde altı aya kadar işveren tarafından işçiye izin verilmek zorundadır. Bu izin süresi içerisinde kadın herhangi bir ücret talep edemez.
- Kanunda belirtilen hallerin varlığı halinde sebepsiz yere işçiye ücret almadan kullanabileceği izni vermeyen işveren idari para cezası ile cezalandırılır.
ÜCRETSİZ İZİN SÜRESİ
7244 sayılı Kanun m.9/2 ile İş Kanunu'na geçici madde eklenmiş ve buna göre işverene tek taraflı olarak işçiyi ücretsiz izne çıkarma yetkisi verilmiştir. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 3 aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir.
ÇALIŞAN ÜCRETSİZ İZİN TALEP EDEBİLİR Mİ?
Çalışan bazı haller durumunda ücretsiz izin talep edebilirler. Bunlar şu şekildedir:
- Anaya doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra da sekiz hafta olmak üzere toplamda on altı haftalık doğum izni verilir.
- Doğum izninin bitmesini takiben, doğum yapan işçi tarafından talep edilmesi halinde altı aya kadar işveren tarafından işçiye izin verilmek zorundadır.
- İşyerinin olduğu şehirden farklı bir yerde geçirecek olanların bu durumu ispatlaması ve talebi halinde, işveren tarafından işçiye gidiş-dönüş süresini kapsayacak yeterlilikte dört güne kadar ücretsiz izin verebilir.
ÖZEL SEKTÖRDE ÜCRETSİZ İZİN KAÇ GÜN?
Özel sektörde ücretsiz izin en fazla üç ay olabilmektedir. 3 aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir.
ÜCRETSİZ İZİN HESAPLAMA
Ücretsiz izin hesaplama da en çok merak edilen konulardan biri doğum izni hesaplamadır. Doğum izninde hamilelik süreci 40 hafta olarak baz alınır. Kadın çalışanın, doğumdan önce 8 ve doğumdan sonra 8 olmak üzere toplam 16 hafta çalıştırılmaması gerekir. Çoğul gebelik durumunda doğumdan önceki 8 haftaya 2 hafta eklenerek izin kullandırılır. Bu durumda kadın çalışan tekil gebeliklerde gebeliğin 32., çoğul gebeliklerde ise 30.haftasından itibaren doğum izni hakkını kullanabilir. Doğum izni hesaplama bu şekilde yapılır.
KAMUDA ÜCRETSİZ İZİN ŞARTLARI
Memura, yıllık izinde esas alınan süreler itibarıyla beş hizmet yılını tamamlamış olması ve isteği hâlinde memuriyeti boyunca ve en fazla iki defada kullanılmak üzere, toplam bir yıla kadar ücretsiz izin verilebilir. Ancak, sıkıyönetim, olağanüstü hâl veya genel hayata müessir afet hâli ilan edilen bölgelere 72. madde gereğince belli bir süre görev yapmak üzere zorunlu olarak sürekli görevle atananlar hakkında bu bölgelerdeki görev süreleri içinde bu ücretsiz izin verilmeyecektir.
- Doğum yapan memura, 104 üncü madde uyarınca verilen doğum sonrası analık izni süresinin bitiminden; eşi doğum yapan memura ise, doğum tarihinden itibaren istekleri üzerine 24 aya kadar Ücretsiz izin verilir. Doğum yapan memura verilecek ücretsiz iznin başlangıç tarihi, doğum sonrası analık izninin (asgari 8, azami 13 hafta) bitimi; eşi doğum yapan memura verilecek Ücretsiz iznin başlangıç tarihi ise doğum tarihi olarak belirlenmiştir.
- Üç yaşını doldurmamış bir çocuğu eşiyle birlikte veya münferit olarak evlat edinen memurlar ile memur olmayan eşin münferit olarak evlat edinmesi hâlinde memur olan eşlerine, çocuğun ana ve babasının rızasının kesinleştiği tarihten veya vesayet dairelerinin izin verme tarihinden itibaren, istekleri üzerine 24 aya kadar Ücretsiz izin verilir. Evlat edinen her iki eşin memur olması durumunda bu süre, eşlerin talebi üzerine 24 aylık süreyi geçmeyecek şekilde, birbirini izleyen iki bölüm hâlinde eşlere kullandırılabilir.
- 1111 sayılı Askerlik Kanununa göre her Türk erkek vatandaşının muvazzaf askerlik görevini yapma zorunluluğu vardır. Devlet memurları bakımından ise bu görev memuriyete girmeden önce yapılabileceği gibi memuriyete girdikten sonra da yapılabilir.
