Bahçelievler'de bir kolejde eğitim gören iki öğrenci, altın ve dövizin merkezi Kapalıçarşı ile tekstilin önemli noktalarından olan Mahmutpaşa esnafının kendi arasında kullandığı dildeki kelimeleri bir araya toplayarak sözlük haline getirdi. İçinde 104 kelime ve anlamının bulunduğu sözlükle TÜBİTAK'ın 2204-A lise öğrencileri arasındaki 12 kategoriden oluşan proje yarışmasına başvuran iki öğrenci, Türk dili ve edebiyatı alanında Avrupa yakası birincisi oldu. Proje, mayıs ayında Ankara'da Türkiye birinciliği için yarışacak.
Yaz tatilinde Kapalıçarşı ve Mahmutpaşa bölgesine çok sık giden 10. Sınıf öğrencisi Mehmet Harun Yamanoğlu, burada esnaf arasında kullanılan kelimelerin hiçbirinin anlamadığını fark etti. Daha sonra bu durumu arkadaşı Derin Naz Tuz'a anlattı. İkili bu kelimelerin anlamını merak edip bazı araştırmalar yapınca esnaf arasında kullanılan bir dil olduğunu ve bunun bölgede önemli bir yer tuttuğunu gördü. İki öğrenci bu konuda bir çalışma hazırlayarak TÜBİTAK'ın tarih, psikoloji, Türk dili ve edebiyatı alanında toplam 12 kategoriden oluşan lise öğrencileri arasındaki proje yarışmasına katılmaya karar verdi. Yarışmanın ilk etabında kendi kategorisinde Avrupa yakası birincisi olan proje Mayıs ayında Ankara'da Türkiye derecesi için yarışacak.
ESNAF ARASINDA KULLANILAN 104 KELİMELİK ÖZEL JARGON
Okulun Türk dili ve edebiyatı öğretmeni Emine Karagöz Yıldırım, danışmanlığında çalışmaya başlayan iki öğrenci, Kapalıçarşı Esnafları Derneği ve Mahmutpaşa Esnaf ve İşadamları Derneği'nden de destek alarak bölgede çalışan, esnaflık yapan 53 kişiyle birebir görüşme yaparak esnafın kendi arasında konuştuğu jargondaki 104 kelimeyi anlamlarıyla birlikte topladı. Yapılan incelemede bu 104 kelimeden 31 tanesinin güncel sözlüklerde, 28 tanesinin de literatürde geçtiğini gördü. Ancak tespit edilen 104 kelimeden 45 tanesinin herhangi bir yerde kaydına rastlanılmadı ve bu kelimelerin sadece bölge esnafı tarafından kullanıldığı belirlendi. Çalışmalarını tamamlayan iki öğrenci kelimeleri Kapalıçarşı/Mahmutpaşa Esnaf Jargonu Sözlüğü adını verdiği bir kitapçıkta bir araya getirdi.
ABD DOLARINA TAM VE YEŞİL EUROYA YUMOŞ FRANSIZ PARASINA PEJO
Çalışmada oldukça ilginç kelimelere yer verildi. Almancı müşteriye Ahso, aldığı ürünü değiştirmeye getiren müşteri turna, iflas etmeye alabora, paraya yeken, Avustralya dolarına Audi, altına Beykoz, külçe altına has, Fransız frangına pejo ve çarşaf, Alman markına çeyrek, İsviçre frangına çukulata, Danimarka kronuna dana, paralı ancak zor beğenen müşteriye fasulye denildiği görüldü. Euroya geçmeden önce Hollanda'nın para birimi guldene gül, Suudi Arabistan riyaline hacı, sahte altın veya paraya kal gelmek, İngiliz sterlinine kraliçe, ürün almaya hevesli müşteri lokum, Avusturya para birimine şilte, euroya yumoş, Amerikan dolarına tam ve yeşil, satılmayan ürünün uzun süre tezgahta kalmasına kardeş olmak, müşteriyle uzun süre pazarlık yapmaya kız isteme denilmesi sözlükte yer verilen bazı kelimeler oldu. Avrupa ülkelerinin Euroya geçmesiyle birlikte bazı kelimelerinde artık kullanılmadığı belirtildi.
HER ŞEY MERAK VE DİKKATLE BAŞLADI
Çalışmayla ilgili konuşan Mehmet Harun Yamanoğlu, "Ben yazı Kapalıçarşı ve Mahmutpaşa bölgesinde çok vakit geçirdim. Burada vakit geçirdiğim süre boyunca esnaftan ve çalışanlardan duyduğum bazı kelime ve kelime gruplarını anlamadığımı fark ettim. Bu kelimeleri yine sözlüklerde arattığımda yine anlamlarını bulamadım. Bu kelimelerin anlamını sadece oradaki esnaf ve çalışanlara sorarak öğrenebildim. Bu durumu okul açıldığında arkadaşımla paylaştım. Yaptığımız çalışmada bu kelimelerle birlikte burada önemli de bir kültürün olduğunu gördük. Öğrenebildiğimiz kelimelerin anlamlarını derleyerek bir sözlük çalışması oluşturmaya ve bunu ve TÜBİTAK projesine dönüştürmeye karar verdik." dedi.
45 KELİMEYİ LİTERATÜRE KAZANDIRDILAR
Projeyi hazırlayan öğrencilerden Derin Naz Tuz, de çalışma hakkında, "Çalışma kapsamında Kapalıçarşı Esnafları Derneği ve Mahmutpaşa Esnaf ve İşadamları Derneği'nden destek aldık. Toplam 23 gün sahada çalışma yaptık. 53 kişiyle görüştük. Sonrasında okulumuzda çalışmamıza devam ettik. Bulduğumuz kelimelerin başka yerde bir kullanımı var mı varsa bizim bulduğumuz anlamda mı kullanılıp kullanılmadığına baktık. Bulduğumuz kelimelerden 45 tanesi tamamen bizim tarafımıza Türk diline kazandırdığımız yeni kelimeler oldu. Biz bu dili daha çok keşfetmek öğrenmek ve diğer insanların kullanımı için böyle bir sözlük çalışması oluşturduk. Şimdi biz sözlüğümüzü örnek olarak bastırdık. Dereceye girersek sözlüğümüzün resmi olarak basılmasını sağlayacağız. Ayrıca bulduğumuz kelimelerin Türk Dil Kurumu sözlüğünde yer alması için çalışmamız olacak. Biz Türk gençlerinin en büyük hedefi Türk diline ve kültürüne sahip çıkmaktır" diye konuştu.
