Depremde doğru haberin ne kadar önemli olduğunu gördük. Provokasyona yol açan yalan haberlerin tespiti için ayrı bir mesai harcandı. Hem de depremde can kurtarmak gibi hayati bir sürecin yaşandığı günlerde.
Örneğin Babala TV'nin "Yarseli Barajı patladı" paylaşımı deprem bölgesinde büyük bir paniğe yol açtı. Yapılan paylaşımı için iddia demek de olanaksız. "Baraj duvarı çatlamış", "Allah aşkına buraya ekip yollansın" gibi kesin ifadeler var!
Oğuzhan Uğur'un açıklamaları da tatmin edici değildi. "Haberi bir bakanlık yetkilisi teyit ettiği için ekiptekiler paylaşmışlar. Yalan olduğu ortaya çıkınca da hemen silmişler" dedi.
Haber veren kişiyi de LinkedIn'den teyit etmişler. LinkedIn'den teyit ne kadar güvenilirdir Allah aşkına? 1 milyona yakın takipçisi olan bir hesabın "Haberi hemen sildik" demesi neyi değiştirir?
Gazeteciliğin okulu var. En basit kural 'double check'tir. Haberi en az iki farklı kaynaktan teyit etmeniz gerekir.
Baraj patladı yalanı yüzünden kurtarma ekiplerinin çalışmalarını bir süreliğine yarıda bırakması da 'yalan haberin' ne kadar yıkıcı olduğunu gösteriyor.
Sosyal medyadaki 'algı operasyonları' kulağa çok klişe geliyor ama bunlar gerçek.
Seçimlerin etkilenmesi, hükümetlerin yıpratılması, bazı siyasetçilerin öne çıkarılıp, bazılarının itibarsızlaştırılması, muhalefetin dizaynı vs. günümüzde psikolojik harbin en etkili olduğu zemin sosyal medya.
Arap Baharı, Ukrayna Turuncu Devrimi, ABD seçimleri gibi dünya siyasetine damga vuran pek çok olayda internet devlerinin etkisi olduğu ortaya çıktı.
Sosyal medyada FETÖ, PKK gibi terör örgütlerine bağlı çalışan gerçek ve anonim hesaplar... 'Fondaş medya'... Türkiye'de faaliyet gösteren yabancı haber kuruluşları... Bazı fenomenler bile bu algı savaşlarının bir parçası.
SOSYAL MEDYA!
Ülkemizde sosyal medyanın bu kadar etkili olmasında, muhalif medyanın bazen sosyal medyadaki kaynağı belirsiz, asılsız iddia ve söylentileri haberleştirmesinin de etkisi var.
Sosyal medyada oyun şöyle işliyor: Ana akım medyada görülmeyen bazı haberler sosyal medyada çıkıyor. İnsanların güveni kazanılıyor. 50 doğru haberin arasına yabancı istihbarat örgütlerinin, onları destekleyen güç odaklarının ihtiyaç duyduğu manipülatif haberler yapılıyor.
Böyle olunca halk, sosyal medyada her yazılana, her iddiaya inanmaya başlıyor.
Rahmetli Abdi İpekçi, Uğur Mumcu bugünkü muhalif medyanın, Twitter trollerinin teyit edilmeyen bilgi paylaşımlarını haber yaptığını görse ne derdi acaba?
Ne yazık ki, milyonlar, sosyal medyanın ve orada hakimiyet kuran terör ve istihbarat örgütlerinin yaptığı manipülasyonların kucağına düşüyor!
Konu derin, yandaki yazıyla devam edelim…
***
ÖNCE GÜVEN KAZANIYORLAR SONRA...
İnternet devlerinin seçimleri etkileyecek kadar büyümelerini aslında birçok ülke tehdit olarak görüyor. Bu konuda davalar açıldı.
Google, Twitter ve Meta CEO'ları seçimlerde manipülasyon yapmakla suçlanıp ifade verdiler.
Artık sosyal medya ülkeleri yönetmenin, seçimleri etkilemenin en büyük aracı.
Bu duruma en çarpıcı örnek ise başında eski İsrail Özel Kuvvetler elemanı Tal Hanan'ın bulunduğu Team Jorge isimli İsrailli bir şirketin, dünya çapında 30 seçime müdahale ettiğinin yakın zamanda ortaya çıkartılması oldu.
Gazetecilerin yaptıkları gizli görüşmelerde Hanan, şirketinin sosyal medyada bilgisayar korsanlığı, sabotaj ve otomatik dezenformasyon kullanarak, aralarında ABD, Britanya, Kanada, Meksika, Almanya, İsviçre'nin de olduğu 30'u aşkın ülkede 27 kampanyada başarılı olduğunu itiraf etti.
Team Jorge'un en önemli hizmetlerinden birinin de sofistike yazılım paketleri olması. Twitter, LinkedIn, Facebook, Telegram, Gmail, Instagram ve Youtube'da binlerce profili kontrol ediyorlar.
30 binden fazla avatardan oluşan çok uluslu bir orduya sahipler.
Team Jorge'un stratejilerinin çoğu, rakip kampanyaları bozmak veya sabote etmek.
Bunun için siyasetçilere seks şantajı gibi gizli operasyonları bile paravan güvenlik şirketlerine yaptırmışlar.
Hanan itiraflarında sahte haber siteleri oluşturmak için otomatik bir sistem olan "blogcu makinesinden" güvenilirlik oluşturduktan sonra manipülasyon yaptıklarını açık açık anlattı.
Birinci yazımda da belirtiğim gibi muhalif gibi gözüken haber kaynaklarının ilk yaptıkları şey güven kazanmak.
Sonra bu hesaplar ve siteler Team Jorge'un emrinde olduğu istihbarat örgütleri ve güç odakları tarafından belirli haberlerde kullanılıyor.
Ve böyle küresel güç odakları bir ülkenin en hayati konusu olan seçimleri bile etkileyebiliyorlar.
Team Jorge'in faaliyetleri Guardian, Le Monde, ZDF, Der Spiegel ve El Pais gibi önemli medya kuruluşlarından 30 araştırmacı gazeteciden oluşan bir ekip tarafından deşifre edildi.
İşte Türkiye'de böyle bağımsız haberciler lazım.
***
DOLANDIRICI AMA VİCDANLI MI?
Depremde evi yıkılan bir vatandaş, araba kiralamak için internete bir şirkete ulaşıyor. Fiyatı öğreniyor, bulunduğu yerin konumunu paylaşıyor.
Ve karşı taraftan şu mesaj geliyor: "Deprem için mi talep ediyorsunuz efendim".
"Evet" yanıtını alın kişi "Hocam biz dolandırıcıyız, depremzede dolandıramam ben" diyor.
Dolandırıcı, ayrıca depremzedeyi araç kiralayan diğer dolandırıcılar hakkında da uyarıyor.
Sosyal medyada yalan ya da doğru birçok paylaşım var. Bu olay gerçek mi teyit etmek de zor. Peki, böyle bir olay yaşandıysa ne diyeceğiz?
"Dolandırıcı ama vicdanlı" mı, ya da "İnsaflı dolandırıcı" mı diyeceğiz?
Bazen dolandırıcıların insafa geldiği doğru ama bu onları şirin göstermemeli.
***
Altyazı
"Delilik yer çekimi gibidir; sadece hafifçe itmek yeterlidir." (The Dark Knight)
