İlknur Menlik -
ilknur@gidahatti.com
Tahminlere göre, dünya süt üretimi 2013 yılında yatay bir büyüme gösterecek. Dünya süt ihracatında başı çeken ülkelerin 2013 yılı süt üretim tahminleri, kayda değer bir artışa işaret etmiyor. Örneğin, AB-27… 2012 yılında 140 milyon ton süt üretimi öngörülen AB-27'de 2013 yılındaki artışın 700 bin ton ile sınırlı kalacağı tahmin ediliyor. Artış oranı %1'i bile bulmuyor. 2013'ün ilk çeyreğinde AB süt üretiminin, 2012 yılı aynı döneminin altında kalacağı, ilk çeyrekten sonra yukarı yönlü yükselişini sürdüreceği ve bu dönemde geçen yılın aynı döneminden fazla üretim olabileceği kaydediliyor.
Benzer şekilde Arjantin'de 415 bin ton, Amerika Birleşik Devletleri'nde (ABD) ise yalnızca 40 bin ton üretim artışı olacağı beklentisi hâkim. ABD'de 2012 yılında yaklaşık yüzde 2 oranında büyüdüğü tahmin edilen süt üretiminin, yüksek yem fiyatları nedeniyle 2013 yılında yatay seyredeceği endişesi var.
Dünya süt üretiminde önemli ülkelerden Yeni Zelanda ve Avustralya'nın üretiminde ise neredeyse hiç artış öngörülmüyor. Hâlbuki 2011'den 2012'ye bu bölgede %6'lık bir üretim artışı yaşanmıştı. Uzmanların değerlendirmelerine göre, dünyanın diğer bölgelerinde de süt üretimindeki büyüme durağan bir döneme girecek.
Dünya genelinde üretimdeki yatay seyre bağlı olarak arzda sıkıntı yaşanabilir. Bu da 2013'te de artmaya devam edeceği öngörülen küresel talebin karşılanmasında güçlük olacağını gösteriyor. Arz-talep dengesindeki bu durum fiyatlara nasıl yansıyacak? Muhtemeldir ki 2012 yılının son 6 ayında stabil seyreden hatta gerileme eğiliminde olan küresel süt fiyatlarında yukarı yönlü bir fiyat hareketi göreceğiz. Ancak süt fiyatlarını belirleyici tek unsurun talep artışı olacağını düşünmüyorum. Bana göre bu yıl, özellikle yem fiyatları, küresel piyasaların belirleyici faktörlerinden biri olacak. Genel olarak tüm tahminler, dünyada süt ve süt ürünleri fiyatlarının, 2012 seviyesinin üzerinde olacağı yönünde…
Küresel süt ve süt ürünleri ticaretinin, 2013'ün ilk çeyreğinin ardından artacağı, tahmin edilse de saydığım etkenler nedeniyle, 2013 yılı genelinde toplam süt ve süt ürünleri ticaretinin 2012 değerlerini geçeceği pek düşünülmüyor.
Öte yandan 2013 yılında küresel süt ve süt ürünleri ticaretinin belirleyicisi yine Çin olacak. Özellikle süt tozu pazarında etkin bir oyuncu olacağı öngörülen Çin'in, süt tozu ithalatının %12 (600 bin ton), yağsız süt tozu ithalatının ise %18 (400 bin ton) oranında artması bekleniyor.
Bu tabloda Türkiye, son yıllarda üretimde yaşadığı artışı daha fazla ihracata yönlendirmek suretiyle 2013 yılında iyi bir çıkış yaşayabilir. Özellikle 2012'de gıda pazarının en fazla büyüdüğü Orta Doğu bölgesine yakınlığı, Türkiye'nin en önemli avantajı.
Ancak Orta Doğu pazarının, çokuluslu şirketleri de barındıran bir gıda ligine dönüştüğünü ve rekabetin bu pazarda da gittikçe kızıştığını unutmamamız lazım.