Ülkemizde her 100 kişiden 40'ında tiroid sorunu, 30'unda guatr görülmekte. Ayrıca sağlık verilerine göre yetersiz tiroit hormonu üretiminden kaynaklanan, kilo kaybını zorlaştıran başlıca hastalıklardan olan hipotiroidinin sıklığı yüzde 5 gibi görünmesine rağmen toplumun yarısından fazlasına tanı konmadığı tahmin ediliyor.
TİROİD NEDİR?
Boyunda adem elması olarak tanımlanan bölgenin altında bulunan kelebek şeklindeki bu organ vücuttaki tüm sistem ve dokuları etkiler. T3 (triiyodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarının yanı sıra kalsitonin hormonunun üretimini, depolanmasını ve gerektiğinde salınmasını sağlayan tiroid, yaklaşık olarak bir ceviz büyüklüğündedir. Ağırlığı 30 gramdan az olsa da vücuttaki her dokuyu ve hücreyi etkileyen hormonlar üretir. Tiroid bezinden salgılanan hormonlar, kan dolaşımına karışarak ilgili sistem ya da organın uyarılmasını sağlar. Vücut sağlığı açısından oldukça önemli olan tiroid bezi fonksiyonlarının düzenli olması, vücutta oluşan metabolik süreçlerin hemen hemen tümünü etkiler.
SEMPTOMLAR KARIŞTIRILABİLİYOR
Bu kadar yaygın bir hastalık grubu olmasına rağmen tiroidle ilintili hastalıkların tanısı kolay konmaz. Çünkü tiroid hastalıklarında karşılaşılan şikayetler çoğu zaman bahar yorgunluğu, mevsim değişikliği denilerek geçiştirilir. Cilt kuruluğu, deri döküntüleri, saçlarda kuruluk ve saçın kalitesinde bozukluk, kilo alma, sinirlilik, çabuk yorulma, ses tellerinde değişiklik, konuşmada yavaşlama, terlemede azalma, kolay üşüme gibi semptomlar genellikle tiroid hastalığının göstergesidir.
TANISI NASIL KONUR?
Bir hastanın tiroid durumu hakkında karar vermek için fiziksel muayene ve fonksiyon testlerini bir arada değerlendirmek gerekiyor. Klinik fonksiyon bozukluğu için en iyi izleme testi serum TSH'dır, bunun yanında serbest T3, T4'e bakılır. Ayrıca bağışıklık sisteminin tiroid bezine saldırdığı Haşimato tirodi hastalığı saptamak için tiroide karşı oluşan tiroid peroksidaz (TPO), troglobülin (TPG) antikorlarındaki artış izlenir. TSH için referans aralık 0.2 ile 5.5 mIU/L aralığındadır. TSH artışı hipotiroidizm, düşüklüğü ise hipertirodizmle ilişkilidir. TSH düzeyleri 2 mIU/L'den yüksek olan bireylerde 20 yıl içinde hipotiroid gelişme riski artmıştır.
VÜCUDUN KONTROL MERKEZİ
Tiroid zihinsel fonksiyon için çok büyük önem taşır, anne karnında ve doğumdan sonraki ilk birkaç yılda beynin büyüme ve gelişimini sağlar. Tiroid hormonları glikozun hücre içine alınmasını arttırır ve pankreastan insülin salınımını uyarır böylece kanda şekerin yükselmesini önler. Bunun yanında tiroit hormonları kemiklerin büyüme ve olgunlaşmasında görev alır, tiroid bezinden üretilen kalsitonin hormonu kandan kemiğe kalsiyumun taşınmasını sağlayarak bu etkinliği daha da artırır. Tiroid hastalıklarında metabolizma hızının değişimine bağlı olarak kilo artışı veya azalışı söz konusu olmaktadır. Düzenli bir beslenme planıyla hem normal vücut ağırlığına ulaşılması hem de fazla yağ dokusunun oluşturabileceği zararlar ve düzensizliklerin azaltılması hedeflenir.
METABOLİZMAYI DÜZENLER
Tiroid bezinden üretilen hormonlar özellikle kilo üzerinde çok etkili. Tiroid hormonları vücutta depo edilen yağların yakımını desteklerken, protein döngüsünde görevli enzimlerin üretiminde rol oynuyor. Bu hormonlar ayrıca vücudumuzdaki enerji birimleri diyebileceğimiz mitokondrilerin sayı, hacim ve aktivitesini artırarak hücresel metabolik aktiviteyi hızlandırır. Bunun yanında mitokondrinin iç yüzeyindeki ana solunum zincirindeki enzim aktivitelerini artırmada da rol oynayarak vücutta enerji kullanımı ve ısı üretimini destekler. Hipertiroidi hastalarında metabolizma hızı iki katına kadar yükselir, tam tersi hipotiroidi hastalarında metabolizma yarı yarıya yavaşlar bu da kilo kaybını ciddi düzeyde zora sokar.
