Evrensel Temel Gelir… Ya da bizim daha iyi anlayacağımız bir tamlamayla Küresel Asgari Ücret… Kovid-19 Pandemisi sonrasında dünya ekonomisinin sarsılmaya başlaması üzerine tartışılan önemli kavramlardan biri, emekçiler zaviyesinden bakarak birincisi, Evrensel Temel Gelir kavramı.
İktisadın temel ayrımlarından biri sermaye ve emek merkezli bakış ayrımıdır.
İnsanlık; daha doğrusu burjuvazi, 1789'daki Fransız Devrimi'nden bu yana sermaye merkezli bir dünya kurdu. 19. ve 20. Yüzyıl bu perspektifle şekillendi.
Ama artık sermayenin bile emek merkezli bakmasa bile emeği göz önüne alması gereken bir döneme eriştik. Emek merkezli baktığınızda Evrensel Temel Gelir ya da bizim deyişimizle Küresel Asgari Ücret'i, ulus devletlerin tüm vatandaşlarına herhangi bir şart gözetmeksizin yaşamlarını idame edebilmeleri için verdiği ve evrensel değer koşullarına uygun biçimde belirlenmiş ücret olarak tanımlamak mümkün.
Bu konuyu kafayı takan kişi, Dünya Temel Gelir Ağı'nın kurucusu İngiliz iktisatçı Prof. Dr. Guy Standing. Bu arkadaş, bir İngiliz, muhtemelen ekonomik anlamda da 'tekeri sağlamdır'. Yani iktisadi olarak bir sorunu yoktur ama adam, emek merkezli bir teori ortaya atmış, takdir etmek lazım.
Evrensel Temel Gelir konseptini destekleyenler bununla sadece fakirliğin ve işsizliğin önüne geçilmeyeceğini, aynı zamanda girişimciliğin de artacağını düşünüyor. Evet, hep sermayenin önü açılıyor biraz da emeğin önünü açmak lazım.
KÖKLERİ 'ÜTOPYA'YA KADAR GİDİYOR
Aslında Standing'in ortaya attığı bu kavramın köklerini ilk olarak İngiliz filozof Thomas More'un 1516'da yazdığı 'Ütopya'da görüyoruz. Martin Luther King'in de bu minvalde görüşleri var. Ancak kavramın Standing'den önceki fikir babasının 16. Yüzyıl'da yaşamış İspanyol düşünür Juan Luis Vives olduğunu söyleyelim. Zira Vives, 1526'da yazdığı 'Yoksullara Yardım' yazısında belediye sınırları içinde yaşayan herkese beli bir asgari yaşam güvencesi sağlama önerisinde bulunmuştu. Vives'in düşünceleri 1587-98 arasında İngiltere'de uygulanan 'Yoksulluk Yasası'na ilham kaynağı oldu. Böylece yüzyıllarca ulusal düzeyde uygulanan asgari ücret politikası, 21. Yüzyıl'ın ilk yarısının ortalarına geldiğimiz şu dönemde ise evrensel ölçekte tartışılır oldu.
Ne var ki İsviçre, 2016 yılında 'Evrensel Temel Gelir' referandumuna gitti; halk oylamasından 'Hayır' cevabı çıktı. Demek ki herkes kendini düşünüyor. Ardından Kanada, Finlandiya, Hollanda ve Hindistan'da da pilot uygulamalar yapıldı. Son olarak İspanya bu sisteme deneme amaçlı geçeceğini duyurdu. İskandinav ülkeleri başta olmak üzere küresel pandemi öncesinde de dünya bu konuyu konuşuyordu. Almanya da pandemiden sonra pilot uygulama yaptı. Almanya'daki 'Evrensel Temel Gelir' deneyinde 120 kişiye üç yıl boyunca karşılıksız 1200 euro veriliyor. Tam olarak olmasa da ABD'nin her ihtiyaç sahibi vatandaşına verdiği 1000 dolarlık ödeme de Evrensel Temel Gelir'in bir tatbikatı gibi yorumlandı.
MİLLETİ YAŞAT Kİ DEVLET YAŞASIN
Bunlar ulus devletlerin bekası için de gerekli hamleler. Aslında dünya; değil yaklaşık 8 milyarı, 18 milyarı bile besleyebileceği halde gelir dağılımı adaletli olmadığı için fakir çoğunluklar, zenginler açısından da küresel anlamda bir güvenlik riski oluşturuyorlar. Yani Evrensel Temel Gelir formülünün ilk adımlarının uygulanmasının sebebi uzun vadede 'Biri yer biri bakar, kıyamet ondan kopar' misali distopyaya gidecek olma ihtimalimiz.
Bu, küresel bir tehdit. Ancak bizim gibi ulus devletleri de orta, uzun vadede tehdit ediyor elbette. Devlet de 2023'e giderken milletimizin yaralarını sarmaya çalışıyor, sarmalı da. Bu devletin, 15 Temmuz 2016'dan bu yana millete borcu var. 2023 sonrasına güçlü girmek istiyorsak iç cepheyi güçlü tutmalıyız. Ne demiş, Osmanlı Devleti'nin fikir babası; "İnsanı yaşat ki devlet yaşasın".
Şeyh Edebali'nin sözünü bir parça genişletmenin zamanıdır:
İnsanı yaşat ki, aile yaşasın, aileyi yaşat ki millet yaşasın, milleti yaşat ki devlet yaşasın.