İYOT TÜKETİMİ ÖNEM TAŞIYOR
Tiroid hormonu üretimi için, dolaşımda diyet yoluyla veya takviyelerle alınan yeterli seviyelerde iyodür gerekir. Yetersiz iyot, bir kişiyi hipotiroidizm geliştirme veya kötüleştirme riski altına sokar. Hipotiroidi hastalarının deniz ürünleri ve iyotla zenginleştirilmiş tuz tüketimi önemlidir. Haşimato ve hipertiroidi hastalarında ise iyot önerileri tam tersine döner. Haşimato hastalarında iyot TPO üretimini arttırdığı için bu hastalarda iyot alımı otoimmün bir alevlenmeye neden olur. Bu nedenle bu hastalar deiyonidize tuz tüketmeli, iyot içeren besinlerden kaçınmalıdır. İyot; iyotla zenginleştirilmiş tuzlar, balık ve deniz ürünlerinde ve süt ürünlerinde bulunur.
SELENYUM ÖNEMLİ
T4'ün T3'e dönüşümünde görevli 5 deiyonidaz enzimi çalışması için selenyuma ihtiyaç duyar. Selenyum eksikliğinde bu enzimin aktivitesi bozulur, kanda T4 ve TSH hormonu yükselir, T3 hormonu düşer. Yani selenyum vücudun tiroid hormonlarını aktive etmesine yardımcı olur, böylece hormonlar vücut tarafından kullanılabilir. Ayrıca ilaçla yapılan tedaviden daha iyi etki alınmasını sağlar. Bu esansiyel mineral, antioksidan özelliği ile serbest radikal adı verilen moleküllerin tiroid bezine zarar vermesini engeller. Selenyum bakımından zengin ton balığı, sardalya, yumurta ve baklagiller gibi yiyecekler tüketmek hipotiroidi tedavisine destek sağlar. Selenyum gibi çinko da tiroid hormonu aktivasyonu için gereklidir. Nohut, kaju, ıspanak, sığır eti, tavuk gibi yiyecekler çinko açısından zengindir.
GLUTENDEN KAÇINMALI
Tiroid hastalıklarının nedeni bazen bağırsaklarda başlayabiliyor. Özellikle otoimmun tiroid hastalıkları (haşimato ve graves gibi) ve bunların neden olduğu hipertiroidi ve hipotiroidi tükettiğimiz besinlerin bağırsağı etkilemesiyle alakalı olabiliyor. Tiroid hastalıklarında genelde beslenme tarzı olarak glutensiz bir diyet öneriliyor. Peki bunun tiroidlerle ne ilgisi olduğunu sorabilirsiniz. Glutenin yapısını oluşturan gliadin aminoasidinin bir kısmı kana geçtikten sonra vücuda dağılır.
EGZERSİZİ İHMAL ETMEYİN
Hipotiroidi hastası olan bireyler genellikle daha yavaş bir metabolizmaya sahiptir. Hem metabolizmanın hızlanması ve fazla kilolardan kurtulmanıza destek olması için hem tiroid hormonuna karşı doku duyarlılığının artması ve kas artışı için egzersizi hayatınızdan çıkarmamalısınız. Çünkü araştırmalar aerobik egzersizin tiroid hormon seviyesini yükseltmeye yardımcı olduğunu göstermektedir. Ek olarak, daha fazla protein tüketmek metabolizma hızını artırır.
10 GÜNDE 4 KİLO VERDİREN TİROİD DİYETİ
Bu diyet ile enerjinizi arttırırken on günde dört kilo vermeniz mümkün.
Diyeti uygularken açık ve limon dilimli çaydan günde iki bardak ve günde bir fincan kahve içimi ile sınırlandırma yapmalısınız. Gün aşırı 60 dakika yürüyüş yapmalısınız.
KAHVALTI: 5 adet siyah veya yeşil zeytin, 1 adet yumurta veya 1 dilim peynir, 7 adet yarım ceviz, 1 ince dilim ekşi mayalı ekmek, maydanoz, biber, domates.
ÖĞLE: 5 yemek kaşığı yağsız kırmızı etten yapılan et sote yemek, 3 yemek kaşığı kuru baklagil pilaki veya zeytinyağlı baklagil yemeği veya zeytinyağlı sebze yemeği, 1 ince dilim ekşi mayalı tam buğday ekmeği, 1 yemek kaşığı yağlı bol yeşillikten oluşan salata.
ARA: 1 avuç ceviz, badem, fındık karışımı, 2 adet kuru kayısı.
AKŞAM: 4 yemek kaşığı kıymalı sebze yemeği, 1 küçük kase bulgur veya karabuğday pilavı, 1 yemek kaşığı zeytinyağlı bol yeşillikli salata.
ARA: 1 avuç çilek ya da karadut veya 1 orta boy elma.
